این مقاله را به اشتراک بگذارید
نگاهی به فیلم محمد رسول الله ساخته مجید مجیدی
امکانات و محدودیت ها
ساختن فیلمی در وصف مهربانی‌های خاتم انبیاء و به تصویر کشیدن چهره‌ای راستین از ایشان، در شرایط آشفته این روزهای گیتی پهناور، ضروری به نظر می‌رسید و مجید مجیدی به درستی در این وضعیت به سراغ ساخت اثری پر هزینه و بین المللی درباره زندگی حضرت محمد ( ص ) رفت تا بتواند تصویری شایسته از پیامبر اسلام برای جهانیان ترسیم کند. اما متاسفانه نتیجه کار چندان جالب نیست.
خورشید طلوع می‌کند و سواری سیاه‌پوش، سوار بر اسب در قاب ظاهر می‌شود. همراه با سوار وارد شهر می‌شویم و نوشته روی تصویر گویای این است که در مکه‌ی سال دهم بعثت هستیم. در دوران سختی‌ها و آلام قوم محمد که در چنبره تحریم‌ها محاصره شده‌اند؛ دوران شعب ابی طالب. سیاه‌پوش رخ می‌نمایاند و خود را معرفی می‌کند؛ او حمزه عموی پیامبر است و در کنار راوی داستان، ابوطالب دیگر عموی پیامبر قرار می‌گیرد تا محافظ و پناه یاران رسول خدا باشد. فیلم با لحظه بحران و نزاع بین مومنان و کفار به رهبری ابوسفیان و ابولهب آغاز می‌کند و در همان ابتدا به مخاطب می‌فهماند که این فیلمی است با نشانه‌ها و اشارات امروزی سیاسی/ اجتماعی؛ تحریم و نزاع میان حق و باطل. فیلمی که قرار است هم مهر و عطوفت رسول خدا را نشان دهد و هم در دل نظاره تاریخی‌اش احکامی پیرامون یهودیت چند شکل و مسیحیت پذیرنده صادر کند. از میان تهدید ابوسفیان و گدازه‌های آتشی که به سوی محمد و یارانش نشانه گیری شده به گذشته می‌رویم. به لحظه قبل از تولد پیامبر خدا. به حمله و لشگرکشی سپاه ابرهه به قصد حمله به مکه و خراب کردن کعبه. صدای ابوطالب (بازی مهدی پاکدل و صدای منوچهر اسماعیلی) داستان را به پیش می‌برد و وارد خانواده رسول خدا می‌شویم.
محمد رسول الله که در مقایسه با الرساله (مصطفی عقاد) رویکرد متفاوتی دارد و اهداف دیگری را در سر می‌پروراند, موفق نمی‌شود به قوت و شور کلاسیک آن فیلم داستانش را تعریف کند. هم مقطعی از تاریخ که انتخاب کرده نقاط عطف دراماتیک و هیجان‌انگیز کمتری دارد و هم ساختاری که برای فیلمنامه در نظر گرفته شده ناخواسته ماهیت و حالت مدرن پیدا کرده است. سعی شده سیر داستان و روایت تا آخر فیلم وجود داشته باشد و معانی و ایده‌ها در دل فیلم و صحنه به صحنه پخته‌تر شوند. اما در شکل نهایی، فیلم بی‌توجه به ساختار کلاسیک فیلمنامه‌نویسی ترجیح می‌دهد که در عرض فیلمنامه حرکت کرده و با مکث و درنگ حضور معنوی محمد را هر جا که حضور دارد برجسته کند. یعنی فیلمی پر از نقاط اوج احساسی پیرامون کودکی که مشاهده می‌کند و از دست می‌دهد و دلتنگ مادرش می‌شود. و فیلم اتفاقن جاهایی موفق است و روی تماشاگر تاثیر می‌گذارد که تصمیم می‌گیرد از روایت خشک و تخت و فاقد اوج و فرود دراماتیکش فاصله بگیرد و همراه با کودکی که در آینده قرار است پیامبر خدا شود، پرسه بزند. در دل کویر و خشکی. در دل طبیعت و نور. در دامان مادر و خیره به افق از لای منظری که در غار حرا ایجاد شده است. بهترین این لحظات جایی است حدفاصل بی‌تابی آمنه پای قبر عبدالله و از دست رفتن آمنه و دلتنگی فرزند برای مادر. زیبا و تاثیرگذار و به یادماندنی.
