نقد و بررسی فیلم «ایستاده در غبار» ساخته محمدحسین مهدویان

ایستاده در غبار (محمدحسین مهدویان)

نوآوری در اجرای پرتره‌ای سورکینی

علیرضا حسن‌خانی / فیلم
آرون سورکین فیلم‌نامه‌نویس برجسته‌ی هالیوودی را با شبکه اجتماعی، مانی بال، سریال اتاق خبر و فیلم فوق‌العاده‌ی امسالش استیو جابز می‌توان جزو برجسته‌ترین فیلم‌نامه‌نویسان اخیر همین گونه ارزیابی کرد. اگر خلق شخصیت‌های خاکستری و نمایش بعضی از کاستی‌ها و یا زشتی‌های اخلاقی و یا تناقضات شخصیت‌‌های خلق شده توسط سورکین که پی‌آیند آن صداقتی مثال‌زدنی است را بارزترین ویژگی کار سورکین بدانیم، محمدحسین مهدویان در اولین قدمش سعی کرده تا بیش‌ترین حد امکان و مقدورات به الگوی سورکین نزدیک شود. فیلم فارغ از سبک متفاوت و غیرمتعارفش بیش‌تر جذابیتش را مدیون همین شیوه‌ی شخصیت‌پروری است. کارگردان به هیچ وجه سعی نکرده از احمد متوسلیان شخصیتی فرازمینی خلق کند و تصویری بی‌عیب از او به دست بدهد. حتی در نگاهی کلی‌تر تصویری آرمانی از هیچ نهاد و ارگان و رکنی نشان نمی‌دهد. چه رکن خانواده و پدر متوسلیان و چه نهادهای انقلابی و سازمانی. از این منظر ایستاده در غبار به نمونه‌ای‌ بدیع و منحصر‌به‌فرد در سینمای دفاع مقدس تبدیل می‌شود.
دقت و ظرافتی که گروه سازنده‌ی فیلم به‌خصوص در بخش طراحی صحنه و لباس به کار برده‌اند بی‌نظیر است؛ کافی‌ست با فیلم‌های مربوط به دهه‌ی شصت و همین سریال‌های در حال پخش مقایسه کنید. تنها نمونه‌ای که در خاطر دارم و توانسته تا این حد بی‌اشکال به فضای صحنه و لباس دهه‌ی شصت نزدیک شود ‌سگ‌کشی استاد بهرام بیضایی است. ایستاده در غبار شاید از نظر زمان کمی طولانی باشد و نیاز به تدوین مجدد داشته باشد و شاید به خاطر ساختار مستند داستانی‌اش به‌خصوص به این خاطر که عادت کرده‌ایم خواننده‌های متن و پاسخ‌دهندگان را در قامت تاکینگ‌هد ببینیم کمی متفاوت و خسته‌کننده به نظر برسد اما آن‌قدر جذابیت و صداقت دارد که بیننده را به تماشای دوباره‌اش دعوت می‌کند.

****

«ایستاده در غبار» ساخته محمدحسین مهدویان

سحر عصر آزاد / اعتماد

«ایستاده در غبار» نخستین تجربه محمدحسین مهدویان در عرصه فیلم بلند سینمایی است که در عین حال تجربه‌ای جدید در عرصه سینمای دفاع مقدس نیز محسوب می‌شود. در واقع فیلم مستندی بازسازی شده است که با تکیه بر نریشن افراد مختلف زندگ حاج احمد متوسلیان، فرمانده لشگر محمد رسول‌الله(ص) را از دوران کودکی تا سال‌های حضور در جبهه‌های جنگ و مفقود شدن به تصویر می‌کشد.
فیلم در ادامه تجربه تحسین‌شده مهدویان در ساخت فیلم کوتاهی است که توانست با تکیه بر همین ساختار توجه همگان را جلب کرده و جوایز متعددی هم بگیرد. اما مهم‌ترین و نخستین نکته‌ای که می‌توان درباره آن مطرح کرد، جایگاه این فیلم در بخش نگاه نو و سودای سیمرغ است که با توجه به تعاریف هر گروه سینمایی، بهترین مکان برای حضور و دیده شدن آن می‌توانست گروه هنر و تجربه باشد که تعاریف‌شان با هم همخوانی دارد.
اینکه تجربه‌ای جدید و منحصر به فرد که در فیلمی کوتاه جواب قابل قبولی گرفته، تا چه حد قابلیت کاربرد در یک فیلم بلند سینمایی در زمانی متعارف را دارد نیز از نکات قابل بحث فیلم است که البته چیزی از ارزش‌های این کار و تلاش گروه سازنده برای رسیدن به کیفیت و جنسی از زندگی که بازسازی عین به عین زندگی معاصر یک خانواده ایرانی در دهه‌های ۵٠ و ۶٠ و روابط و مناسبات در جبهه‌های جنگ ایران و عراق است، کم نمی‌کند.

