این مقاله را به اشتراک بگذارید
به یاد می آورم، بیست سال پیش زمانی که کار مطبوعاتی خود را با ماهنامه فرهنگ و سینما آغاز کردم خوشحال بودم از اینکه دفتر مجله جایی ست در نزدیک خانه پدری صادق هدایت و میتوانم در نزدیک ترین جغرافیای مکانی او تنفس کنم؛ اما اولین دیدار من از این خانه همهی خوشحالی و امیدم را به یاس بدل کرد. خانه بزرگ ترین نویسنده این دیار به مهد کودکی به نام صادقیه بدل شده بود، اشتباه نکنید نام این مهدکودک (صادقیه) هیچ ربطی به اسم کوچک هدایت هیچ ربطی نداشت، همانگونه که همیشه هیچ چیزمان به هم مربوط نیست. از ایرانی بودن خود یا بهتر بگویم از اینگونه ایرانی بودنم، خجل شدم…
به هرحال هربار که ازخیابان کوشک یا همان شهید تقوی رد می شدم دلم می گرفت از دیدن نقاشی بچههایی که شاد و شنگول در حال بازی بودند بر در و دیوار این خانه و سر صدای کودکانی که نه خودشان و نه لابد بزرگتر های شان نمی دانستند آرامش فضای کدام خانه را چنین برهم می ریزند و روح این شهر که هر لحظه بیش از پیش از هویت تهی می شود می آزارند…
بسیار دردناک است گفتن اینکه شهر تهران در میان دیگر پایتختهای کشورهای جهان که قدمت و تاریخی دارد، از جمله بی هویت شده ترین هاست…نمی خواهم بگویم بی هویت است بلکه به گونهای دردناک باید گفت بی هویت شده، بی هویتش کرده ایم و کرده اند و هریک از ما چه آنها که دستی در این کار داشته ایم و چه آنها که شاهد این بی هویتت کردن دیارمان بودیم ساکت نشستیم در این زمینه مقصریم.(تعجب نمی کنم اگر با پوزخندی بگویید در جایی که بزرگانمان چنین بی قدر انگاشته می شوند تو نگران یادگارانشان هستی؟!)
از عجایب روزگار این ست که ما ملتی هستیم که مدام بگذشته و تاریخ و خود فخر می فروشیم و این فخر فروشی نیز همیشه در حد لب و دهن بوده و حرف؛ اما پای عمل که به میان می آید همه ی آن ادعاها باد هواست! واقعا الان کدام خیابان یا محله هست که به عنوان نماد تهران قدیم و یا گذشته این شهر شناخته می شود. معماری قدیمی تهران درمعدود بناهای بازمانده از گذشته و جسته از خطر سوداگران و برج سازان در لابلای این ساختمان ها به اصطلاح مدرن اما به واقع زشت و بی هویت گم شده اند.
در اغلب شهرهای دنیای متمدن در منطقه قدیمی شهر نه امکان تردد و سایل نقلیه شخصی و جود دارد و نه اینکه به کسی اجازه ساخت و ساز و تغییر بافت قدیمی را نمی دهند، اما در این تهران تنها باغ بازمانده از خیابان لاله زار که روزگاری به همین باغهایش معروف از ثبت ملی میراث فرهنگی در آورده و در آستانه بدل شدن به آن غول های زشت بتیست. خانه پدری صادق هدایت نیز اگر چه به ظاهر از تخریب توسط بساز بفروشها جسته، اما به گونه ای دیگر با در معرض بی توجهی قرار گرفتن در حال نابودی ست و از این بابت جادارد دست مریزادی به مسئولان گفت.
نوشته ای که در ادامه می خوانید نوشته تقریبا جامع و جالبی ست در باره خانه صادق هدایت از گذشته تا حال؛ با این امید که معجزه ای شده و دل مسئولان برای هویت و تاریخ این شهر بسوزد و قدمهای جدی برای حفظ و نگهداری بردارند.
