این مقاله را به اشتراک بگذارید
نیم قرن تلاش در ترجمه و زبان‌شناسی
ابوالحسن نجفی در گذشت
زینب‌کاظم‌خواه
نیم قرن کار کردن در حوزه زبان‌شناسی و ترجمه کم سالی نیست، حتما خیلی‌ها هم «شازده کوچولو» با ترجمه ابوالحسن نجفی را خوانده‌اند. کتابی که او در سال ٧٩ ترجمه کرد. دوم بهمن، او بعد از سال‌ها کار در حوزه ترجمه، زبان‌شناسی، فرهنگ‌نویسی، وزن شعر فارسی، ادبیات تطبیقی و زبان و ادبیات فارسی در سن ٨۶ سالگی در بیمارستان مهر درگذشت.
نجفی در دانشگاه تهران زبان فرانسه خوانده بود، پرویز ناتل خانلری و فاطمه سیاح از اساتید او بودند، سال ٣٢ بود که رساله‌ای به زبان فرانسه درباره صادق هدایت ارایه کرد و بعد از آن فارغ‌التحصیل شد. بعد معلم دبیرستان‌های اصفهان شد و در همان بحبوحه انتشارات نیل را با عده‌ای از دوستانش افتتاح کرد. اول کتابی که این انتشارات چاپ کرد، ساده‌دل ولتر با ترجمه محمد قاضی بود.
سال ٣٨ او به فرانسه رفت تا رشته زبان‌شناسی را در دانشگاه سوربن پاریس بخواند، فقط مانده بود که رساله‌اش را بنویسد تا مدرک دکترایش را بگیرد اما برای کاری به ایران آمد و رساله‌اش همان طور ماند. بعد هم به همان حلقه ادبی معروف آن سال‌ها یعنی جنگ اصفهان پیوست که بهرام صادقی، محمد حقوقی، هوشنگ گلشیری و بقیه در آن حضور داشتند. در کنار همه این کارها سال ۴٩ در موسسه فرانکلین مشغول به کار شد و همان وقت‌ها استاد گروه زبان‌شناسی دانشگاه تهران هم بود.
نجفی در سال ۶٩ به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد و کارهای بسیار مهمی در این فرهنگستان انجام داد. انتشار شش ماه یک بارِ مجله ادبیات تطبیقی با مقالات، گزارش‌ها و نقدهایی در این حوزه، از فعالیت‌های این بخش است که زیرنظر ابوالحسن نجفی و با نظارت او انجام می‌شد.
«شیطان و خدا» (ژان پل سارتر)، گوشه‌نشینان آلتونا (ژان پل سارتر)، ضدخاطرات (آندره مالرو)، خانواده تیبو (روژه مارتن دوگار)، بیست و یک داستان از نویسندگان معاصر فرانسه، بچه‌های کوچک قرن (کریستیان روشفور)، شنبه و یکشنبه در کنار دریا (روبر مرل)، کالیگولا (آلبر کامو)، ادبیات چیست؟ (ژان پل سارتر)، استادکاران (آرتور آدامُف)، همانطور که بوده‌ایم (آرتور آدامُف)، پرندگان می‌روند در پرو می‌میرند (رومن گاری)، ژان پل سارتر (هِنری پیر)، درباره نمایش (ژان پل سارتر)، نژاد و تاریخ (کلود لوی استروس)، نویسندگان معاصر فرانسه (برگزیده داستان‌های کوتاه)، وعده‌گاه شیر بلفور (ژیل پرو)، عیش و نیستی (تیری مونیه) و گم‌گشته (ژیل پرو) از آثاری است که او در طول سال‌ها ترجمه کرده است.
مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی، وظیفه ادبیات، غلط ننویسیم (فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی) و فرهنگ فارسی عامیانه هم کارهای او در حوزه تالیف هستند.
تا زبان فارسی هست کارهای او ماندنی است
صالح حسینی
استاد ابوالحسن نجفی در یک کلام عاشق زبان فارسی بود، خادم زبان فارسی بود. به ما شاگردانش هم این عشق و خدمت به زبان فارسی را یاد داد. زبان‌مان را از هرزگویی و تکلف‌نویسی نجات داد و
نرم نرمک برد به سمت نثر سالم و سرشار. تا زبان فارسی هست کارهای او ماندنی است. از غلط ننویسیم تا فرهنگ عامیانه فارسی و تحقیق ۵٠ ساله او درباره وزن شعر فارسی که ۵٠٠ نوع وزن را با ذکر مثال در زبان فارسی شناسایی کرده است و چه خدمتی بالاتر از این به فارسی. از این سبب من رفتن او را تسلیت نمی‌گویم چون او نمرده است و به قول حافظ بزرگ:
هرگز نمیرد آن که دلش زنده شد به عشق/ ثبت است بر جریده عالم دوام ما
اعتماد