این مقاله را به اشتراک بگذارید
نگاهی به کتاب ادبیات سیاه (گفتارهایی در سبک پلیسی و جنایی) تالیف و ترجمه یاسمن منو
حمید رضا امیدی سرور
هرچند در سالهای اخیرخلاء شدید متون تاریخی و تحلیلی درباره ادبیات پلیسی وجنایی، تا اندازه‌ای مرتفع شده اما باید گفت که در میان معدود کتابهای منتشر شده در این زمینه نیز هنوز اثر جامع و کاملی که از جنبه های مختلف به این ژانر پرداخته باشد دیده نمی شود.
ادبیات سیاه تألیف و ترجمه یاسمن منو که با عنوان فرعی گفتارهایی در سبک پلیسی / جنایی به همت انتشارات جهان کتاب به بازار آمده هفتمین عنوان از مجموعه «هزارتوی نوشتن» این ناشر است که این‌بار به بررسی و تحلیل ادبیات پلیسی و جنایی اختصاص یافته است.
برخی گفتارهای کتاب نوشته خود مترجم است و برخی دیگر نیز کار نویسندگانی همچون یان پلوگستل، کریستین فرنیو، الیزابت لوگرو شاپوی، فیلیپ سولرز و ژروم دوپویی که توسط یاسمن منو به فارسی برگردانده شده است.
کلیت کتاب از دوازده فصل تشکیل شده که هر یک از فصول حکم یک مقاله کوتاه را دارد که حول موضوع ادبیات پلیسی جنایی نوشته شده است: رمان سیاه، انتقام رمان پلیسی – جنایی، رویکردی جدید به رمان پلیسی، هفت شیوه‌ی غالب در سبک پلیسی، پلیسی‌نویسان مشهور معاصر، زنانِ پلیسی‌نویس، داستان‌های پلیسی از سرزمین وایکینگ‌ها، دویست سالگی ادگار آلن‌‌پو، تقدیر نویسندگان از ژرژ سیمنون، گفت‌وگو با جیمز الروی، شخصیت‌های زن در رمان‌های پلیسی – جنایی و شخصیت‌های رمان سیاه عناوین گوناگون کتاب را تشکیل می‌دهد.
اگر چه مترجم با نوشتن فصولی همانند رمان سیاه (که به تعارف و ویژگی های این گونه از مان می‌پردازد) و فصل پلیسی‌نویسان مشهور کوشیده انسجامی ظاهری به کلیت کتاب بدهد، اما همچنان عدم انسجام مهمترین ویژگی کتاب محسوب می شود. از سوی دیگر ادبیات پلیسی جنایی به خصوص با رشد و تکاملی که در دهه‌های اخیر پیدا کرده موضوعی گستردتر از آن است که در کتابی ۱۲۷ صفحه ای به همه آن پرداخت و فارغ از این مهم جنبه های گوناگونی از ادبیات پلیسی و جنایی هست که در این کتاب بدانها پرداخته نشده است. با این حال باید اذعان کرد کتاب ادبیات سیاه علیرغم عدم جامعیت و نیز پراکندگی موضوعی فصول آن، اثری ارزنده و خواندنی برای علاقمندان ادبیات پلیسی و جنایی‌ست. اما چرا؟ اجازه بدهید به جای نیمه خالی لیوان نیمه پر آن را نگاه کنیم و داشته های کتاب را مورد توجه قرار دهیم و نه نداشته هایش را.
در پشت جلد کتاب آمده است: «امروز رمان سیاه از برزخ کتاب‌هایی که به سرعت نوشته و چاپ می‌شوند، خوانندگان بدون تأمل آنها را می‌خرند، با سرعت می‌خوانند و به فراموشی می‌سپارند، خارج شده است. دیگر موفقیت این نوع رمان‌ها انکار نمی‌شود.»
اهمیت کتاب حاضر متناظر به نکته‌ای ست که در این نقل قول وجود دارد. ادبیات پلیسی و جنایی در این سالها آنقدر جدی شده که هیچ فرقی با دیگر گونه ها ندارد. این مهم اگر چه تا اندازه زیادی ناشی از تعدیل نگاه مخاطبان ادبیات جدی به این ژانر بوده است؛ اما بخش عمده آن به رشد و کمال یافتگی ادبیات پلیسی جنایی هم در محتوا و هم در فرم اختصاص داد. بی‌شک آثار نازل ادبیات پلیسی و جنایی که در گذشته نوشته شده اند، هنوز هم نازلند! کمالی در آثار برخی نویسندگان متأخر می‌توان یافت در گذشته تنها در بخش اندکی از تولیدات ادبیات پلیسی و جنایی دیده می شد.
از بحث خود دور نشویم، آنچه به کتاب یاسمن منو اهمیت می‌دهد این است که عمده کتابش به همین دوره متأخر می پردازد. دوره‌ای که از قضا به زبان فارسی درباره آن به ندرت بتوان نوشته درخوری یافت. درباره آگاتا کریستی، آرتورکنان دویل، ادگار آلن پو و از این قسم نویسندگان پیشگام و برجسته بسیار نوشته شده، اما ادبیات پلیسی در کشورهای اسکاندیناوی (که این روزها بسیار نیز مطرح شده‌اند)، پلیسی‌نویسان زن و همچنین ادبیات پلیسی و جنایی چند دهه اخیر (که با دگرگونی‌های زیادی روبه‌رو شده و با تریلرهای حادثه‌ای نیز پیوندی نزدیک یافته‌اند) و… موضوعاتی هستند که به ندرت بتوان مطلبی درباره آنها به فارسی پیدا کرد که خوشبختانه در این کتاب یاسمن منو مقالات سودمندی را درباره آنها ترجمه یا تألیف کرده است. کتاب ادبیات سیاه شاید کتاب کاملی نباشد، اما کتابی ست خواندنی به خصوص برای آنها که با ادبیات پلیسی و جنایی دمخورند و می‌خواهند درباره ویژگی های آثار این گونه (به خصوص در سالهای اخیر) بیش از گذشته بدانند.
نقل از الفِ کتاب
ادبیات سیاه
گفتارهایی در سبک پلیسی و جنایی
تألیف و ترجمه: یاسمن منو
ناشر: جهان کتاب، چاپ اول۱۳۹۴
۱۲۷صفحه، ۸۰۰۰ تومان