حمید رضا امیدی سرور
***
خانه صادق هدایت
خانه صادق هدایت، خانه هدایت‌قلی‌خان اعتضادالملک (پدر صادق هدایت)، خانه موزه صادق هدایت (مرکز ادبی صادق هدایت)، که نشد! مهد کودک صادقیه! کتابخانه بیمارستان، نه کتابخانه صادق هدایت کتاب نویس! محل دپوی ضایعات و … همه اینها قسمتی از سرگذشت خانه صادق هدایت است! صادق هدایتی که در ۱۹ فروردین سال ۱۳۳۰ مطابق با جشن فروردینگان، جشنی که زرتشتیان در آن روز برای روان درگذشتگان جشن می گیرند خودکشی کرد! خانه صادق هدایت که در اواخر قاجار به دست …
عکسی از فیلمی درباره خانه صادق هدایت
خانه صادق هدایت آدرس: استان تهران، شهر تهران، خیابان سعدی، خیابان شهید سروش الدین تقوی (هدایت سابق، کپنهاک اسبق و کوشک دیرین) پلاک ۳ (۱۱سابق) فی مابین خانه سفیر کبیر دانمارک (سفارت سابق) از غرب و بیمارستان امیر اعلم (زایشگاه کوروش دیرین) از شرق
نکته اول) بانو مهرانگیز دولت شاهی (خواهرزاده صادق هدایت) در سال ۱۳۵۴ به عنوان اولین سفیر زن ایران، به کشور دانمارک اعزام شد! همسایه شاید …!!
نکته دوم) در برخی از نوشته ها پلاک خانه را ۳۷ اعلام می کنند! این شماره مربوط به خانه ای است که صادق هدایت در آن خودکشی کرده و در شهر پاریس قرار داشت و متاسفانه این خانه نیز تخریب شده است. لازم به ذکر است در همین خصوص فیلمی مستند به نام از خانه شماره ۳۷ به کارگردانی مشترک سام کلانتری و محسن شهرناز‌دار درخصوص زندگی صادق هدایت ساخته شده است.
تصویری از خانه صادق هداست در سالهای دور
شماره ثبت در فهرست آثار ملی ایران: ۲۴۹۱ تاریخ ثبت ۱۳۷۸/۰۷/۲۶ ه خورشیدی
مختصات جغرافیایی ، آب و هوا ، نقشه و … : E 51″۲۵’۲۸٫۳۹ N 35″۴۱’۵۸٫۷۲
ارتفاع از سطح دریا : ۱۱۹۱ متر
نامهای دیگر خانه صادق هدایت: خانه هدایت‌قلی‌خان اعتضادالملک، مهدکودک صادقیه، کتابخانه بیمارستان امیراعلم و …
صادق هدایت و پدرش هدایت قلی در خانه پدری
زیور الملوک مادر صادق هدایت در ایوان خانه
دوران و بانی خانه صادق هدایت: این خانه در اواخر دوران قاجار توسط هدایت‌قلی‌خان اعتضادالملک پدر صادق هدایتبنا شده است.
امکان بازدید: به دلیل آنکه خانه صادق هدایت در اختیار دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران و بیمارستان امیر اعلم می باشد، امکان بازدید از خانه صادق هدایت مهیا نیست!
نقشه ای قدیمی از موقعیت خانه صادق هدایت
پیشینه و تاریخچه خانه صادق هدایت:
خانه صادق هدایت در اواخر دوران قاجار و توسط پدر ایشان هدایت‌قلی‌خان اعتضادالملک در خانه ای که متعلق به میرزا سید احمد منشی باشی (میرزا احمدخان مشیرالسلطنه، نخست‌وزیر ایران در دوران مشروطه و پادشاهی محمدعلی‌شاه قاجار بود) بنا شده است.
