این مقاله را به اشتراک بگذارید
تا سه چهار دهه پیش، ادبیات پلیسی و جنایی یکی از گونههای بسیار پرمخاطب در میان علاقمندان ادبیات داستانی در ایران بود و نه تنها ناشرانی به صورت متمرکز به چاپ چنین آثاری میپرداختند، بلکه در میان پاورقیهای داستانی -که انتشار آنها در نشریات رونق بسیار داشت- گونه جنایی و پلیسی از سهم ویژهای برخوردار بود. به گونهای که نویسندگان ایرانی هم به طور حرفهای وارد گود شدند. در این سالها اگر چه بودند مترجمانی که با عنایت به آثار ارزشمند وشاخص ادبیات پلیسی و جنایی دست به ترجمههایی قابل قبول از نویسندگانی چون ژرژسیمنون و آگاتا کریستی زدند، اما در عین حال اغلب ترجمههایی که در قالب کتابهای جیبی، از سوی ناشران لالهزاری منتشر میشدند، از کیفیت نازلی هم برخوردار بودند؛ ولی همچنان از سوی مخاطبان با استقبال هم روبرو میشدند.
اما در دو دهه اخیر یک ارتقای کیفی در ترجمه چنین آثاری شکل گرفت و حتی آثار نویسندگان معتبری چون ریموند چندلر و دشیل همت که در گذشته با غفلت مواجه شده بود، منتشر شدند و برخی ناشران هم به با رویکردی حرفهای دست به ترجمه و انتشار متداوم آثار شاخص این گونه ادبی، در سریهایی با عناوین مختلف زدند، اما با این وجود در سالهای پس از انقلاب، ادبیات پلیسی جنایی هیچگاه از آن استقبالی که در گشته شاهد بودیم برخوردار نشد؛ هرچند که هنوز انتشار این دست آثار در سریهای مختلف ادامه دارد.
مجموعه افکار سیاه، یکی از تازهترین عناوین سری کتابهای جناییست که نشرافکار در قطع جیبی انتشار آن را با اثری تحت عنوان «مرگ همین دوروبرهاست» آغاز کرده است. سحر قدیمی مترجم این مجموعه داستان که خود از علاقمندان این ژانر ادبیست در مقدمه کتاب با ابراز تاسف از اینکه تا کنون مجموعهای از بهترین آثار ادبیات پلیسی جنایی به فارسی منتشر شده اما خوانندگان ایرانی برخلاف کشورهای دیگر استقبالی از آن نکردهاند؛ به این نکته اشاره دارد که چنین داستانهایی امروزه دیگر محدود به ماجرای قاتلی زیرک و کاراگاهی در پی او نیست؛ بلکه گسترهای وسیع و ابعاد گوناگونی یافته که از ماجرای پلیسهای فاسد، قاتلان سریالی، نابسامانیهای اجتماعی، خشونتهای خانوادگی و… را در بر میگیرد و آن هم نه صرفا در قالب رمان که داستان های کوتاه پلیسی هم برخلاف کشورما، مخاطبان فراوانی دارد.
به این ترتیب مترجم کتاب کوشیده است به گزینش آثاری بپردازد که در مجموع نشان دهنده تنوع و گوناگونی ادبیات پلیسی امروز جهان باشد. منبع استخراج داستانها قییب به صد سایت مطرحیست که به این گونه از ادبیات اختصاص دارد. نویسندگان داستانها از چهرههای اخیر ادبیات پلیسی هستند که اغلب در ایران نامهای ناشناختهای محسوب میشوند که برای نخستین بار اثری از آنها به فارسی برگردانده میشود. و حتی در مورد برخی از آنها خود مترجم نیز نتوانسته اطلاعات چندانی برای درج در معرفی کوتاه هر نویسنده در ابتدای داستانش پیدا کند. .داستانها انتخاب شده در این کتاب سطحی متغیر دارند، برخی جذاب و هیجان انگیزند و به لحاظ ادبی نیز واجد ارزش مینمایند و برخی نیز از هر دوجنبه نکته قابل اعتنایی در خود ندارند، اما در همه حال مترجم در برگردان آنها به فارسی، کیفیت خوبی را به نمایش گذاشته است.
در مجموع باید گفت انتشار مجموعهای از داستانهای پلیسی آنهم در زمانی که رمانهای این ژانر نیز در ایران با استقبال چندانی روبرو نمیشوند، جسورانه و در خور تقدیر مینماید و تلاش مترجم برای نشان دادن اوضاع و احوال ادبیات پلیسی در این سالها، به علاقمندان نیز ستودنیست. اما در نهایت میماند اشاره به دو نکته به ظاهر حاشیهای اما در عین حال مهم که متاسفانه مترجم و ناشر از کنار آن به سادگی رد شدهاند. نخست اینکه در پیشگفتار کتاب هیچ توضیحی درباره کم و کیف مجموعه افکار سیاه نیامده که بالاخره این مجموعه چیست و قرار است به چه شکل و ترتیبی به انتشار آثار پلیسی بپردازد و دیگری اغلاط فراوان در متن و لغزشهاییست که در صفحه آرایی کتاب دیده میشود، نکته ای که از ناشری با قدمت و اعتبار نشر افکار قدری بعید مینماید. این کتاب در ۲۹۵ صفحه با قطع جیبی و به قیمت ۲۵۰۰ تومان، در شمارگان ۲۲۰۰ نسخه به بازار آمده است.