نقد فیلم طعم شیرین خیال ساخته کمال تبریزی + گفتگو با کمال تبریزی

نقد فیلم طعم شیرین خیال (کمال تبریزی):

مهرزاد دانش

بجز چند فقره ظرافت‌های بامزه در فضای روایت‌پردازی و فاصله‌گذاری‌هایش، فیلم نکته‌ی خاصی برای ارائه ندارد. حاصل کار از حد شعاری بودن گذشته و به محدوده‌ی لوس بودن رسیده است. گروس رازیانی به عنوان شخصیت مبلغ نگه‌داری از محیط زیست، بیش از آن‌که خل‌مشنگی‌هایش جذاب باشد، روی اعصاب است و دختر داستان، شیرین نیز از او لوس‌تر. بله… محیط زیست مقوله‌ای بسیار مهم است، اما این‌که وسط فیلم، انیمیشن‌هایی را نشان دهیم که در آن عده‌ای دارند با نفت و بنزین و گازوئیل به محیط زیست شلیک می‌کنند و یا عده‌ای زیر آوارهای ظروف پلاستیکی در حال مرگ هستند و امثال آن، مناسب طرح‌های تبلیغاتی سازمان مربوطه است تا قطعاتی دراماتیک وسط یک اثر سینمایی داستان‌گو ولو حتی فانتزی. چرا باید یک فعال محیط زیست مشنگ باشد؟ چرا شیرین خیال‌پرور است؟ چرا مثل بقیه‌ی دخترهای جوان با مادرش اخت نیست و درددل‌هایش را با پدرش انجام می‌دهد؟ چرا استاد بین این همه دختر به او علاقه‌مند شده است؟ هشدار در راستای معضلات زیست‌محیطی بسیار نیکو است؛ اما قبل از هر چیز باید یک درام قوی و پرداختی مناسب داشت تا این هشدار‌ها و تبلیغ‌ها حیف و حرام نشود.

***

نگاهی به طعم خوش خیال ساخته کمال تبریزی

از دیار راسته‌ی دل

ارسیا تقوا
حتی اگر کسی بخواهد در زمان‌های بیکاری و تنهایی که در حسرت هم‌صحبتی با کسی هستیم از موضوعاتی چون انرژی‌های هدررفته در طبیعت، کود کمپوست، آسیب انسان‌ها به زمین و آب، استفاده از انرژی‌های سالم و عدم استفاده از مواد بازیافت‌نشدنی چون پلاستیک حرف بزند، حوصله‌اش را نداریم. چه برسد که این صحبت کسل‌کننده در قالب یک فیلم بلند سینمایی طرح می‌شود که نخست باید به فکر تأمین وجه سرگرم‌کنندگی‌اش باشد. اما وقتی طعم شیرین خیال دارد تمام می‌شود و می‌بینیم که همین سوژه‌های به‌ظاهر «حوصله سربر» در قالب و جای درست خود قرار گرفته‌اند با آن هم نوا می‌شویم. تصورش را بکنید داستان شروع می‌شود با شرح دل‌بستگی آشکار و بی‌مقدمه‌‌ی یک استاد – شهاب حسینی- به دانشجویش- نازنین بیاتی- در جغرافیای خشک کرمان. داستانی که که از‌‌ همان ابتدا با توجه به حال‌وهوای متفاوت و نا‌متعارف استاد چنگی برای ادامه به دل نمی‌زند. حال به این توصیف اضافه کنید علاقه‌مندی دختر دانشجو به حرف‌های زیادی جدی و متعصبانه‌ی استاد در مورد طبیعت سالم، گیاه، باد و آب و… آن هم با تصوراتی که به شکل انیمیشن مجبوریم آن را ببینیم. اما این داستانی که می‌توانست اسباب مضحکه و ملال باشد در دستان کمال تبریزی چنان ورز می‌خورد که از جایی می‌فهمیم، نمی‌شود که با منطق فیلم همراه نشد. جوری که وقتی دختردر صحنه‌ی خواستگاری از شرط‌های عجیب‌و‌غریبش برای خواستگار می‌گوید تعجب نمی‌کنیم. فیلم در یک سوم انتهایی آن قدر با ریتم و درون مایه‌ی خود مخاطب را مأنوس کرده که شخصیت به‌ظاهر لوده، سربه‌هوا و مدل دانشمند دیوانه‌ی شهاب حسینی را باور می‌کنیم و نه‌تنها پروژه‌ی خنده‌دار «دل»‌اش به دل می‌نشیند که به عشقش نیز احترام می‌گذاریم. این فیلم حتی اگر در دیدار مجدد این قدر که به نظر آمد «حال‌خوب‌کن» نباشد باز ارزشش را دارد که ما را به تماشای یک قصه‌ی دل‌چسب از نغمه ثمینی، بازی‌های متقاعدکننده‌ی شهاب حسینی و نازنین بیاتی و یک کارگردانی منطقی در دیار کویر و کلمپه ببرد.

