این مقاله را به اشتراک بگذارید
اندر باب لغو سریالی کنسرت‌ها
مجوز داشتن یا نداشتن، مساله این نیست!
در دو هفته پیش، دو برنامه کنسرت لغو شد. اداره اماکن، به برگزاری کنسرت «جیپسی کینگز فامیلی» و همچنین «کیهان کلهر و بروکلین رایدر» مجوز نداد؛ از آن طرف کنسرت «پرواز همای» به دستور «مقامات قضایی» لغو شد بی‌آنکه توضیح بیشتری در این خصوص داده شود. این چند دهمین لغو کنسرت از سال گذشته تا کنون بوده است. نکته قابل تامل در تمامی این برنامه‌ها این است که مجوز برگزاری این برنامه‌ها پیش از این از طرف دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داده شده بود. این اتفاق با واکنش اعضای هیات دولت مواجه شد. تعدادی از وزیران در این خصوص مطالبی را بیان کردند و رییس جمهور – حسن روحانی- نیز روز گذشته در نشست مطبوعاتی خود با اهالی رسانه، اینها را
غیرقانونی دانست.
مراسم افتتاحیه ارکستر موسیقی ملی، بهانه برای اهالی رسانه فراهم آورد تا از مقامات دولتی در خصوص لغو سریالی کنسرت‌ها پرسش کنند. در همین زمینه «حسام‌الدین آشنا»
– مشاور فرهنگی رییس‌جمهور- که در آیین گشایش ارکستر موسیقی ملی حضور داشت، در جمع خبرنگاران توضیح داد: «چیزی که امشب شاهد آن بودیم، در حراست از میراث فرهنگی این ملت، بخشی از توان فرهنگی و هنری ما و عشق مردم به میهن خودشان است و مجموعه افرادی که امشب روی صحنه رفتند، بخشی از ارتش بزرگ فرهنگی این کشور هستند که از مرزهای هویتی ما حراست می‌کنند. چه عاشقانه‌ها و چه عارفانه‌هایی که خوانده شد و چه موسیقی‌های حماسی و وطنی که به اجرا در آمد، عملا بازخوانی تاریخ پرافتخار این ملت است. امیدواریم کسانی که دست‌اندرکار مسائل فرهنگی کشور هستند، قدر این توان و این بنیه و ارزش این استقبال ملی را از تلاش‌های هنری فرزندان عزیز این کشور بدانند.» رییس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری درباره رویکرد مدیریتی دولت یازدهم در قبال لغو پی‌در‌پی کنسرت‌های موسیقی طی روزهای اخیر در تهران و شهرستان‌ها گفت: «لغو هر مجوز قانونی یعنی باز کردن راه برای موسیقی زیرزمینی، موسیقی غیرقانونی و موسیقی هنجارشکن. وقتی کشور می‌تواند چنین موسیقی‌های نجیب، محترم، پرمحتوا و پرارزشی را به فرزندان ارایه کند، جلوگیری نابخردانه از تلاش‌های هنری عزیزان این ملت هیچ معنی ندارد، مگر تضعیف بنیه فرهنگی و هنری این کشور. دولت با کسانی که بدون استناد به مواد قانونی و تفسیرهای خودخوانده و سلیقه‌ای از برخی نقل‌قول‌ها یا برخی مواد آیین‌نامه‌ها باعث می‌شوند که مردم احساس کنند از حداقل بهره‌مندی لازم از توان هنری هنرمندان خود برخوردار نیستند، حتما مقابله می‌کند. منتها مقابله دولت یک مقابله سلبی نیست بلکه یک مقابله اثباتی است. تشکیل مجدد ارکستر سمفونیک تهران، ارکستر موسیقی ملی ایران و اجراهایی از این نوع، یکی از پاسخ‌های مناسب دولت به برخی اعمال نامناسب و ناشایست است.» او در پاسخ به سوال دیگری درباره اقدامات دولت پیرامون لغو کنسرت‌ها توسط اداره اماکن نیروی انتظامی نیز تصریح کرد: «تعاملی که با نیروی انتظامی وجود دارد، از مسیر داخلی نیروی انتظامی نیست بلکه از مسیر فرماندهی عالی نیروی انتظامی است. ما امیدواریم اتفاقات به گونه‌ای رقم بخورد که نیروی انتظامی حافظ حرمت مجوزهای داده‌شده باشد. حتما هماهنگی‌های بیشتری با فرماندهی جدید نیروی انتظامی که رویکردهای جدیدی را در فعالیت‌های پیش روی خود عنوان کرد، اتفاق خواهد افتاد و ما هم امیدواریم نیروی انتظامی وضعیت جدید کشور را درک کند.»
