در آرزوی پادشاهی

در آرزوی پادشاهی

بخش فرهنگی الف، ۱۸ خرداد ۹۳

تاریخ انتشار : یکشنبه ۱۸ خرداد ۱۳۹۳ ساعت ۱۲:۲۹

از صید ماهی تا پادشاهی
نویسنده: حمزه سردادور
انتشارات هرمس، چاپ اول ۱۳۹۳
شمارگان ۲۲۰۰نسخه
۷۶۴ صفحه (جیبی)، ۱۴۰۰۰ تومان

****

رمانهای عامه پسند در گذر ایام به پاورقی معروف شده و نویسندگان شان  نیز به عنوان پاورقی نویس شناخته می شود هرچند این روزها دیگر سنت پاورقی نویسی به معنای واقعی خود یعنی اینکه داستانی به صورت دنباله دار و سریالی در یک نشریه منتشر شود، سالهاست به پایان رسیده.

اینکه چطور شد پاورقی به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای  جذب مخاطب در طی چند دهه گذشته به روزگار احتضار رسید ماجرایی ست که شرحش در این مختصر نمی گنحد. اما از آنجا که رمان «از صید مای تا پادشاهی» در این گونه جای می گیرد و نویسنده اش روزگاری از پاورقی نویسان به نام بوده ذکر چند نکته در این میان ضروری می نماید.

پاورقی نویسی در ایران عمری بیش از صد سال دارد، اما آنچه مشخصا به عنوان پاورقی نویسی بر خلق داستانهایی دنباله دار در راستای جذب مخاطب و اهرمی برای افزایش تیراژ محسوب می شود، قدمتش به اوایل همین سده چهاردهم شمسی بر می گردد که روزگار اوجش از اواخر دهه بیست تا اواخر دهه پنجاه بوده.

شاخص ترین چهره نیز در این میان حسینقلی مستعان بود که پاورقی هایش در دهه سی تیراژ مجله تهران مصور را چنان بالا برده بود که نشریات دیگر در آرزوی جذب او یا کشف چهره ای جدید بودند که پا در جای پای او بگذارد که البته این یکی هیچوقت میسر نشد و مستعان همواره یکه تاز میدان باقی ماند تا اوایل دهه چهل که تهران مصور را به مقصد مجله سپید و سیاه ترک کرد؛ هرچند افت مخاطبان آثار او ریشه رسیدن دورانی تازه در پاورقی نویسی داشت که بگذریم.

پاورقی های در مطبوعات گونه های مضمونی مختلف داشت و گاه یک نشریه همزمان چهار تا پنج پاورقی منتشر می کرد که تا پاسخگوی علایق گوناگون مخاطبان در زمینه داستانهای عشقی، پلیسی / جاسوسی، تاریخی و… باشد.

حمزه سردادور را نیز در میان این دسته از نویسندگان می توان جای داد که اگر چه هیچگاه شهرتی همپای مستعان پیدا نکرد اما در زمینه نوشتن پاورقی های تاریخی برای خود اعتباری داشت و از شهرتی نسبی برخوردار بود.

حمزه سردادور به سال ۱۲۷۵ در تبریز متولد و در سال۱۳۴۹ در تهران درگذشت. کار روزنامه نگاری خود را در سال ۱۲۹۸ با روزنامه رعد آغاز کرد و تا هنگام مرگ قریب به نیم قرن در نشریات گوناگون قلم زد.

عمده آثار حمزه سردادور در گونه رمان تاریخی جای می گیرد. رمانهای او همگی ابتدا به رمانهای او همگی ابتدا به صورت پاورقی در نشریات منتشر شده و سپس در قالب کتاب نیز به علاقمندان عرضه می شدند.

از میان معروف ترین آثار او که عمدتا در مجله اطلاعات هفتگی منتشر می شد می توان به نمونه های زیر اشاره کرد:داستانهای علیمردان (۱۳۲۹)، چشمه آب حیات (۱۳۳۲)، کیمیا گران (۱۳۳۶)زندانی قلعه قهقه (۱۳۳۵)، بانوی سربه دار (۱۳۴۳) ، دختر قهرمان (۱۳۴۶)، انتقام زنان (۱۳۴۷) و… در این بین پر طرفدار ترین  آثار او سه پاورقی زندانی قلعه قهقه، کیمیاگران و از صید ماهی تا پادشاهی ست.