صادق هدایت به همراه دو برادر و سه خواهرش در این خانه اسکان داشت. خانه ای که می گویند صادق هدایت به علت عدم ازدواجش در زمان اسکانش در تهران در خانه پدری می زیسته، در هر حال این خانه قبل از آخرین سفر صادق هدایت به اروپا، یعنی در سال ۱۳۲۳ توسط خاندان هدایت به شخص دیگری فروخته شد.
صادق در ده سالگی به همراه برادرانش عیسی (نشسته) و محمود (سمت چپ) در حیاط خانه‌ی پدری
در سال ۱۳۵۳ دفتر بانو فرح پهلوی خانه را برای تبدیل آن به مرکز ادبی صادق هدایت خریداری می کند و کار مرمت در آن شروع می شود.
نامه ای در همان سال از دفتر بانو فرح پهلوی به کلیه وراث ارسال و از آنها درخواست می شود؛ اگر وسیله ای از صادق هدایت در اختیار دارند، به صورت امانی تحویل تا در خانه موزه صادق هدایت به معرض دید عموم گذاشته شود. که این کار تا سال ۱۳۵۶ به طول انجامید. فهرست کامل آنها به شرح زیر است:
عینک، ۲ عدد ساعت مچی، ۲ عدد قلم خودنویس، کیف چرمی ، ۱تخته قالیچه چهره هدایت کار رضا تبریزی، کتاب عززالملوک الفرس و سیرهم ، دایره‌المعارف Dictionaire Encyclopedique Armand Colin ،کارت نقاشی با مدادرنگی، کتب و آثار و نوشته‌ها ۶۱ جلد ، قیچی و پاکت‌بازکن در جلد چرمی، چوب سیگار ، دکمه سردست ژاپنی، سنجاق کراوات با علامت S، تابلوی نقاشی از صادق هدایت کار حسین کاظمی، جا سیگاری، ۴ عدد عکس، ۳ عدد نامه ، هزاربیشه، صندلی، تابلوی پیرزن ژاپنی با طفل ، تابلوی صورت مردی که روی پا نشسته و دست روی زانو دارد ،تعداد قابل ملاحظه‌ای کتاب‌های صادق هدایت (حدود ۸۰جلد) کارت پستال، عکس، نوشته‌های صادق هدایت و اسناد و مدارک دیگر …
سال ۱۳۵۷ انقلاب شکل می گیرد و کار نیمه تمام رها می شود و خانه صادق هدایت در اختیار دانشگاه علوم پزشکی و بعد از آن به بیمارستان امیراعلم واگذار و تبدیل به مهد کودک صادقیه می شود، تا کودکان بازیگوش، زیبایی‌های این خانه را دستخوش شیطنت‌های کودکانه‌‌شان کنند و بر هر دری، نقشی و بر هر دیوار نشانی زنند!!!
تبدیل خانه صادق هدایت به مهد کودک-اتاق مطالعه فعلی
آثاری که از صادق هدایت باقی مانده بود و قرار بود در خانه موزه صادق هدایت به نمایش درآید به موزه رضا عباسی تحویل می شود و تنها یکبار در سال ۱۳۸۱ در سالگرد ۱۰۰ سالگی صادق هدایت به مدت یک هفته به معرض دید عموم گذاشته می شود.
نکته ۳) میز تحریر صادق هدایت در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است و حال و روز خوبی ندارد.
شیطنت های کودکانه در خانه صادق هدایت
تمامی تصاویر فوق در سال ۱۳۷۸ و در زمانی که خانه صادق هدایت مهدکودک بود گرفته شده است. برخی از تصاویر نشان گر آن است که در آن زمان حال و روز خانه بهتر از اکنون بوده!!!
در سال ۱۳۷۸ گزارشی از خانه صادق هدایت در سازمان میراث تهیه و خانه در فهرست آثار ملی ایران ثبت می شود، از همان سال اعتراضها شروع و در سال ۱۳۸۱ به نتیجه می رسد و خانه صادق هدایت تبدیل به انبار و محل دپوی پرونده های بیمارستان می گردد.