****

نقد فیلم طعم شیرین خیال ساخته کمال تبریزی

انتظاری که برآورده نشد

محمد سعید محصصی

از کمال تبریزی انتظارها بسیار بیش‌تر بود: در کل سکانس دوم طعم شیرین خیال ما شاهد ۲۵ دقیقه سخن‌رانی بزک‌شده‌ای هستیم با محتوایی بسیار معمولی و در حد هر مقاله‌ی معمولی که در هر سایت معمولی اینترنتی در مورد انرژی پاک می‌توان یافت، آن‌هم برای دانشجویان دوره‌ی فوق لیسانس؟! اما جنبه‌ی بدتر قضیه این است که این سخن‌رانی مطول الگویی می‌شود برای تمام سکانس‌هایی که قهرمان داستان حضور دارد و حتی گره‌افکنی‌های فیلم با همین الگو شکل می‌گیرد. در کنار این قضیه، «درام» فیلم، یک عاشقیِ هزاران‌بارفریادشده‌ی استاد رازیانی به شیرین قناد، (حتی توی کلاس درس و جلوی تمام دانشجویان!) است و جالب این‌که حتی یک رقیب عشقی جدی یا یک مانع واقعی که به‌آسانی رفع نشود، وجود ندارد که تماشاگر را تا پایان درگیر کند. اما موضوع انرژی‌های پاک که فیلم با آن شروع می‌شود، با هیچ چسبی به آن «درام» سست چسبیده نمی‌شود زیرا صرف این‌که شیرین قناد با استاد رازیانی بر سر قضیه‌ی انرژی‌های پاک همراه و هم‌دل است، تبدیل نمی‌شود به موضوعی که هر دو را به طور جدی درگیر درام فیلم بکند. بنابراین بنای فیلم تا پایان هم‌چنان سست می‌ماند و تماشاگر درمی‌ماند آیا این فیلم واقعاً کار یک کارگردان باتجربه و داستان‌پرداز و کمدی‌شناس است؟

 

****

گزارش نشست نقد و بررسی فیلم کمال تبریزی

در اعتراض به ممیزی

تازه ترین ساخته کمال تبریزی در کاخ جشنواره با حواشی جالبی همراه شد. تبریزی در هنگام نمایش فیلم قسمت هایی را که در ممیزی کوتاه شده بود با صدای بلند برای حاظران تعریف می کرد. کمال تبریزی کارگردان فیلم طعم شیرین خیال  در نشست مطبوعاتی گفت : باید مردم این احساس را داشته باشند که با اینده خطرناکی روبرو هستند.

به گزارش مد ومه ، این کارگردان سینما امروز ۱۹ بهمن ماه پس از پایان نمایش جدیدترین ساخته‌اش که به محیط زیست مربوط می‌شود، بیان کرد: شاید خیلی از آدم‌هایی که نسبت به محیط زیست اطلاعات دارند و مسائل مربوط به آن را رعایت می‌کنند، موضوعات مطرح شده در فیلم را بدانند اما مهم قاطبه مردم است که «طعم شیرین خیال» را درک کنند و این احساس را داشته باشند که با آینده خطرناکی روبرو هستند.

او در نشست پرسش و پاسخ فیلم‌اش که با اهالی رسانه سخن می‌گفت درباره شعارزدگی در این فیلم گفت: از زمان نوشتن فیلمنامه و بعد در طول ساخت فیلم فکر می‌کردم حرفی را می‌زنیم که همه یا اغلب گوش‌ها برای شنیدن ‌آن بسته است و ما مجبور بودیم فریاد بزنیم و شعار بدهیم تا آنهایی که خواب هستند یا خود را به خواب زده‌اند بیدار شوند و به موضوع فکر کنند.

تبریزی خاطرنشان کرد: اگر جایی احساس می‌شود که فیلم شعار می‌دهد، خودم هم این احساس را داشتم اما ابایی از آن وجود نداشت.