این بهترین فیلم مجید مجیدی است. در راستای معنویت مورد علاقه‌اش در فیلم‌های قبلی، این‌بار فرصت آن را داشته تا زیباترین پلان‌ها و سکانس‌های عمرش را کارگردانی کند. با همراهی و کار درجه یک عوامل فنی. از ویتوریو استورارو حیرت‌انگیز تا موسیقی تاثربرانگیز ای. آر. رحمان و تدوین فوق‌العاده فیلم با مچ کات‌های گرافیکی زیبایی که به ظرافت معانی مورد نظر فیلمساز را موکد و برجسته می‌کنند. می‌ماند یک افسوس بزرگ برای فیلمنامه فیلم که همپای بقیه عناصر محمد رسول الله عمل نمی‌کند. حیف چنین فیلم مهمی که فیلمنامه‌اش فاقد ساختار مناسب است. فیلمی با انبوه پلان‌های چشم‌نواز و صحنه‌های تاثیرگذار که وقتی به پایان می‌رسد موفق نمی‌شود انرژی احساسی/ معنوی تماشاگرش را به صورت کامل آزاد کند. نقطه اوج پایانی فیلم – صحنه زیبای جمع شدن اصحاب پیامبر در دل شب و قرائت آیات قرآن از طرف رسول خدا – نقطه اوجی است مشابه بقیه نقطه اوج‌های احساسی فیلم. و چون خبری از فراز و فرود دراماتیک در دل یک ساختار داستانی نیست، پس پایانی هم در کار نیست و این برای چنین فیلمی که انبوهی حس و معنویت در دل و جان تماشاگرش انباشته کرده نابخشودنی است. همان طور که تصویر دستانی که به قصد بیعت با رسول خدا وارد آب می‌شوند هم برای فیلمی که جهانش را با طلوع خورشید بنا گذاشته زیادی معمولی و قراردادی جلوه می‌کند.
محمد رسول الله فیلمی است که مدام بین امکانات و محدودیت‌هایش در حال تاب خوردن است. چیزهایی از فرط تاثیر در یاد می‌مانند و چیزهایی دیگر همان لحظه تماشا هم نادیدنی به نظر می‌رسند. امیدوارکننده و فراتر از انتظار برای مخالفین مدل فیلمسازی مجید مجیدی، و معمولی و حتی ناامید کننده برای آنها که انتظار یک اپیک کلاسیک داستانگو را داشتند. «اما از نظر سایت مووی مگ , فیلم محمد رسول الله ( ص ) » با مجموعه‌ای از بهترین سینماگران جهانی در پشت صحنه ساخته شده است اما ایراد کار در جایی خودش را نشان می‌دهد که سینماگران ایرانی آن فضا را تجربه نکرده‌اند و آن ساخت یک اثر بیگ پروداکشن با زبان بین المللی سینماست. فیلم جدید مجید مجیدی فیلم خوش رنگ و لعابی است و از امتیازات ویژه فنی در هنگام ساخت برخوردار بوده اما بطور شگفت انگیزی در تمامی بخش‌ها دارای ضعف‌های نابخشودنی است که هرگز نمی‌توان به جهت بیگ پروداکشن بودن اثر، به راحتی از کنار آن گذشت.