خانه صادق هدایت کانون بسیج جامعه پزشکی
خانه صادق هدایت – پایگاه بسیج
مدتی پایگاه مقاومت بسیج شهید منتظری و مدتی هم از خانه صادق هدایت برای کانون بسیج جامعه پزشکی استفاده و زمانی هم برای استراحت آموزشگران و پزشکان و زمانی هم دفتر مرکز توسعه پژوهش بیمارستان!
در نهایت امر خانه صادق هدایت تبدیل به کتابخانه و سالن مطالعه می گردد و اتاقی هم در آن به عنوان اتاق و سالن تشریفات
تالار اصلی خانه صادق هدایت – کتابخانه
در سالگرد صدمین سال بلدیه شهر تهران در سال ۱۳۸۸ ، توسط سازمان زیباسازی شهرداری سر در ملک تابلویی فلزی به دو زبان نصب می شود.
متاسفانه در سال ۱۳۹۰ در شمال خانه صادق هدایت خانه ای ۷ طبقه بنا می شود که حریم و خط آسمان ملک را در خطر انداخت و هیچ سازمان و نهادی به این قضیه معترض نشد.
احداث ساختمانی بلند مرتبه درشمال خانه صادق هدایت
و باز هم متاسفانه در حال حاضر حیاط شمالی خانه صادق هدایت به عنوان انبار ضایعات بیمارستان مورد استفاده قرار می گیرد و این کار کماکان ادامه دارد که این اتفاق باعث دلگیری بنیاد صادق هدایت شد و نامه ای با چندین درخواست تهیه و در حال جمع آوری امضاء می باشد. که دوستان می توانند به اینجا مراجعه و نامه را امضاء کنند.
تبدیل حیاط خانه صادق هدایت به عنوان محل دپوی ضایعات
نکته۴) می گویند؛ بیمارستان سندی مبنی بر مالکیت بنا ندارد طبق بررسی اسناد ملک در شهرداری، خانه صادق هدایت به نام وزارت ارشاد است نه وزارت علوم!!
مشخصات معماری خانه صادق هدایت:
خانه صادق هدایت در زمینی به مساحت ۱۴۰۰ متر و در ابعاد ۵۵ در ۲۵٫۳۰ متر بنا شده است، ورودی اصلی بنا در ضلع جنوبی زمین و در خیابان تقوی قرار دارد
درب اصلی و جداره خانه صادق هدایت که در سالهای پیش برای مهدکودک رنگ آمیزی شده
پس از گشودن در دو لنگه خانه صادق هدایت از سه پله آجری که از کف معبر حدود ۷۵ سانتی متر پایین تر است، وارد حیاط بیرونی ملک به ابعاد ۸ در ۸ متر می شوید، حیاط بیرونی خانه صادق هدایت به سبک باغ های ایرانی باغچه بندی شده است و پیرامون حیاط، ساختمان اصلی خانه صادق هدایت در ۲ طبقه بنا شده است.
حیاط جنوبی خانه صادق هدایت
پیرامون حیاط جنوبی و در ازاره آن از کاشی های لعابدار ۲۰ در ۲۰ استفاده شده که شامل نقش چند مرد با پوشش دوران قاجار، گل و بوته و فرشته های عریان و نقش عمارتهای مختلف در آن به کار برده شده است. در مرکز حیاط یک حوض سنگی نیز قرار دارد که به زیبایی این حیاط می افزاید.
فرشته عریان پوشیده شده با رنگ در خانه صادق هدایت
نکته۵)
نقش نوجوان قاجاری در کاشی کاری خانه هدایت
صادق هدایت در ۱۵ سالگی
عکسی از خانه صادق هدایت بدون کاشی کاری!
