این مقاله را به اشتراک بگذارید
تئاتر «پاییز» برهانی‌مرند در هفته آخر از صحنه پایین آمد
توقف به دستور رییس تماشاخانه
فرزانه ابراهیم‌زاده
توقف اجرا، از موسیقی به سالن‌تئاتر هم رسید. این‌بار، اما نه با دلواپسی دلواپسان یا با تشخیص شورای نظارت و ارزشیابی، بلکه رییس تماشاخانه ایرانشهر شخصا دستور توقف اجرای نمایش «پاییز» نادر برهانی‌مرند را صادر کرد. «پاییز» که اجرای بازتولید نمایشی است که در سال٨١ روی صحنه رفته، از ١٨بهمن با بازی امیر جعفری، ناهید مسلمی، احمد کاوری، ستاره پسیانی و بهرام افشاری تا ١٨اسفند که رییس تماشاخانه ایرانشهر نامه توقف آن را بنویسد، در تالار استاد ناظرزاده‌کرمانی روی صحنه بود. البته توقف اجرا در میانه راه اجرا و بعد از حدود یک‌ماه از آغاز اجرای تئاتر کم‌سابقه نیست. همین چند‌ماه پیش بود که اجرای نمایش «تانگوی تخم‌مرغ داغ» به کارگردانی هادی مرزبان متوقف شد و بعد از چند‌روز، بار دیگر اجرایش از سر گرفته شد، اما نمایش مرزبان با حکم دادستانی و به گفته مسوولان قضایی با شکایت توقیف شد، ولی شاید این یکی از موارد معدودی است که مدیر یک‌سالن شخصا جلو یک‌اجرا را گرفته و از آن دفاع می‌کند. مجید سرسنگی، مدیر تماشاخانه ایرانشهر و مدیرعامل خانه‌هنرمندان، در گفت‌وگو با «شرق» با تایید صدور دستور توقف اجرا گفت: «در همه این سال‌ها ما تلاش کردیم تماشاخانه ایرانشهر را تبدیل به مرکزی فرهنگی کنیم که هم ارزش‌های فرهنگی را مدنظر قرار دهیم و هم آثاری را روی صحنه بیاوریم که حامل اندیشه و هنر متعالی باشد، البته این کار یک‌شبه و یک‌ساله نیست و برنامه‌ریزی بلندمدت می‌خواهد، اما جهت‌گیری ما در تماشاخانه ایرانشهر این است که به این سمت برویم. گاهی اتفاق افتاده است که شخصا با شکل و تفکر یک اجرا موافق نبوده‌ام اما از آنجایی که تئاتر را محلی برای تضارب آرا در جهت اصلاح ناهنجاری‌های جامعه می‌دانم، پای این کار ایستادم و دفاع کردم تا اجرا روی صحنه برود. اما اجرای نمایش «پاییز»، یک‌مقوله دیگر است.» البته مجید سرسنگی پیش از این یک‌بار اجرای نمایشی دیگر را در مرحله تمرین متوقف کرده بود. در آن زمان آن نمایش هنوز به اجرای عمومی نرسیده بود.
او با برشمردن دلایل خود گفت: «این اجرا برخلاف قرارداد امضاشده بین تماشاخانه و کارگردان محترم نسبت‌به بازبینی اول توسط شورای نظارت و ارزشیابی و مجوزی که شورای نظارت داده تغییرات و زیادی کرده است و براساس تبصره٣ ماده‌دو قرارداد، چنان‌چه نمایشی در طول اجرا برخلاف اجرای بازبینی‌شده و تایید‌شده و توسط شورای نظارت عمل کند، تماشاخانه می‌تواند نسبت‌به فسخ قرارداد عمل کند. این چیزی است که در قرارداد بوده است.»
بنا‌به گفته مدیر تماشاخانه ایرانشهر، مشکل پاییز از آنجایی آغاز شد که یکی از بازیگران آن حتی برخلاف میل و نظر کارگردان جملات و حرکاتی را به نمایش اضافه کرد: «جملاتی که توسط بازیگر گفته می‌شد نه تنها در بازبینی اول اثری از آنها نبود که مصداق بی‌توجهی و بی‌تعهدی به شرایط فرهنگی جامعه و نیز رواج لمپنیسم در تئاتر بود. ما چندین بار این موضوع را به گروه منتقل و خواهش کردیم این جملات و حرکات از نمایش حذف شود، اما متاسفانه نه‌تنها نتیجه مثبتی در بر نداشت، بلکه برعکس هرشب بر جملات رکیک افزوده می‌شد. نهایتا خود من در تاریخ ١٧اسفند کار را یک‌بار دیگر دیدم و به این نتیجه رسیدم ادامه کار به این شکل نه‌تنها توهین به جامعه و ارزش‌های آن، بلکه اهانت به شعور تماشاگر و تئاتر کشور است. همان‌شب با کارگردان محترم صحبت کردم و ایشان نظر من را تایید کرد و مهلت گرفت تا این کار تصحیح شود. این مهلت به گروه داده شد اما متاسفانه در شب بعد نیز توافق ما انجام نشد و ازهمین‌رو تصمیم گرفتیم اجرای نمایش را توقیف کنیم.»