در بخش‌های فنی، « محمد رسول الله ( ص ) » با توجه به بودجه عظیمی که در اختیار داشته، از استانداردهای سینمایی ایران فراتر می‌رود اما ایرادات ساخت یک اثر بیگ پروداکشن در اینجا نیز به خوبی هویداست. فیلم به جز در سکانس‌های حمله ابرهه به مکه و سکانس دریا، استفاده‌ای از جلوه‌های ویژه نکرده است. در این سکانس‌ها بیشتر از اینکه ردپای وسواس کارگردان و خلاقیت در اجرا به چشم بخورد، سیاه لشگرهایی حضور دارند که دائم در حال فریاد زدن هستند و به دور خودشان در حال چرخیدن می‌باشند.
از نکات مثبت فیلم، موسیقی زیبا و شنیدنی اثر می‌باشد که البته خیلی ارتباطی با موسیقی عربی ندارد اما روی هم رفته شنیدنی و متناسب با فضای فیلم است. تصویربرداری فیلم هم به لطف حضور “ ویتوریو استورارو “ که یکی از بهترین فیلمبرداران جهان به شمار می‌آید، تماشایی است..
متاسفانه «محمد رسول الله (ص)» علی رغم انتظارات بسیار بالایی که از آن می‌رفت، ابدا نمی‌تواند نماینده‌ای شایسته از طرف سینمای ایران برای جهانیان باشد. فیلم قطعا یک سر و گردن از تمامی ساخته‌های ایرانی بالاتر است اما زمانی که صحبت از ارائه بین‌المللی یک فیلم به میان می‌آید، متوجه می‌شویم که سینمای ایران هنوز نتوانسته به استانداردهای تولید یک اثر بیگ پروداکشن در سطح جهانی نزدیک شود. زندگی حضرت رسول اکرم بی‌شک فرصت‌های بی‌نظیری در اختیار مجید مجیدی برای پرداخت و ساخت آن با بهترین کیفیت ممکن قرار داد اما ضعف دانش بین‌المللی کارگردانی سبب شده تا این فرصت بی‌نظیر از دست برود. «محمد رسول الله (ص)» بیشتر شبیه چند تکه کلیپ مذهبی است که به یکدیگر متصل شده‌اند و تشکیل یک فیلم واحد را داده‌اند. برای رقابت در عرصه بین‌المللی قطعا به چیزی بیشتر از عوامل فنی نیاز است و آن یک فیلمنامه حرفه‌ای به همراه کارگردانی بین المللی می‌باشد.کارگردانی که شاخصه‌های ساخت یک اثر سینمایی پر هزینه بین المللی را بداند و با زبان بین‌المللی سینما اثرش را به جهانیان ارائه نماید.با این حال به گزارش مشرق،حجت الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی درباره حضور فیلم «محمد رسول الله(ص)» به عنوان نماینده ایران در اسکار افزود: به نظرم انتخاب این فیلم انتخابی شایسته است و از هیئت داوران بابت این انتخاب درست تشکر می‌کنم.او گفت: فیلم «محمد رسول الله(ص)» از درخشان ترین آثار سینمایی ایران در چند سال گذشته است که طبق زمان بندی اعلام شده توسط دبیرخانه اسکار به این جشنواره ارسال می‌شود و باید منتظر نتیجه آن بمانیم.
وی افزود: البته من بارها گفته ام که این فیلم جایزه اسکارش را از دست مردم ایران گرفت و مردم با استقبال بی‌نظیرشان از این فیلم جایزه‌اش را دادند، هدف اصلی ساخت فیلم سینمایی «محمد رسول الله(ص)» نیز رضایت مردم است و خوشحال می‌شویم اگر این اثر در جاهایی مثل اسکار هم دیده شود
امیر اسفندیاری (سخنگوی هیات انتخاب نماینده سینمای ایران برای مراسم اسکار ۲۱۰۶) نیز معتقد است برای انتخاب نماینده سینمای ایران در اسکار فاکتورهای مهمی مدنظر بوده که فیلم محمد رسول‌الله شامل تمامی آنها می‌شده است.