خانه صادق هدایت دارای یک زیرزمین و یک طبقه روی آن ایجاد شده، طبقه اول خانه صادق هدایت به صورت متقارن و در دو سوی غربی و شرقی حیاط واقع شده، دسترسی به فضاهای اصلی طبقه اول از دو سمت شرق و غرب حیاط به تقارن و توسط ۶ پله امکان پذیر است، طبقه اصلی خانه صادق هدایت ۱۲۰ سانتی متر بالاتر از کف حیاط قرار دارد.
پلان طبقه اول خانه صادق هدایت
پس از بالا رفتن از پله ها در یک ایوان کوچ ۲ در ۳ متر که یک ستون سنگی با سرستون های ساده و مدور دارد، ورودی دو اتاق ۳*۵ در شمال و ۶*۴ در جنوب قرار دارد.
فضا سازی حیاط بیرونی و درب اصلی خانه صادق هدایت
در بخش اصلی خانه صادق هدایت تالار اصلی با ابعاد ۶*۴ متر قرار گرفته که ایوانی به عمق ۲ متر در جلوی آن چشم انداز زیبای این تالار اصلی را با حیاط شمالی خانه صادق هدایت برقرار ساخته است. این اتاق در حاضر حاضر مخزن و اتاق کامپیوتر کتابخانه است.
ترکهای کف خانه صادق هدایت – مخزن کتابخانه
ایوان حیاط شمالی با دو ستون در مرکز و دو پلکان در شرق و غرب شما را به کف حیاط شمالی خانه صادق هدایت ، رهنمون می کند.
ایوان حیاط شمالی خانه صادق هدایت
زیرزمین خانه خانه صادق هدایت از سه ورودی از داخل حیاط بیرونی و۵/NL/BCک ورودی از داخل حیاط اصلی قابل دسترسی است.
پلان زیرزمین خانه صادق هدایت
زیرزمین خانه صادق هدایت، کل مساحت طبقه اول را در بر نگرفته است و حدود ۸۰ متر است که قبلا به عنوان آشپزخانه و انباری از آن استفاده می شده ولیکن در حال حاضر بعنوان سرویس های بهداشتی از آن بهره بردای می شود، لازم به ذکر است از طبقه اول دسترسی به قسمتی از زیرزمین نیز امکان پذیر است.
در قسمت جنوب شرقی عمارت خانه صادق هدایت یک بخش ورودی قرار دارد که با یک درب چوبی بزرگ به خیابان مرتبط است ولی در حال حاضر از آن استفاده نمی شود.
درب گره چینی شده در خیابان شهید تقوی
بعد از آن فضایی جدا کننده (هشتی) قرار دارد و پشت سر آن فضایی کوچک که به عنوان رختکن بوده و بعد از آن پلکان دسترسی به زیرزمین و پشت سر آن اتاقی که به ایوان حیاط شمالی ارتباط دارد واقع شده است.این اتاق در حال حاضر سالن مطالعه کتابخانه است.
سالن مطالعه کتابخانه – خانه صادق هدایت
لازم به ذکر است در بالای این اتاق یک نیم طبقه کوچک به ابعاد ۴ در ۴ متر قرار دارد.
اتاق نیم طبقه که در حاضر رها شده است و …
حیاط شمالی نیز با الگوی باغ ایرانی و به صورت قرینه محوطه سازی شده است.
حیاط شمالی خانه صادق هدایت
ورودی آب از شمال ساختمان که به احتمال زیاد، مشروب از آب قنات بوده تامین می شده است،که در حال حاضر خشک شده است. البته برخی می گویند ورودی آب قنات به حیاط شمالی خانه باغ سفیر هدایت شده است.
ورودی آب قنات خان صادق که خشک و تبدیل به انبار و زباله دانی شده
نحوه اتصال حیاط اندرونی به بیرونی ، راهرویی است که در زیر عمارت بنا شده است.