رمان حاضر (از صید ماهی تا پادشاهی) که پیش از این بارها به اشکال گوناگون منتشر شده، سرگذشتی تاریخی و عاشقانه است. شرح ماجراهای که حول محور بلند پروازی های جوانان در عهد آل بویه شکل می گیرد و با مایه های عاشقانه در می آمیزد. درواقع این رمان شرح به قدرت رسیدن خاندان آل بویه است که خود را از تبار ساسانیان دانسته و در عین ماهیگیری در فکر کسب قدرت هستند و…

سردادور این دوره تاریخ بستری برای شرح داستانی پر افت و خیز، ماجرا جویانه و در عین حال عاشقانه قرار داده و اثری سرگرم کننده را پیش روی مخاطب گذاشته است. سردادور برای خلق رمانهای خود همواره حوادث تاریخی دوره های مختلف را با تخیل در آمیخته و روایت هایی جذاب و پر کشش برای خوانندگان خود تدارک می دید. نثر او در عین برخورداری از لغات بعضا کهنه (متناسب با مضمون تاریخی این آثار)، روان و استوار است.

رمانهای سردادور جملگی ماهیتی سرگرم کننده دارد، اما مهمترین نقطه تمایز او و دیگر پارقی نویسان قدیمی در قیاس با نویسندگان داستانهای عامه پسند امروز، احاطه ای ست که به زبان فارسی و نوشتن نثر فارسی دارند، نثری که اگر چه چندان فاخر نیست اما به لحاظ درست بودن خواندن آن برای مخاطب بی فایده نیست.

این در حالی ست که عمده نویسندگان داستانهای عامه پسند امروز نه تنها توانایی قابل ذکری در فارسی نویسی ندارند که متاسفانه بعضا جملاتی به لحاظ دستوری و ویرایش غلط را مورد استفاده قرار داده و ناشران سهل انگار نیز آنها را عینا منتشر می کنند!

حسن نسخه ای که نشر هرمس در قیاس با دیگر ناشران از این رمان عرضه کرده است، انتشار آن در قطع جیبی و قیمتی مناسب برای خریداران است. البته رویکرد ناشر در انتخاب کاغذی با ضخامت مناسب برای این کتاب شرایطی را فراهم آورده است تا با وجود تعداد بالای صفحات آن خواننده به سادگی بتواند در موقعیت های مختلف از این کتاب استفاده کند.

باید اشاره اشت که  انتشار کتابهایی در این قطع و با کاغذ ارزان تجربه ای ست که در دیگر کشورها به صورتی موفق برای کتابهای عامه پسند سالهای مورد استفاده قرار گرفته و با توفیق همراه بوده، هر چند که نباید از این مهم غافل شد که مخاطبان بازار کتاب نیز همانند دیگر مردم این دیار اصولا چندان قابل پیش بینی نیستند!

با توجه به آن داستان کتاب از مضمونی تاریخی برخوردار است و از زمان نگارش آن نیز نزدیک به نیم قرن می گذرد، ناشر در انتهای کتاب لغات دشوار متن را فهرست کرده و معانی آنها را نیز آورده است که این مسئله حکایت از رویکرد حرفه ای ناشر با در نظر گرفتن ویژگی های مخاطب شناسانه این اثر دارد.

از صید ماهی تا پادشاهی شاید نتواند پاسخگوی آن دسته از علاقمندان رمان باشد که به دنبال جنبه های هنری و زیبایی شناسانه  هستند، اما می تواند پیشنهاد خوبی برای آن دسته از مخاطبانی باشد که به دنبال خواندن اثری سرگرم کننده هستند؛ به خصوص اینکه نشر هرمس چاپی پیراسته از این متن را در اختیار مخاطب قرار داده است. ضرورت انتشار رمانهایی از این دست زمانی به طور کامل جلوه گر می شود که به این واقعیت توجه داشته باشیم که عمده مردم ما هنوز عادت و انس کتابخوانی ندارند و این سنخ آثار می توانند در این زمینه موثر باشند.

در مجموعه هرمس جیبی دو رمان دیگر از حمزه سردادور «در پس پرده» و «افسانه قاجار» منتشر شده است.