این مقاله را به اشتراک بگذارید
نشر قطره از جمله ناشران فعال سالهای اخیر بازار نشر کتاب ایران است که در نحوه سازماندهی و انتشار آثار خود رویه ای برنامه ریزی شده و ساختارمند را دنبال می کند. تقسیم بندی حوزه های مختلف محتوایی و انتشار منظم و پیگیرانه کتابها در قالب این ساختار که هر کتاب شماره ای را به خود اختصاص می دهد شیوه کلی ست که اگر چه توسط ناشران مختلف نیز بعضا مورد استفاده فرار می گیرد، اما جز چند ناشر معتبر بیشتر ناشران نتوانسته اند نظمی متداوم به این شیوه در تولید حرفه کتاب بدهند.
اما در این میان آنچه کار نشر قطره را تا اندازه ای از دیگران متمایز می کند، رویکرد مجموعه محور این ناشر و انتشار متداوم منظم این مجموعه هاست. مجموعه هایی که در گام نخست از یک تعریف مشخص برخوردارند و همین تعریف باعث می شود هر کتابی در آنها داخل این مجموعه ها جای نگیرد و از سوی دیگر برای هر مجموعه دبیری انتخاب شده که کار نظارت بر کم و کیف انتشار آن مجموعه را بر عهده دارد.
اگر چه کتابهای نشر قطره در حوزه های مختلفی جای می گیرند، اما چند حوزه وجود دارد که از جمله حوزه های تخصصی این ناشر محسوب می شوند که روانشناسی، ادبیات نمایشی شاخص ترین آنها محسوب می شوند.
در حوزه ادبیات نمایشی نیز نشر قطره آثار گوناگونی را تا کنون منتشر کرده است که از نمایشنامه های کلاسیک یونانی تا نمایشنامه های پست مدرن چند دهه اخیر در میان آنها می توان دید.
مجموعه «جامانده ها» که تا کنون پانزده عنوان از آن منتشر شده است، یکی از جالب توجه ترین مجموعه های ست که توسط نشر قطره تعریف شده. دبیری این مجموعه را نغمه ثمینی برعهده دارد که نامی آشنا در زمینه نگارش، ترجمه و نقد ادبیات نمایشی محسوب می شود.
پیش از پرداختن به این مجموعه جادارد توجه داشته باشیم که ادبیات نمایشی یکی از آن گونه هایی ست که اگر چه در تاریخ هنر های آیینی خودمان نمونه کم و بیش شبیهی به آن با عنوان تعزیه را داریم اما تئاتر به عنوان هنری وارداتی که آشنایی ایرانیان با آن قدمتی کمتر از دو سده دارد و ترجمه متون آن نیز پس از شکل گیری نهضت ترجمه در عصرقاجار آغاز شده اما در زمان پهلوی اول که با ورود مظاهر تجدد به ایران و شکل گیری نخستین گروه های تئاتری در ایران همراه بود، این ترجمه شکل جدی تری به خود گرفت.
تا سال ها رسم براین بود که اغلب ترجمه های متون نمایشی به نیت اجرا روی صحنه صورت می گرفت و بعد در هیات کتاب نیز منتشر می شدند. برای نمونه عبدالحسین نوشین که سهم بسیاری در شکل گیری تاتر مدرن در ایران داشت با سلیقه شخصی خود که رویکردهای چپ کمونیستی داشت نمایشنامه ها را برای ترجمه و اجرا انتخاب می کرد که همین نمایشنامه ها توسط ناشران نیز به بازار عرضه می شد.
به هر حال چه در آن دوران و چه در دهه های بعد که خواندن نمایشنامه در میان فشر کتابخوان رشد و گسترشی پیدا کرد بیشتر از آنکه یک رویکرد جدی و حساب شده برای انتشار آثار نمایشی وجود داشته باشد، همین علاقه و گرایش مترجمان بوده که در کنار سفارش برخی ناشران با توجه به محبوبیت برخی از نمایشنامه نویسان در ایران؛ مهمترین فاکتور در ترجمه متون نمایشی بوده است.