نکته۶) متاسفانه قسمت غربی حیاط شمالی خانه صادق هدایت، به صورت غیر اصولی ۶۰ سانتی متر بالاتر از کف حیاط محوطه سازی شده و در آن گیاه کاشته شده است!
محوطه سازی غیراصولی خانه صادق هدایت
ابعاد حیاط شمالی خانه صادق هدایت ۲۵ در ۳۷ متر بوده و پیرامون آن شبه ستون و طاق نماهایی به صورت منظم با مصالح آجر ساخته شده است.
پلان برش خانه صادق هدایت
شبه ستون و طاق نماهای جداره حیاط خانه صادق هدایت
نکته۷) پس از در اختیار قرار دادن خانه صادق هدایت به بیمارستان قسمتی از دیوار شرقی حیاط شمالی تخریب و راه ورودی از بیمارستان به خانه مهیا شده که تا چند سال پیش تنها به صورت یک پرده بود که چند وقتی است یک درب آهنی جایگزین آن شده است.
درب ورودی خانه صادق هدایت که از تخریب قسمتی از دویار پدید آمده
نکته۸) چند متر بالاتر از درب ورودی کذایی نیز یک منفذ به ابعاد ۱ متر در ۷۰ سانتی متر ایجاد شده که هواکش موتور خانه اصلی بیمارستان است.
نکته۹) و متاسفانه باز هم دیواره شرقی برای ایجاد پنجره ، نصب کولر و هواکش تخریب شده است!!
تخریب جداره خانه صادق هدایت
نکته۱۰) در شمال شرقی حیاط یک آمفی تئاتر روباز مدور و یک موتور خانه در سال ۱۳۵۶ توسط دفتر فرح پهلوی بنا شده است و از الحاقات خانه صادق هدایت است.
سکو های تئاتر خانه صادق هدایت
معماری زیرزمین خانه صادق هدایت به صورت تاق ضربی بوده و پوشش طبقه اول به صورت مسطح و با تیر چوبی که لمه کوبی شکیلی به آن زیبای بخشیده است.
پلان ایوان شمالی خانه صادق هدایت
سقف خانه صادق هدایت به صورت شیروانی با خرپای چوبی بنا شده ، تمامی بازشو ها ، درها و پنجره ها از جنس چوب و با قوسهای نیم دایره بوده و سقفها نیز با چوب مزین شده است و قوسهای بالای درها به صورت رومی (دسته زنبیلی) است و در زیر شیروانی از کاشی های دندان موشی برای تزئین استفاده شده است.
ایوان شمالی خانه صادق هدایت
اعتقاد نهایی صادق هدایت و خودکشی او در ۱۹ فرودین:
۱) آفرینگان یکی از آثار صادق هدایت و آفرینگان یک رشته از نمازهای زرتشتیان!
۲) فروردینگان یا فُرودگ، جشن ویژه‌ی فروهرهای درگذشتگان زرتشتیان است و یادبودی برای آن‌هاست. این جشن در ایران «فرودگ» نیز نامیده می‌شود. در این روز زرتشتیان برای شادی روان درگذشتگان به آرامگاه می‌روند و موبدان با سرودن آفرینگان دهمان کرده‌ی سروش و همازور دهمان، شادی بیشتر درگذشتگان را خواستار می‌شوند. این جشن در ۱۹ فرودین هر سال برگزار می شود، حال آیا به نظر شما سفر آخر صادق هدایت به هندوستان و تاثیر پذیری ایشان از پارسیان زرتشتی هندوستان می تواند، دلیلی برای خودکشی صادق هدایت در روز ۱۹ فروردین باشد!!!