وی درباره چگونگی طرح مسائل و مشکلات مربوط به محیط زیست در این فیلم گفت: «طعم شیرین خیال» را می‌شد، پیچیده‌تر و عمیق‌تر کرد. اما شاید همین موضوع باعث می‌شد برخی از مسائل گنگ شود در حالی که من قصد داشتم فیلم را برای مخاطب عام و همه مردم کوچه و بازار بسازم تا تاثیری روی زندگی روزمره آنها داشته باشد.

کمال تبریزی در پاسخ به اینکه چطور در شرایط فعلی و با وجود ذهن خاکستری مردم چنین فیلم امیدوارانه‌ای ساخته است؟ بیان کرد: آنچه در فیلم به آن تاکید می‌شود ولی شاید توجه شما را جلب نکرده، این است که متاسفانه در کشورمان مسائل خوب را فقط در خیال می‌توانیم، ببینیم به همین دلیل باید دست به دست هم بدهیم تا این خیال‌ها را به واقعیت تبدیل کنیم.

او ادامه داد: من هم موافقم که ما شرایط خوبی نداریم اما اگر این خیال را هم از خودمان بگیریم، هیچگونه ادامه حیاتی نخواهیم داشت.

کارگردان «طعم شیرین خیال» اضافه کرد: آنچه در این فیلم می‌بینید، واقعیت نیست بلکه خیال است و کشورهای جهان سوم باید تصور کنند که چه آرمان‌ها و خیال‌هایی می‌توانند داشته باشند و آن را چگونه می‌توان به واقعیت تبدیل کرد.

او با اشاره به اینکه فیلم خود را در چند سینمای مردمی تماشا کرده و واکنشی که براساس آرای گرفته شده دیده است‌، امیدوارانه بوده گفت: در آن سینماها معلوم بود که مردم در عین که با مسائل و مشکلات زیادی درگیر هستند اما مسائل مطرح شده در فیلم برایشان بی‌اهمیت نیست چرا که آنها حتی در دعاهای خود سلامتی و روان سالم را پیش از هرچیز دیگری می‌خواهند.

تبریزی با اشاره به اینکه متاسفانه در جنگل‌ها‌،‌کنار دریا‌ ‌، کوهستان‌ها و حتی در سطح شهر شاهد صحنه‌های خوبی نیستیم‌، خاطره‌ای از سفر خود به ژاپن را به همراه کیومرث پوراحمد یادآوری کرد که در تمام مدت نه آشغالی در خیابان‌ها دیدند و نه حتی سطل آشغالی.

این کارگردان سینما همچنین خاطرنشان کرد: از مدت‌ها پیش مساله محیط زیست را با یکسری از دوستان فیلمساز خود مطرح کرده و در تلاش هستیم تا انجمنی را در ارتباط با این موضوع و مشکلات آن راه‌اندازی کنیم تا به این ترتیب مردم را نسبت به آینده‌ای که در انتظار همه است، آگاه کنند.

وی با اشاره به اینکه وقتی طرح این فیلم براساس آقای حسین‌نژاد(تهیه کننده) مطرح و از من برای ساخت فیلم دعوت شد‌، گفت: آن موقع پس از خواندن طرح اولیه موضوع را برای ساخت خوب دانستم به خصوص به خاطر ضرورتش، البته شاید برخی فکر کنند این مساله ضرورتی ندارد اما مهم است چون همه به آن دست به گریبانند.

کمال تبریزی در بخش دیگری از صحبت‌هایش هم درباره انتخاب بازیگران این فیلم که با بازی شهاب حسینی و نازنین بیاتی‌ و نادر فلاح همراه بود گفت: اگر امکانش بود می‌خواستم همه بازیگران را از استان کرمان انتخاب کنم، آن هم به خاطر موضوع و محیطی که در آن کار می‌کردیم اما نشد و براساس نیاز به استفاده از بازیگران حرفه‌ای رسیدیم که البته برای لهجه آقای نادر فلاح به دادمان رسید و کمک خوبی را به ما کرد.

او با تاکید بر اینکه ترکیب خوبی از بازیگران در این فیلم حضور داشتند خاطر نشان کرد: در هر کاری تلاش می‌کنم با جوان‌ترها بیشتر کار کنم که در این فیلم هم عواملی از جمله آهنگساز‌، طراح صحنه و لباس‌ از جوانان بودند.

او با اشاره به محل فیلمبرداری «طعم شیرین خیال» که در کرمان بود گفت: کرمان بهترین نقطه ایران برای استحصال انرژی‌های نو است و بیشتر بادهای موسمی در آنجا می‌وزد، اگر دولت می‌توانست روی استان کرمان سرمایه‌گذاری کند مقدار انرژی که می‌توانست به دست بیاورد شامل یک سوم کل انرژی مورد نیاز کل کشور می‌شد.

