هزارتو

جهنمی به نام ازدواج

بخش فرهنگی الف، ۱۹ خرداد ۹۳

تاریخ انتشار : دوشنبه ۱۹ خرداد ۱۳۹۳ ساعت ۱۸:۰۷

هزارتو
(خاطره نگاری ها در نقد زندگی و زمانه)
نویسنده: فردریش دورنمات
مترجم: محمود حدادی
انتشارات نیلوفر، چاپ اول ۱۳۹۳
شمارگان ۱۶۵۰ نسخه
۲۲۴ صفحه، ۱۲۵۰۰ تومان

****

وقتی اسم از فردریش دورنمات بر زبان می آید بی اختیار آدم یاد نمایش‌نامه معروف او به نام «ملاقات بانوی سال‌خورده» می افتد. نمایشنامه ای که سرتاسر دنیا را با موفقیت گز کرده، از تئاترهای آلمان و یا برادوی امریکا بگیر تا همین تئاتر شهر خودمان درواقع هر موفقیتی که یک نمایشنامه به لحاظ هنری و حرفه ای می تواند کسب کند. این کمدی – تراژدی دورنمات بدست آورده است. توفیق جهانی این نمایشنامه بیش از هر چیز حاصل نگاه و زبان جهانی اوست. ماجراهای این نمایشنامه در شهری کوچک اتفاق می افتد که می تواند در هر گوشه از دنیا باشد.

به هر روی «ملاقات با بانوی سالخورده» همه کارنامه ادبی و هنری او نبود. او پیش از انتشار آن نیز آثار ادبی گوناگونی منتشر کرده بود که هیچ یک توفیق چندانی پیدا نکرده بود و اما به هر حال این تاثیر را داشتند که به او در تداوم این مسیر اعتماد به نفس لازم را بدهند.

و از همه جالب تر اینکه همین نمایشنامه ها که هیچ یک امکان روی صحنه رفتن پیدا نکرده بودند، بعد از به شهرت رسید دورنمات صحنه های تاتر را تا مدتها به تصرف خود در آورده بودند .

اثر مشهور بعدی این نویسنده «بازی استریندبرگ» نام دارد که اقتباسی از نمایشنامه «رقص مرگ» نوشته اگوست استریندبرگ است. این نمایشنامه به مساله زندگی زناشویی و ازدواج می‌پردازد. داستان درباره زن و شوهری است که سال‌های طولانی در یک جزیره دورافتاده در کنار هم زندگی می‌کنند، اما همواره با یکدیگر مشکل دارند و زندگی آنها شبیه میدان جنگ است.

زندگی دورنمات سرشار از شکست‌های عاطفی و تجربه‌های بسیار تلخ در رابطه زناشویی  است، از همین رو او همواره به موضوع ازدواج با نوعی کج اندیشی نگاه کرده و آن را یکی از مسایل آزاردهنده روح و جسم تلقی می‌کرد.

دورنمات در این راه چنان پیش رفت که ازدواج را جهنم دانست، اما هیچ یک از زن یا مرد را به طور کامل و مستقیم مقصر نمی‌داند و شرایط نامناسب حاکم بر زندگی زناشویی را حاصل شرایط کلی قلمداد می‌کند. به همین خاطر نمایشنامه «بازی استریندبرگ» در محیطی شبیه به رینگ بوکس به تصویر کشیده می‌شود.

دورنمات همچنین رمان بسیار معروف و ستایش شده «قول» را نیز در کارنامه دارد که اغلب آن را در زمره آثار مدرن نوار جای داده اند. این رمان با ترجمه خوب عزت الله فولادوند به فارسی برگردانده شده و نشر طرح نو در سری کتابهای سیاه (پلیسی / جنایی) آن را منتشر کرده است.

فردریش دورنمات در ۱۹۲۱ در کانتون‌برن سویس زاده شد؛ پدرش کشیش بود. در آغاز خیال معلمی یا نقاشی را در سر می پروراند اما این قبل از آن بود که وسوسه نوشتن چون تندبادی جان و جهانش را در نوردد. به گفته خودش، وسوسه نوشتن، چنان ناگهانی براو چیرگی یافت که دیگر مجالی برای پایان تحصیلات دانشگاهی برای او نماند. دورنمات از سوئیسی های آلمانی زبان بود و آثارش را نیز با همین زبان نوشته است.

دورنمات که از بیماری چاقی و قند خون رنج می برد، از ۱۹۶۵ تا روزهای آخر عمر در مجموعه ای با عنوان لابیرنت (هزارتو) به شرح زندگی خود از سالهای طوفانی بعد از جنگ جهانی اول تا به نویسندگی اش در سالهای طولانی جنگ سرد پرداخته است آن هم با همه جوانب علمی / اندیشه ای به عنوان نویسنده، نقاش ،تاریخ دادن و … فضای کلی این زندگی نامه در همه حال به شیوه ای دلنشین از نگاه شخصی و عاطفی دورنمات به زندگی و دیگر آدمهای رنگ می گیرد.

این کتاب در اصل خود به زبان آلمان، شامل دو جلد است که البته بعد از مرگ دورنمات جلد سومی نیز گرد آوری و منتشر شد. اما محمود حدادی (مترجم کتاب حاضر ) با کنارگذاشتن بخش هایی همانند چند داستان که برخی پیشتر هم به فارسی ترجمه شده بوده اند، به ترجمه بخش هایی پرداخته که رویکرد زندگی نامه ای و یا حس بنیادین نویسنده یعنی حس دلگیر کافکایی و گرفتاری در حصار زندگی در آنها بیشتر نمود داشته و با مفهوم نمادین هزار تو تناسب بیشتری داشته باشد.

این کتاب در شکل فعلی نزدیک به بیست نوشته در خود جای داده است: دهکده، از دنیای نقاشی، مدرسه، از هزار توهای شهر و نوجوانی، از کیهان و تاریخ، از تمثیل جهان، پدر و پسر، از هیتلر و سیاست سوئیس، شورش، روبه رویی ها و…

فضای کلی این نوشته ها در همه حال به شیوه ای دلنشین از نگاه شخصی و عاطفی درونمات به آدمهایی رنگ می گیرد، آدمهایی که به همراهشان زیسته و اندیشیده و رنج برده است. با این همه وتحلیل هایش در این نوشته ها به گونه ای ست که کلیدی هم برای درک دیگر آثار او بدست می دهد.

محمود حدادی که این کتاب را زبان آلمانی به فارسی برگردانده، همچون دیگر ترجمه هایش متنی پیراسته در خور سبک دورنمات را به مخاطب ارائه کرده که از تسلط او بر زبانهای مبدا و مقصد حکایت دارد.

این کتاب خواندنی به همت نشر نیلوفر در ۲۲۴ صفحه و قیمت ۱۲۵۰۰ تومان راهی بازار نشر شده است.

۱۳۹۳-۰۳-۲۰ ۰۸:۱۷:۰۲

کاش جناب حدادی وقتشان را برای ترجمه یک اثر فاخر که به جای بدآموزی ثمرات خوب داشته باشد صرف می کردند. (۲۱۹۲۸۲۹) (alef-10)

پاسخ به این اظهار نظر

۰