آشنا در جواب سوالی که عنوان شده نیروی انتظامی فقط خود را مجری قانون می‌داند و این نهادهای بالادستی هستند که در قبال لغو کنسرت‌ها دستوراتی را صادر می‌کنند، توضیح داد: «بهتر است کسانی که این بیانیه‌ها را می‌دهند، کمی بیشتر با مسوولان بالادستی خود صحبت کنند و بر بیانات مقام‌های بالاتر از خودشان بیشتر دقت کنند. جهت‌گیری‌هایی که برخی افراد در نیروی انتظامی دارند، تناسبی با وضعیت جاری کشور ندارد و بهتر است اگر دستوری خارج از نیروی انتظامی وجود دارد، آن را بیان کنند.»
اگرچه «علی جنتی» – وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی- در این خصوص پاسخی نداد و تنها به ذکر این جمله بسنده کرد: «من حرف‌هایم را در این مورد زده‌ام و قرار نیست با چند جای مختلف پیرامون این موضوع صحبت کنم.» در همین زمینه «محمدجواد ظریف» – وزیر امور خارجه – نیز در حاشیه مراسم افتتاح ارکستر موسیقی ملی ایران از تلاش دولت یازدهم برای برگزاری قانونمند کنسرت‌های موسیقی و برنامه‌های هنری سخن گفت. محمد جواد ظریف که چهارشنبه شب بیستم خردادماه در آیین گشایش ارکستر موسیقی ملی حضور یافته بود، بعد از پایان برنامه در جمع خبرنگاران با ابراز خوشحالی از راه‌اندازی دوباره ارکستر موسیقی ملی و همچنین در پاسخ به برخی خبرنگاران درباره نظرش پیرامون لغو کنسرت‌ها توضیح داد: «من هم مانند همه علاقه‌مندان هنر از اینکه می‌بینم ارکستر موسیقی ملی کشورمان بعد از چندین سال تعطیلی به رهبری استاد فخرالدینی راه‌اندازی شده، خوشحال هستم و امیدوارم اینگونه فعالیت‌ها استمرار داشته باشد. تمام تلاش دولت بر این است که همه برنامه‌های هنری و فرهنگی در کشور به شکلی قانونمند و مطابق با مقررات کشور برگزار شود و این مهم‌ترین نکته‌ای است که مدیران فرهنگی دولت یازدهم نیز به آن اعتقاد کامل دارند.»
ظریف با اشاره به ابهامات مطرح‌شده درباره صدور ویزا برای هنرمندان خارجی که مایل به حضور در ایران هستند، گفت: «وزارت امور خارجه طبق ضوابط و قوانین نظام جمهوری اسلامی اجازه ورود هنرمندان یا فرد دیگری که تقاضای حضور در ایران را داشته باشد، می‌دهد و تنها درباره بلامانع بودن و صدور ویزا برای افراد تصمیم‌گیری می‌کند. این در حالی است که تمامی برنامه‌های داخل کشور که مرتبط با امور فرهنگی و هنری است، به طور حتم براساس مقررات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه‌های ذی‌ربط انجام می‌شود.»
علی مرادخانی هم در حاشیه برگزاری آیین گشایش ارکستر موسیقی ملی با اشاره به ماجرای لغو کنسرت‌ها و شیوه‌نامه مشترکی که قرار بود طی ماه‌های گذشته بین نیروی انتظامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیرامون نحوه برگزاری کنسرت‌های موسیقی امضا شود، توضیح داد: «قرار بود شیوه‌نامه‌ای تنظیم شود که بر اساس آن همه اتفاقاتی که در این حوزه شکل می‌گیرد، وضعیت منظمی پیدا کند و همه در جریان فعالیت‌های کاری یکدیگر قرار بگیرند که به زودی انجام می‌شود و امیدوارم هر چه زودتر لغو کنسرت‌هایی که طی روزهای اخیر اتفاق افتاده، تمام شود.» او در پاسخ به این سوال که با توجه به اهمیت این موضوع و بین‌المللی شدن برخی اخبار لغو کنسرت‌ها در رسانه‌های بیگانه و سوءاستفاده آنها از این فضا، چرا در جلسات مشترک روسای سه قوه چنین موضوعات فرهنگی مطرح نمی‌شود، گفت: «به زودی اتفاقات بسیار خوبی در رسیدن به یک فضای مناسب در جهت تعامل سه قوه که مهم‌ترین آن لغو کنسرت‌ها است، خواهد افتاد.»
معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره لغو کنسرت پرواز همای و وحید تاج نیز بیان کرد: «کنسرت آقای تاج به دلیل اعلام سه روز عزای عمومی در رشت لغو شد. در موضوع کنسرت پرواز همای هم با همه مبادی که به هر حال مرتبط با این مسائل هستند، هماهنگی‌های لازم انجام گرفته بود. اما متاسفانه با نامه‌ای که از طریق بازپرسی دادگاه رسانه قوه قضاییه برای ما رسید، کنسرت این خواننده نیز لغو شد. به هر حال طبیعی است که در این مسائل مقداری ناهماهنگی وجود دارد و ما در حال حاضر مذاکره می‌کنیم که این ناهماهنگی‌ها را به نحوی حل کنیم که به یاری خداوند دیگر تکرار نشوند. به هر ترتیب بروز چنین مسائلی در سطح جامعه ناخوشایند است و خوب نیست که از طرفی ارشاد مجوز دهد و از طرفی کسی بیاید و آن را لغو کند. من امید دارم هرچه زودتر مشکلات اینچنینی را با گفت‌وگو حل کنیم تا این قضایا تکرار نشوند.»
ابطال مجوزهایی که از هفت‌خوان رستم می‌گذرد
آقای «پیروز ارجمند» – مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گوید در دولت یازدهم، زمان صدور مجوزها به پایین‌ترین حد خود رسیده است و در مدت زمان کوتاهی – یک روز- مجوزها صادر می‌شود، هنرمندان البته تجربه‌ای جز این دارند. برای انتشار یک آلبوم یا برگزاری یک کنسرت، باید مراحل متعددی را طی کرد. ابتدا باید مجوز شعر گرفته شود، جالب این است که برای اشعار مولانا و حافظ و سعدی هم باید مجوزهای لازم را کسب کرد. شعرها باید در پوشه‌ای قرمز، تحویل مسوول رسیدگی به پرونده شعرها داده شود تا شورای شعر دفتر موسیقی هر هفته درباره امکان اجرای آنها نظر بدهد. اشعار کلاسیک – حافظ و سعدی و مولانا و فردوسی- ظرف مدتی بین یک تا دو ماه مجوزهایش صادر می‌شود؛ اما ترانه‌های امروزی بین سه تا چهار ماه طول می‌کشد. بعد از آن مجوز ملودی باید گرفته شود. اگر اثر بیش از اندازه‌ای (که قرار است) ریتمیک باشد، هنرمند ملزم به حذف آن قطعه یا اصلاحش می‌شود که این مساله هم دو ماه به طول می‌کشد. بعد از آن باید ناشر یا تهیه‌کننده، آهنگساز و خواننده همگی گواهی عدم سوءپیشینه بگیرند. بنابراین باید مراحل انگشت‌نگاری را در مراکز مربوطه طی کنند سپس باید گواهی عدم اعتیاد هم گرفته شود. بعد باید اثر – ترانه و ملودی- را در کتابخانه ملی ثبت کنند. حتی طرح جلد سی‌دی‌شان یا پوستر کنسرت هم باید تصویب شود. اگر همه این مراحل با دقت پشت سر گذاشته شود، آن وقت «مدیر دفتر رییس کل دفتر موسیقی وزارت ارشاد» مجوز نهایی را امضا کند. این در حالی است که تمامی این مراحل، هزینه‌های بسیاری را نیز طلب می‌کند. با این شرایط به نظر می‌رسد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تمامی دقت خود را برای برگزاری یک کنسرت یا انتشار یک اثر انجام می‌دهد. حال همچنان این سوال باقی است که با تمام این نظارت‌ها، چرا دستگاه‌های دیگر و همچنین تعدادی افراد نگران برگزاری یک کنسرت موسیقی می‌شوند؟ به‌خصوص آنکه برگزاری هر کنسرت – حتی در دولت یازدهم که به نسبت راحت‌تر از گذشته است- گذشتن از هفت‌خوان رستم است. از گرفتن مجوز تا فرم تعهد خواننده و نوازنده و سرپرست گروه و لیست قطعات. این در حالی است که معمولا کنسرت‌ها در ایران بر اساس قطعات آلبوم‌هایی اجرا می‌شود که پیش از این مجوزهای لازم را (طی مراحل ذکر شده در بالا) از وزارت ارشاد کسب کرده‌اند تا امکان انتشارشان فراهم شده باشد. گاهی در برخی اجراهای شهرستان، از خواننده در همان زمان گواهی عدم سوءپیشینه و عدم اعتیاد هم می‌خواهند- این را خود رییس دفتر موسیقی یعنی پیروز ارجمند در گفت‌وگو با دو خبرگزاری مهم گفت- هر روز نیز مساله‌ای تازه به آن اضافه می‌شود. این روزها نوازندگان زن در بسیاری از شهرستان‌ها امکان روی صحنه رفتن ندارند. برخی دیگر صحبت از تفکیک جنسیتی در کنسرت‌ها می‌کنند و شورای استانی تعدادی از شهرستان‌ها این مساله را تصویب کرده‌اند. قوانین اداری برای برگزاری کنسرت در شهرستان‌ها به مراتب سخت‌تر هم هست. امنیت سالن اجرا نیز از وظایف کنسرت‌گذار است و این در حالی است که معمولا مجوز اجراها دو یا سه روز مانده به برگزاری کنسرت داده می‌شود و بنابراین کنسرت‌گذار فرصت چندانی برای تبلیغات ندارد، آیا اینها دلایل کافی برای اینکه «دیگران» – نیروهای خودسر- خیال‌شان آسوده باشد، نیست؟
اداره اماکن تامین امنیت‌کنسرت‌ها و چند پرسش بی‌پاسخ
«ارایه خدمات در جهت صدور مجوز مراسمی که در اماکن عمومی برگزار می‌شوند، از قبیل گردهمایی‌ها، سخنرانی‌ها، فعالیت‌های هنری و فرهنگی». این یکی از مهم‌ترین وظایفی است که در قانون برای «اداره اماکن نیروی انتظامی» در نظر گرفته است. در واقع برابر بند ١۶از ماده ٢٢١ و ماده ٣٢۵ قانون تشکیل ایالات و ولایات مصوب ١٣٢۵ (هـ. ق) و بند ١۴ از ماده ۴ قانون ناجا مصوب ١٣۶٩ مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه اماکن عمومی مصوب ١٣۶٣ هیات دولت، امر نظارت بر اماکن عمومی برعهده نیروی انتظامی گذاشته شده است. نیروی انتظامی نیز برمبنای قانون برای انجام وظیفه مذکور، اداره نظارت بر اماکن عمومی را (که یکی از زیر مجموعه‌های پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجاست) در ساختار خود پیش‌بینی کرده است که وظیفه نظارت و بازرسی وکنترل بر اماکن عمومی را برابر قوانین ومقررات برعهده دارد. این قانون برای ایجاد بستری امن در جهت فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره توسط نیروی انتظامی است که به عنوان بازوان قدرتمند و اجرایی دولت جمهوری اسلامی ایران انجام وظیفه می‌کند. با بررسی قانون، نمی‌توان پاسخ روشنی برای این سوال یافت که آیا، این نهاد، اختیار لغو برنامه‌ها را نیز دارد؟
البته «دین‌پرست» – مدیرکل روابط عمومی وزارت کشور- در جواب این سوال تنها به این مساله اکتفا می‌کند که «وزارت کشور نمی‌تواند پاسخگوی این مساله باشد. مسوولیت ماجرای لغو کنسرت آقای کلهر نیز با نیروی انتظامی است. در واقع وزارت کشور نقشی در این مساله نداشته و باید ماجرا را از خود نیروی انتظامی پرسید.» وقتی هم به او می‌گوییم وزارت کشور هم باید در برابر این مساله پاسخگو باشد، می‌گوید: «چطور پاسخ چیزی را بدهیم که در حیطه مسوولیت‌های ما نیست.» به همین خاطر پرسش همچنان بی‌پاسخ است.