 محمدعلی حسین‌نژاد تهیه کننده این فیلم هم درباره ساخت «طعم شیرین خیال» گفت: حدود ۱۰ سال قبل با خانواده‌ای روبرو شدم که یک دختر و سه پسر داشتند، اما پدر خانواده به دلیل اینکه دخترش را خیلی دوست داشت تمام خواستگاران خود را به دلایل مختلف رد می‌کرد چون معتقد بود کسی ارزش او را ندارد.

او ادامه داد: آن زمان به نظرم رسید این موضوع قابلیت تبدیل شدن به فیلم سینمایی را دارد اما شرایط آن فراهم نشد تا اینکه در حاشیه جشنواره تورنتو این مساله مطرح شد که چرا سینما با قدرتی که دارد به مسائل بحرانی دنیا از جمله محیط زیست‌، انرژی ‌، خشونت کمتر توجه می‌کند به همین دلیل تصمیم گرفتم آن قصه قدیمی را با موضوع محیط زیست کار کنم.

وی در پاسخ به اینکه فیلم به صورت سطحی مسائل مربوط به محیط زیست را مطرح می‌کند؟ گفت: ما نمی‌خواستیم اطلاعات سنگینی بدهیم بلکه فقط می‌خواستیم مخاطب به موضوع حساس شوند که اگر برنامه یا مقاله‌ای درباره این موضوع دیدند به آن توجه کنند.

نازنین بیاتی بازیگر این فیلم هم درباره اینکه در نقش‌های مثبت کلیشه شده و آیا تمایلی به حضو در نقش منفی هم دارد یا خیر؟ بیان کرد: سعی کردم در نقشی کلیشه نشوم و به نظرم این نقش هم کلیشه نبود اما دوست دارم در نقش‌های دیگری هم خودم را محک بزنم.

در نشست فیلم «طعم شیرین خیال» برخی عوامل این اثر سینمایی از جمله علی تبریزی‌(فیلمبردار)، آسیه سلطانی(بازیگر)، سخاوت‌دوست(آهنگساز) و فرهاد یوسفی حضور داشتند.

همچنین نمایش فیلم «طعم شیرین خیال» کمال تبریزی در برج میلاد با اعلام موارد سانسور شده فیلم در طول پخش فیلم توسط این کارگردان همراه بود.

پیش از آغاز این فیلم، کمال تبریزی که به همراه محمدعلی حسین‌نژاد – تهیه‌کننده این فیلم – بر روی سن حاضر شده بود،‌ با انتقاد از ممیزی‌های اعمال شده بر فیلمش گفت: پیش از این فیلم‌ها در جشنواره ممیزی نمی‌شد‌، اما گویا امسال وضعیت تغییر کرده است. به طوری که علی‌رغم میل من با اصراری که شد،‌ مجبور به حذف دو جمله از فیلم شدم.

وی با اشاره به این صحنه‌ها اظهار کرد: در صحنه‌ای دانشجو از استادش درباره انرژی هسته‌ای می‌پرسد که به من گفتند باید تغییر کند و به جای آن انرژی شیمیایی گذاشتم و در صحنه دیگر یکی از شخصیت‌های فیلم در مورد یک فرد زندانی صحبت می‌کند که در جواب می‌شنویم ما اصلا زندانی سیاسی نداریم.

این کارگردان در پایان سخنانش اظهار کرد: در طول نمایش فیلم این دو مورد را اشاره خواهم کرد.

هنگام پخش فیلم هنگام رسیدن به این صحنه‌ها تبریزی که در ردیف‌های بالایی سالن نشسته بود‌، این دو مورد ممیزی شده را با صدای بلند اصلاح کرد که با تشویق حاضران همراه شد. / ایسنا

 

 

*****

مشخصات فیلم

طعم شیرین خیال

کارگردان:کمال تبریزی

نویسنده: نغمه ثمینی، علی میرمیرانی، محمدعلی حسین‌نژاد

بازیگران:شهاب حسینی، نازنین بیاتی، نادر فلاح، نازنین فراهانی، پریوش نظریه، مهدی حسینی بجستانی، عیسی یوسف‌پور، آسیه سلطانی نژاد

خلاصه فیلم:

شیرین، ماجرای آشنایی خود و خانواده ‌اش با کسی را که قرار است به خواستگاری او بیاید روایت می‌‌کند.