مروری بر چهار زن/ محمداسماعیل حاجی علیان

گاه یک اتفاق می تواند افقی روی یک نویسنده بگشاید که مسیری طولانی را در زمانی اندک پشت سر بگذارد. شرکت محمداسماعیل حاجی علیان در جایزه ادبی ماندگار چنین حکایتی داشت. جایزه ای ادبی که به نیت کشف استعداد های جدید برگزار می شود. شرکت‌کنندگان این رقابت کسانی هستند که تاکنون کتابی داستانی از آنها منتشر نشده و به عنوان جایزه به برگزیدگان آن، امکان انتشار آثار این نویسندگان از سوی گردانندگان این رقابت، فراهم می‌شود.

محمداسماعیل حاجی علیان با «چهار زن» در این رقابت حضور داشت، جایزه اولهم نصیب او شد، اما خود رمان پشت درهای ممیزی ماند، آن گونه که چند اثر دیگر این نویسنده پیش از چهارزن منتشر شد. به هر روی با این رمان ناشر به این نویسنده سمنانی که تاکنون داستانهای زیادی نوشته ولی منتشر نکرده بود، اعتماد کرد و راه برایش باز شد. البته پیش از آن محمداسماعیل حاجی علیان در رقابت های ادبی دیگری هم شرکت کرده و عناوینی را نیز بدست آورده بود.

رمان چهار زن اثری ست داستان محور که بر پایه ایده جذب مخاطب انبوه، اما نه با اتکاء به مایه های صرفا عامه‌پسند شکل گرفته است. این رویکردی است که اصلی مهم در جایزه ادبی ماندگار نیز محسوب می شود. در واقع در جایزه ماندگار شاخصه های هنری و وجوه متفاوت در محتوا و فرم روایت، ملاک گزینش آثار بر گزیده نیست، بلکه جذابیت‌های مضمونی و روایی و توانایی ارتباط با مخاطب بیش از هرچیزی دارای اهمیت است.

محمداسماعیل حاجی علیان هم در چهار زن و هم در دیگر آثارش، نشان داده که در داستانگویی تبحری نسبی دارد، ظرفیت‌های دراماتیزه شدن مضامین آثار را شناسایی کرده و به شکلی کم و بیش قابل قبول آنها می‌پروراند.

چهار زن نثر ساده و شسته رفته ای دارد و با اتکا به جملاتی کوتاه ضرب آهنگی تند به رمان داده که در همراه ساختن بهتر مخاطب تأثیر گذار است. ایده محوری درونمایه رمان تهمت است. نویسنده کوشیده از منظر های مختلفی به این تم که در جامعه معاصر شهری فراوان هم دیده می شود پرداخته و با تا‌ٔکید بر عواقب ناگوار اتهام زدن به دیگران به ویژه در زمینه روابط نامشروع، دست روی نکته ای بگذارد که نه تنها در قرآن بلکه در تعالیم اسلامی نیز پرهیز از آن توصیه شده است. به این ترتیب رمان چهار زن در پس زمینه خود می کوشد پیامی اخلاقی را نیز به مخاطب ارائه کند.

سهراب دکتری روانکاو است که به دلایل شغلی و… با چهار زن "ظریفا" ، "ماهی"، "فرخ رو" و "یاسین" در ارتباط است هر یک از این زنان به دلیلی با ناهنجاری های روانی در زندگی خود روبرو هستند. برای نمونه مشکلات ظریفا که شخصیتی پررنگتر از بقیه زنان نیز دارد، بازتاب مسائلی‌ست که در  دوران کودکی از سر گذرانده است. در مورد فرخ رو متهم شدن به کاری نکرده (او به داشتن رابطه ای نامشروع متهم شده) تاثیر جسمی و روانی زیادی می تواند به دنبال داشته باشد و … به این ترتیب مسائل و مشکلات این چهار زن و چالش هایی که در زندگی با آن دست به گریبانند بار روایی رمان را بردوش کشیده و آن را پیش می برد. هر فصل از رمان به نام یکی از این شخصیتها نامیده شده است و تمرکز بیشتر نیز در آن فصل برروی همان شخصیت است که در مجموع این فصول در کنارهم کلیت رمان را شکل می دهد.

نویسنده اگر چه رمان را از دید سهراب روایت می کند اما شخصیت اصلی همان چهار زن هستند که اتمسفر روانی رمان نیز روی آنها متمرکز شده است و در نهایت با پرداخت قابل قبولی نیز ( در حد رمانی با رویکرد داستانگویانه) به خواننده ارائه شده است. ارائه اثری که هم مخاطب زیادی داشته باشد و هم اینکه به لحاظ ادبی از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد، کاری ست دشواری؛ ایده‌آلی که اغلب نویسندگان را به این سو یا آن سو لغزانده است. محمداسماعیل حاجی علیان در چهار زن به عنوان نخستین اثرش سیمای نویسنده ای را از خود نشان می دهد که دور نیست در آینده تجربه های موفق‌تری را نیز در این زمینه ارائه کند.

نقل از الف کتاب

چهار زن
نویسنده: محمداسماعیل حاجی علیان
ناشر: آموت، چاپ اول۱۳۹۳
۳۰۴صفحه، ۱۵۰۰۰تومان