********

 نشست نقد و بررسی فیلم ایستاده در غبار

محمد حسین مهدویان: «ایستاده در غبار» درکی است که ما درباره حاج احمد متوسلیان داشته‌ایم

مهدویان، کارگردان جوان این فیلم با اعلام این‌که منابع صوتی در سریال قبلی بیشتر بوده، افزود: «منابع صوتی که در آخرین روزهای زمستان از شهید باقری در اختیار داشتیم، جذاب‌تر بودند و بیشتر می‌توانستیم روی آن مانور داد در در حالی‌که در این مجموعه صداهای کمتری را در اختیار داشتیم.»

وی در مواجهه با انتقاد خبرنگاران مبنی بر این‌که شخصیت قهرمانان این فیلم خاکستری نشان داده شده است بیان کرد: «در چنین موضوعاتی همیشه حساسیت‌هایی وجود دارد که البته خیلی از آن‌ها را خود ما بوجود آورده‌ایم. من فکر می‌کنم بخشی از این اتفاق به خط قرمزهایی برمی‌گردد که خودمان در ذهن می‌سازیم. من در کار قبلی این قضیه را تجربه کرده بودم که می‌توان موضوعات این چنین را هم متفاوت نگاه کرد اما از همان ابتدا که فیلمنامه را می‌نوشتم، فکر می‌کردم اصلا قبول نمی شود و برایم عجیب بود که وقتی خوانده شد به جز در برخی موارد کوچک که برایش راه پیدا کردیم، با انتقاد و یا اصلاحی مواجه نشدیم.»

مهدویان اضافه کرد: «بهتر است قبول کنیم که باید حرف‌های تازه بزنیم و نگاه جدیدی را به فضای جنگ بسازیم. با این حال تولیدکننده و سرمایه‌گذاران قطعا تحت فشارهایی بوده‌اند و از این پس هم خواهند بود، اما وقتی قرار است کار تازه‌ای انجام شود، خود تهیه‌کننده‌ها نیز پای کار خواهند ایستاد.»

وی ضمن تاکید بر این‌که تمامی بخش‌های فیلم برگرفته از واقعیت نیست بلکه این اثر درکی است که ما از آن حاج احمد متوسلیان داشته‌ایم، به این سوال که آیا به اکران این اثر در سینما فکر شده است؟ پاسخ داد: « حتی اگر از فیلم استقبال هم نشود، اتفاقی نمی‌افتد، در طول سال فیلم‌های زیادی هستند که اکران می‌شوند و مورد توجه قرار نمی‌گیرند، اجازه دهید فیلم ما هم یکی از همان‌هایی باشد که مورد توجه قرار نمی‌گیرد، اتفاقی نمی‌افتد.»

کارگردان فیلم سینمایی «ایستاده در غبار» اعلام کرد: «این فیلم ساخته شده و باید مورد بررسی قرار گرفته شود که اصلا این فیلم در چه ژآنری باید باشد. اما اگر فیلم را به بخش مستند می‌دادم، پذیرفته می‌شد؟ این فیلم حتی یک فریم عکس مستند ندارد!»