امیر اسفندیاری در گفتگو با ایلنا؛ درباره روند انتخاب فیلم محمد رسول الله (ص) گفت: ۵۸ فیلم مثل هر سال براساس فهرست دریافتی از اداره نظارت و ارزشیابی و مطابق با قوانین و مقررات اسکار توسط هیات انتخاب بررسی شد و یک فهرست ابتدایی از اسامی ۱۰ فیلم اعلام شد. سپس هیات انتخاب آن ۱۰ فیلم را بررسی و در مرحله دوم ۶ فیلم را انتخاب کرد که عبارت بودند از: در دنیای تو ساعت چند است، رخ دیوانه، شیار ۱۴۳، قصه‌ها، ماهی و گربه و محمد رسول الله (ص). وی ادامه داد: فاکتورهای مختلفی همچون موفقیت‌های بین‌المللی فیلم، داشتن پخش‌کننده خارجی و ساختار فیلم مورد بررسی قرار گرفت و درنهایت فیلم محمد رسول الله از این منظر امتیازات خوبی به دست آورد.
اسفندیاری افزود: فیلم محمد رسول الله (ص) در جشنواره مونترال به نمایش درآمد و مورد استقبال قرار گرفت و نقدهای خوبی درباره آن نوشته شد. حتی تعداد سانس‌های آن نیز افزایش یافت. از طرف دیگر پروداکشن این فیلم؛ عظیم و متفاوت از سینمای ایران بود که تاکنون جهان با آن روبرو نشده بود.
وی ادامه داد: مجید مجیدی نیز کارگردانی شناخته شده است که پیش از این با فیلم بچه‌های آسمان و به عنوان ۵ نامزد بر‌تر به مرحله نهایی به اسکار رسیده است که این امر خود یک امتیاز دیگر برای فیلم محمد رسول الله (ص) بود.وی در پاسخ به این سوال که از ابتدا ۱۰ فیلم برای بررسی در اسکار انتخاب شد حال آن‌که تقریبا مشخص بود فیلم منتخب ایران چه فیلمی است؛ گفت: آن ۱۰ فیلم به این دلایل انتخاب شدند که هیات انتخاب می‌خواست اعلام کند آنها هم فیلم‌های خوبی هستند و از نظر هیات انتخاب هرکدام فاکتورهای خوبی دارند و مناسب هستند که در فهرست اولیه برای بررسی‌های بیشتر قرار بگیرند.
اسفندیاری درباره اینکه بعضی می‌گویند از ابتدا نیز مشخص بود که فیلم محمد رسول الله (ص) در نهایت انتخاب می‌شود؛ گفت: این گمانه‌زنی‌ها و پیش‌بینی‌ها هیچ منافاتی با تصمیم هیات انتخاب ندارد. کاری که هیات انتخاب می‌کند این است که فارغ از حاشیه‌هایی که برای یک فیلم وجود دارد؛ آنها را کاملا بررسی کند تا با توجه به مقررات و مسایلی که برایش مهم است؛ درنهایت فیلم خوبی را معرفی کند.وی افزود: پیش از این در زمان انتخاب فیلم‌های دیگری مانند جدایی نادر از سیمین نیز این حدس و گمان‌ها وجود داشت و این امر نکته منفی نیست بلکه مهم این است که هیات انتخاب تمامی مسایل را در نظر گرفته و فیلم محمد رسول الله (ص) را معرفی کرده و معتقد است این فیلم می‌تواند نماینده شایسته‌ای برای سینمای ایران در اسکار باشد.
وی ادامه داد: مسائلی از قبیل حواشی‌ای که برای فیلم ایجاد شده همچون تحریم فیلم از سوی الازهر، عربستان و بعضی گروه‌ها در هند باعث شده تا دیگران بیشتر مشتاق شوند این فیلم را ببینند.
روزنامه ابتکار