چند ماه پیش نیروی انتظامی مانع از برگزاری کنسرت «حسین علیزاده» در فضای باز کاخ نیاوران شد و اعلام کرد فعلا برای اجراهای فضای باز مجوز صادر نخواهد کرد. حالا هم می‌گوید که امکان اجرای برنامه توسط گروه‌های خارجی را نمی‌دهد. آیا ماجرا به همین جا ختم می‌شود؟
در همین زمینه البته «حسین نوش‌آبادی»، سخنگوی وزارت ارشاد، گفته است: «ما به نیروی انتظامی به عنوان نهادی امنیتی و همچنین نهادی قضایی نیازمندیم و به آنها احترام می‌گذاریم اما گاهی این سوال به وجود می‌آید که آیا آنها مسوول لغو یا صدور مجوز هستند که باید بگویم خیر به هیچ‌وجه آنها چنین مسوولیتی ندارند. وظیفه نیروی انتظامی تامین امنیت اماکن است و مسوولیت مجوز کنسرت با آنها نیست. ما ضمن اینکه از همکاری و زحمات نیروی انتظامی بسیار ممنون هستیم، امیدواریم که همکاری‌های خود را صمیمانه‌تر انجام دهند تا مسائل موجب بدبینی مردم نشود. باز هم تاکید می‌کنم که نیروی انتظامی هیچ مسوولیتی در قبال صدور، تایید یا لغو مجوزها ندارد و صرفا قرار است برای برگزاری بهینه کنسرت در شرایط امن به ما کمک کنند. کار اجرایی اداره اماکن تنها درمورد ایجاد امنیت در فضای برگزاری کنسرت است البته ما خوشحال می‌شویم که پیشنهادات آنها را در برگزاری کنسرت‌ها دریافت می‌کنیم. ما نیازمند نیروی انتظامی هستیم اما به واقع انتظار داریم که کارهای‌شان راهگشا و توام با انجام تعهد باشد.» با این وجود بحث امضای تفاهمنامه با نیروی انتظامی که قرار بود توسط ارشاد انجام شود، راه به جایی نبرد. تا بعد از این چه پیش آید و چه شود!
نگاه
نعمت احمدی ٭
یکی از اعمالی که مدت‌هاست تحت فشار یک جناح و گروه خاصی صورت می‌گیرد، مساله لغو کنسرت‌هاست؛ اتفاقی که تنها در تهران نیز رخ نمی‌دهد و در بسیاری از شهرستان‌های دیگر شاهد آن بوده‌ایم. نکته جالب آنکه ربطی به سبکِ اجرا ندارد و برنامه‌های مختلف در سبک‌های متفاوت – سنتی و پاپ و راک – مشمول این اتفاق شده‌اند. در این میان لغو کنسرت «کیهان کلهر» که شخصیتی جهانی است، اتفاق بسیار مهمی قلمداد می‌شود. سازِ او و موسیقی ایرانی حرمت دارد بنابراین لغو چنین برنامه‌ای می‌تواند تبعات گسترده‌ای به دنبال داشته باشد. با این اتفاق که از طرفِ اداره اماکن صورت می‌گیرد، اداره ارشاد تحت فشار قرار خواهد گرفت.
اما اداره اماکن، به هیچ عنوان حقِ قانونی در این خصوص ندارد. هر مجموعه‌ای یک متولی دارد و متولی برگزاری کنسرت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که خود دارای شورای شعر، موسیقی و غیره است و اتفاقا پروسه‌ای سخت و طولانی برای صدور مجوزها در نظر گرفته است. با این وجود عده‌ای خارج از چارچوب‌های قانونی و به بهانه‌های مختلف، برگزاری برنامه‌ها را به هم می‌زنند. این عده تنها با موسیقی عناد ندارند؛ چراکه با هیچ متر و معیاری موسیقی‌ای که برای مثال «کیهان کلهر» ارایه می‌دهد را نمی‌توان موسیقیِ مشکل‌داری عنوان کرد. موسیقی او دارای بردی جهانی است و موسیقی این چهره شناخته شده در تمام دنیا، مورد تایید و حمایت قرار می‌گیرد؛ به همین خاطر است که این «تقابل» نه با موسیقی که با وزارت ارشاد است. بیشترین هجمه هم اتفاقا به وزارت ارشاد شده است. تعداد تذکراتی که به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی داده‌اند و همچنین دو کارت زردی که به آقای جنتی داده‌اند، نمونه‌‌ای بر این ماجراست. به خصوص آنکه کارت زرد دوم، به‌خاطر مسائلی به او داده شد که هیچ ربطی به او نداشت؛ در واقع نمایندگان سوال‌کننده، او را درباره چیزهایی مورد سوال قرار دادند که هیچ ربطی به او نداشت. همین ماجرا، نشان می‌دهد که یک حرکت هماهنگ علیه بخش فرهنگی دولت روحانی شکل گرفته است.
٭حقوقدان
اعتنماد