درختان خشکیده و رها شده در خانه صادق هدایت
معضلات و مشکلات خانه صادق هدایت:
دیوارهای طبله‌زده و ترک‌خورده‌ی حیاط خانه، ستون‌های موریانه‌خورده، تنه‌ی درختان سر بریده و رها شده در حیاط و استفاده از حیاط شمالی خانه صادق هدایت به عنوان دپوی ضایعات بیمارستان ، محل نگهداری لوله های فاضلاب ، وسایل اسقاطی، ضایعات ساختمانی، نصب وسایل ورزشی فراوان در حیاط ، نصب خارج از مجاز سطل زباله در حیاطهای خانه، نصب تعداد فراوان کولرهای آبی و گازی در محوطه حیاط و همچنین بر روی دیواره اصلی خود خانه صادق هدایت، استفاده از لوله های روکار در کل عمارت، ترکی عظیم در کف تالار اصلی خانه (مخزن کتابخانه) ، خاکبرداری غیراصولی در اتاق جنوب غربی خانه و موزاییک نمودن آن، عدم پایش رنگهای که در زمان مهدکودکی خانه صادق در جداره بیرونی خانه زده شده، پاشش غیراصولی رنگ بر روی برخی از کاشی های منشوری! و ….
حرف آخر: چه بخواهیم، چه نخواهیم؛ چه بپذیریم، چه نپذیریم؛ چه خوشمان بیاید، چه نیاید؛ صادق هدایت یکی از بزرگترین نویسندگان تاریخ معاصر ایران است و هیچ گاه از اذهان مردم پاک نمی شود. پس بهتر است با یک مدیریت درب آن را گشود وبه عنوان خانه موزه ادبیات معاصر ایران با شاید هم خانه کفر گردشگران را از دیدن این خانه مستفیذ کرد و سر درش نوشت اینجا خانه پدری کافرترین نویسنده دنیاست ….!!!! و بگذاریم مردم قضاوت کنند …. بر جداره بیرونی خانه صادق هدایت نوشته ای از زمان مهدکودکی باقی مانده؛ پروردگارا مرا یاری کن تا فرزندانم را خوب تربیت کنم!
این گزارش را بدون اجازه و با افتخار تقدیم می کنم به یک دوست که کودکی اش را در اینجا گذراند، احسان فیاض زاده عزیز
منابع و سرچشمه ها:
خیابان هدایت، خانه صادق هدایت، خرابه ای برای بوف کور، روزنامه همشهری، دوشنبه ۱ دی ۱۳۸۲ – سال یازدهم – شماره ۳۲۵۹
خانه ی مصادره شده صادق هدایت و ادبیات زیرزمینی، نویسنده منوچهر بصیر، نشریه هنر و معماری ، خرداد و تیر ۱۳۸۱ – شماره ۱۳۲
تحویل خانه صادق هدایت به بازماندگان مشروط به خرید آن است نشریه علوم اجتماعی آزما ، اردیبهشت ۱۳۸۵ – شماره ۴
مقاله صادق هدایت و مشاغل اداری، مجله فردوسی، شماره ۸۶۶ ، دوشنبه ۱۰ تیر ۱۳۴۷
گزارش تبدیل خانه صادق هدایت به انبار بیمارستان! پایگاه خبری آفتاب ، ۱۷ اسفند ۱۳۹۲
گزارش حال خانه صادق هدایت خوب نیست، پایگاه خبری تابناک، ۱۴ شهریور ۱۳۹۱
مستند از خانه شماره ۳۷ شاید این نمایش تنها نمایش‌مان باشد، خبرگزاری ایسنا، ۴ اسفند ۱۳۸۹
خانه صادق هدایت، جهانگیر هدایت، دو ماهنامه تجارت گردشگری، شماره ۲۴ و ۲۵
خانه پدری صادق هدایت، نویسنده تازلی سماک ، نشریه ادبیات و زبانها، آبان و آذر ۱۳۸۶ – شماره ۲
یادی از پاتوق های صادق هدایت در تهران ، سایت مد و مه
آشنایی با خانه صادق هدایت، روزنامه همشهری
سایت رسمی صادق هدایت
پایگاه صادق هدایت
نقل از وبسایت سفرنویس/ مد و مه ۲۵ فروردین ۱۳۹۳