درمقابل این صحبت مدیر تماشاخانه ایرانشهر، در تماس با نادر برهانی‌مرند، بهعنوان کارگردان، نظرش را درباره این موضوع خواستیم، اما برهانی‌مرند تصمیم دارد فعلا سکوت کند و به این جمله بسنده کرد که: «سکوت می‌کنم تا هیجان‌های این اتفاق فروکش کند و بفهم سناریویی که درباره این اجرا وجود دارد، از کی و کجا نوشته شده است.»
رضا دادویی، رییس شورای نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی، نیز که مجوز این کار را صادر کرده است در گفت‌وگو با «شرق» ضمن تاکید‌بر این نکته که از دید مرکز هنرهای نمایشی پاییز قابلیت اجرا دارد، گفت: « ظاهرا یکی از بازیگران در یکی،دو اجرا جملاتی را به اجرا اضافه کرده است که براساس تشخیص مدیر سالن درست نبوده و ایشان بر اساس بندی که در قرارداد وجود داشته حق داشته است که اجرا را متوقف کند، البته این خوب است که مدیران سالن‌ها براساس قانون عمل می‌کنند، اما به نظر می‌رسد باید با گفت‌وگو این مشکلات حل شود. بههمیندلیل با هردو طرف ماجرا صحبت شد و سعی کردیم تا این ماجرا را ختم به خیر کنیم. با صحبت‌های انجامشده هم امیدوارم که این اتفاق بیفتد و در یکی،دوروز آینده این نمایش در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه برود.» او با بیان اینکه اگر تماشاخانه ایرانشهر نتوانند با ادامه اجرا موافقت کند، می‌تواند در جای دیگری اجرا برود هم گفت: «از نظر شورای نظارت و ارزشیابی، نمایش پاییز هیچ منعی برای اجرا ندارد. این نمایش قرار است بعد از عید در تالار شمس به روی صحنه برود. براساس قرار قبلی هم می‌تواند به صحنه برود. هر اجرایی که مجوز دارد، می‌تواند اجرای مجدد داشته باشد منتها اجرای نمایش درصورتی بلامانع است که همان چیزی باشد که در زمان بازبینی به نمایش درآمده است.»
در کنار این، به نظر می‌رسد تلاش برای بازگشت پاییز به صحنه روز سه‌شنبه در جریان بود. هرچند سرسنگی هم در گفت‌وگو با «شرق» امکان بازگشت مجدد تئاتر به صحنه را رد نکرد و گفت: «البته این نمایش امکان اجرای مجدد را خواهد داشت، مشروط به اینکه صحنه‌ها، جملات و حرکات ناشایست اضافه‌شده به آن حذف و کار مجددا بازبینی شود. به عقیده من این نمایش، نمایش خوبی است و اتفاقا به موضوع سرنوشت یک‌فرمانده بسیجی جنگ می‌پردازد، اما همانطور که گفتم، یکی از بازیگران نمایش که شاید صحنه تئاتر را با محافل خصوصی اشتباه گرفته موجب این رخداد شده که قلبا از آن ناراحتم. مخصوصا چون نادر برهانی‌مرند را کارگردانی صاحب‌اندیشه می‌دانم متاسفم که این رخداد برای این نمایش پیش‌آمده است.»
تئاتر هنر زنده است و برخی اوقات در اجراها بازیگران دست به بداهه‌گویی می‌زنند. نکته‌ای که باعث مشکلاتی از‌این‌دست برای برخی تئاترها می‌شود. این نکته‌ای است که رییس تماشاخانه ایرانشهر که خودش هم تحصیل‌کرده تئاتر است رد نمی‌کند؛ با‌این‌همه در این مورد ظاهرا نتوانسته است آن را بپذیرد و می‌گوید: «در اینکه تئاتر یک‌هنر زنده است من هم با شما هم عقیده هستم، اما بخشی از این تغییرات جزیی هستند، اما در این اجرا تغییرات در کلیت کار تاثیر گذاشته است و اصل اثر را مورد پوشش قرار داده به طوری که حرف اصلی را به سایه برده است و میان جملاتی برای خنداندن مردم گم شده است. از سوی دیگر این اجرا از شب اول تا انتها هر شب که گذشت تغییراتش بیشتر شد.»
تصمیم سرسنگی برای توقف اجرا از دید او مشکلی برای اعتبار تماشاخانه ندارد؛ او می‌گوید: «اعتبار تماشاخانه ایرانشهر از دید من اخلاق‌مداری و تعهد است. اگر اصرار بر اجرای تئاتری است که این اخلاق‌مداری را زیر سوال می‌برد اجازه نخواهم داد. تماشاخانه ایرانشهر یک مکان عمومی و متعلق به بیت‌المال است. نمی‌توانم اجازه دهم اجرایی به شعور تماشاگران ضربه بزند.»
البته با همه تلاش‌های انجام شده این نمایش روز ١٩اسفند روی صحنه نمی‌رود و آن‌چنان‌که سرسنگی گفت حدود ٨٠ بلیت پیش‌فروش با تماسی که با خریداران گرفته‌شده پس داده شده است و درصورت درخواست افراد با اجرای دیگر یا استرداد پول تعویض می‌شود. / شرق