محمدرضا شجاعی طراح صحنه و لباس با حضور در این فیلم دومین همکاری با مهدویان را پشت سرگذاشته است تصریح کرد: «آنچه برایم بسیار جذاب است این است که مهدویان در مقوله جنگ با توجه به تحقیقاتی که داشته به اجتهاد رسیده وگرنه افراد زیادی دوست دارند وارد این فضا شوند. روند تولید این فیلم طی ۵۰ جلسه کار انجام شد که این موضوع مهمی است که کمتر مورد توجه قرار می گیرد.»

وی همچنین عنوان کرد: «در فضا سازی این فیلم خیلی از تخیل استفاده نکردیم و بیشتر به استنادات و آنچه که مهدویان نسبت به کلیت کار تاکید داشت پرداختیم. در بخش محتوا بیشتر رویکرد تحلیلی داشتیم چراکه فکر می‌کنم ما نیازمند این نگاه هستیم.»

امیر بنان، جانشین تهیه کننده این فیلم هم درباره برنامه‌ریزی‌ها برای اکران این فیلم و اینکه آیا «ایستاده در غبار» در گروه هنر و تجربه نمایش داده می شود، گفت: «پیشنهادات خوبی برای پخش این فیلم داریم و برای اکران آن گروه‌هایی متنوع‌تر از هنر و تجربه پیش رو داریم. به شخصه نیز بر این باورم که فیلم فروش خاص خود را هم خواهد داشت.»

هادی حجازی فر، بازیگر این فیلم هم در این نشست عنوان کرد: «واقعیت این است زمانی که همکاری در این فیلم را پذیرفتم هیچگاه فکر نمی‌کردم آنقدر سخت باشد. از همان ابتدا تنها روزی سه ساعت گریم داشتیم و بزرگترین مشکل من همین گریم بود، ضمن این‌که سرعت کار هم بسیار بالا بود. همچنین در خصوص نداشتن دیالوگ هم اثری جز فیلم قبلی ندیده بودم که در آن به این شیوه عمل شود.»

از حواشی این نشست رسانه‌ای طراحی کلمه الله در پرچم کشورمان است که از زبان مجری این نشست مطرح شد. وی در آغاز این نشست پرسید که آیا کلمه الله که در بخشی از فیلم قابل ملاحظه است از چه سالی در پرچم جای گرفته است؟ چراکه این فیلم درباره رویدادهای سال ۱۳۵۸ بود، که کارگردان اثر در شفاف‌سازی درباره این موضوع اعلام کرد: «بخشی از فیلم که پرچم کشور نشان داده می‌شود مربوط به سال ۱۳۵۹ می‌شود.

کارگردان این اثر همچنین درخصوص انتقاد یکی از اصحاب رسانه درباره رضایت نداشتن برخی از تماشاگران از این فیلم گفت: «این فیلم جزو ۳ فیلم منتخب آرای مردمی است و این فیلم با ۷ رأی اعضای انتخاب به جشنواره راه یافته است، بنابراین استفاده از لفظ مردم برای نداشتن رضایت ۴ نفر مناسب نیست. ضمن این‌که جامعه طیف‌های مختلفی دارد که بخشی از آن ممکن است از کار من خوششان نیاید و البته من هم نمی‌توانم رضایت تمامی مخاطبان را کسب کنم.»

کارگردان این فیلم در پاسخ به خبرنگاری که به دلیل نداشتن شناخت لازم نسبت به هنرمندان حوزه فرهنگ و هنر، وی را متهم به استفاده از نابازیگر کرده بود گفت: «بازیگران من نابازیگر نیستند. نقش‌آفرینان این فیلم از بچه‌های توانای تئاتر هستند.»

هادی حجازی فر که از بازیگران این فیلم سینمایی است نیز در بخش پایانی این جلسه گفت: «بسیار خوشحالم که یک تجربه تئاتری به لحاظ تداوم حس‌ها را در این فیلم تجربه کردم. با این‌که بازی در این فیلم بسیار سخت بود اما باعث افتخارم است. »

وی در سخنانش بیان کرد: «با پایان فیلمبرداری لذت اعظم بازیگری من تمام شد.»