با چنین سابقه ای که هنوز هم رد و نشانه های آن را می توان سراغ گرفت، دور از انتظار نیست اگر بسیاری از متون مهم نمایشی تاریخ نمایشنامه نویسی جهان هنوز در ایران ترجمه نشده و ناشناخته مانده اند. و از همین روست که ضرورت انتشار مجموعه هایی همچون جامانده ها آن هم به شکلی حساب شده، بیش از هر زمانی احساس می شود.
نغمه ثمینی در مقدمه ای که برای انتشار در ابتدای کتابهای این مجموعه نوشته می نویسد: «اگر ترجمه های موجود در در کتابخانه ها تنها راه مواجهه ما با نمایشنامه های خارجی باشد، در این صورت درک و دریافت مان از تاریخ ادبیات نمایشی ناکامل و مجازی خواهد بود…در ایران بسیارند نمایشنامه هایی که ترجمه شده اند ، در حالی که نه مهم بوده اند و نه در میان آثار نویسندگانشان جایگاهی داشته اند. بسیارند نمایشنامه هایی که چنان در سیر ترجمه تحریف شده اند و تغییر شکل پیدا کرده اند که استناد به آنها مارا به تاریخی جعلی از ادبیات نمایشی می رسانند. بسیارند نمایشنامه های جریان سازی که از سیر ترجمه ههای متون نمایشی جامانده اند. آثاری که به هر دلیلی از جمله دشواری متن ، ناهمخوانی با گفتمان دوران، فقدان مترجم برای برخی زبانها و…، ترجمه نشده اند و عدم ترجمه شان بیش از همه دانشجویان تئاتر را با معضلی جدی روبه رو کرده است.»
نشر قطره سال ۱۹۵۰ می تواند به عنوان مرز تاریخ نگارش این آثاری در نظر گرفته است و به این ترتیب تنها آثاری که به ماقبل این تاریخ تعلق دارند، بدون در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی شان می توانند در این مجموعه جای بگیرند.
ویژگی قابل اشاره دیگر این مجموعه انتشار مقاله ای به صورت پیوست در انتهای هر کتاب اسیت. مقاله ای که قرار است روشن کننده اهمیت و کیفیت اثر مورد نظر از جنبه های گوناگون باشد. نوشته ای که علاوه بر آن توضیحاتی سودمند درباره نویسنده و اثر نیز خوانندگان ارائه می کند.
از جمله ویژگی های مجموعه جامانده ها صرف نظر از انتخاب خود آثار استفاده از مترجمانی نام آشنا و صاحب تجربه در زمینه ترجمه متون نمایشی ست. مقالات منتشر شده در کتابهم اغلب توسط مترجمان به نام ترجمه و به متون نمایشی افزوده شده اند.
از میان آثاری که تا کنون در مجموعه جامانده ها منتشر شده می توان به آثار زیر اشاره کرد:
«پرگنت» نوشته ایبسن و ترجمه بهزاد قادری سهی؛«مویزی در آفتاب» نوشته لورن هنزبری و ترجمه مشترک بهزاد قادری سهی و حسین زمانی؛ «ببر پشت دروازه» نوشته ژان ژیرودو و ترجمه عبدالله کوثری؛ «لابیرنت» نوشته فرناندو آرابال و ترجمه شیرین حسین زاده رهور؛ «پابرهنه در آتن» اثر مکسول اندرسن، ترجمه مشترک بهزاد قادری سهی و حسین زمانی؛ «مدئا» اثر لوکیوس آنالوس سنکا، ترجمه مهدی الیکایی و با مقدمه عبداله کوثری؛ «اویدییپوس» اثر سنکا ترجمه مصطفی اسلامیه؛ «تارتوف» اثر مولیر ترجمه و پسین گفتار از مهشید نونهالی؛ «یک نوکر و دو ارباب» گولدونی، «پوست کلفت‌ها» ژرژ کورتلین؛ «توراندت» اثر کارلو گوتزی ترجمه و پسین گفتار از ایرج زهری؛«یک نوکر و دو ارباب» اثر کارلو گولدونی؛ «بافندگان» اثر گرهارت هاپتمن ترجمه نغمه ثمینی و «نیکومد» اثر پیر کورنی ترجمه قاسم صنعوی و….
مجموعه «جامانده ها»
متون ادبیات نمایشی
انتشارات قطره
الف کتاب