اصفر فرهادی در اوج؛ فروشنده فرهادی در کن

جشنواره جهانی فجر میزبان اصغر فرهادی شد

«فروشنده» به کن می‌رود

در دومین روز از جشنواره جهانی فیلم فجر، برگزاری کارگاه اصغر فرهادی با چنان استقبال و ازدحامی روبه‌رو شد که اگرچه بنا نبود به جز صد و چند نفر اعضای «دارالفنون» که از استعدادهای منتخب ایران و کشورهای همسایه هستند، شرکت‌کننده دیگری در مراسم حاضر شود؛ اما بنا به اجازه برگزارکنندگان جشنواره، عموم افراد مشتاق حاضر در محل برگزاری جشنواره نیز در این کارگاه حاضر شدند. ازدحام جمعیت چنان بود که این کارگاه به جلسه عمومی پرسش و پاسخ تبدیل شد و مدیر بخش دارالفنون، مازیار میری، در میانه جلسه برای دقایقی، وضعیت جسمی ناخوشی پیدا کرد و راهی اورژانس شد.
با ورود فرهادی به محل برگزاری کارگاه خبرنگاران به سوی این کارگردان شناخته‌شده ایرانی آمدند. او نیز در سخنانی نظر خود را درباره نحوه برگزاری جشنواره چنین ابراز کرد: «برای اولین‌بار در این سی و چند سال، جشنواره‌ای داریم که در حد استاندارد برگزار می‌شود و این مسئله بسیار افتخارکردنی است».
درحالی‌که همچنان وضعیت پذیرفته‌شدن تازه‌ترین ساخته اصغر فرهادی «فروشنده» در شصت‌ونهمین جشنواره فیلم کن نامعلوم بود، فرهادی در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره پذیرفته‌شدن یا نشدن فیلمش در این جشنواره و وضعیت نمایش بین‌المللی آن گفت: «طبق برنامه اگر فیلم به جشنواره کن راه پیدا کند یا در آن حضور نداشته باشد، در هر دو صورت اکران عمومی می‌شود که فکر می‌کنم اواخر تابستان باشد».
البته حضور فرهادی در میان خبرنگاران محدود به قبل از شروع کارگاه نشد. او بعد از پایان کارگاه هم به پرسش‌های تعدادی از رسانه‌ها پاسخ گفت. او درباره وضعیت نمایش فیلم «فروشنده» در صورت راهیابی به جشنواره کن به «شرق» گفت: «نتیجه اعلام جشنواره کن برای فیلم «فروشنده» هرچه که باشد، خوب است؛ البته این فیلم را هم شرکت پخش‌کننده یعنی ممنتو به جشنواره کن داده و من چون مشغول مونتاژ فیلم بودم، فرصتی برای این کارها نداشتم».
او همچنین درباره اینکه آیا قصد ندارد فیلمش را به جشنواره دیگری بدهد، عنوان کرد: «درباره جشنواره‌ها من تصمیم نمی‌گیرم و شرکت ممنتو تصمیم می‌گیرد. قرار ما هم بر این است که اواخر تابستان در ایران و چند کشور از جمله فرانسه، ایتالیا، آلمان، بلژیک و ترکیه اکران هم‌زمان کنیم».
فرهادی در انتهای صحبت‌هایش درباره اینکه اگر فیلمش به کن راه پیدا نکند، آیا برنامه‌ای برای نمایش فیلم «فروشنده» در جشنواره جهانی فجر دارد، گفت: «هنوز فیلم آماده نیست و در شرایط خوش‌بینانه دو هفته دیگر تا تکمیل صدا و نور زمان نیاز دارد».
این در حالی است که ساعتی پس از این سخنان، فرهادی در جشنواره جهانی فیلم فجر، خبری مبنی بر پذیرفته‌شدن «فروشنده» در بخش مسابقه کن منتشر کرد. در شرایطی که هفته گذشته با اعلام فیلم‌های پذیرفته‌شده در بخش مسابقه جشنواره کن، جای خالی فیلم فرهادی برای بسیاری این سؤال را ایجاد کرده بود که آیا این فیلم هنوز دیده و انتخاب نشده یا اینکه توسط هیأت انتخاب، رد شده، سرانجام بامداد جمعه خبر حضور این فیلم در بخش اصلی کن، سبب دلگرمی جامعه سینمایی ایران شد. بناست حسین جعفریان، پریسا بخت‌آور، ترانه علیدوستی، شهاب حسینی، کاوه سجادی‌حسینی، مینا ساداتی، بابک کریمی و مارال بنی‌آدم، فرهادی و «فروشنده»‌اش را در شصت‌ونهمین جشنواره جهانی کن همراهی کنند.
فرهادی که برای برگزاری کارگاه در روز پنجشنبه، دوم اردیبهشت به پردیس سینمایی چهارسو آمده بود، قبل از آغاز صحبت‌هایش در جمع حاضران کارگاهش، برای عباس کیارستمی که این روزها در بستر بیماری است، طلب سلامت کرد.
به گزارش ایسنا، اصغر فرهادی در این جلسه که مصطفی احمدی صحبت‌های او را برای دانشجویان و هنرجویان خارجی ترجمه می‌کرد، در ابتدای سخنانش با بیان اینکه خوشحالم که آقای میرکریمی، این‌چنین آبرومندانه توانسته جشنواره جهانی فجر را برگزار کند، گفت:«بخشی از اعتباری که سینمای ما دارد، مدیون آدم‌هایی است که همیشه در چنین جاهایی باید از آنها یاد کرد. یکی از آنهایی که می‌خواهم از او اسم ببرم و بگویم که چقدر دوستش دارم و در کار از او الهام گرفته‌ام، این روزها در بستر بیماری است و آرزو می‌کنم در این جمع انرژی خوبی برای عباس کیارستمی بفرستیم تا هرچه زودتر بهبود پیدا کند و سال دیگر این کارگاه‌‌ها با حضور او برگزار شود».
کارگردان فیلم «جدایی نادر از سیمین» پس از صحبت‌های ابتدایی خود از حاضران خواست تا سؤال‌های خود را مطرح کنند.
در میان سؤال‌های مطرح‌شده به مواردی اشاره می‌شد که اصغر فرهادی در حین پاسخ‌گویی مطالب ناگفته‌ای هم از برخی فیلم‌های خود بیان می‌کرد.
او در بخشی از این جلسه با اشاره به اینکه فیلم‌هایش از جنس فیلم‌هایی است که تماشاگر عادی دارد و مراقب است تا اطلاعات فیلم را در زمان مناسب در طول فیلم به او بدهد، در پاسخ به اینکه چطور می‌توان یک ایده را به فیلم‌نامه تبدیل کرد؟ توضیح داد: این مسئله بستگی به عمر آن ایده دارد؛ یعنی ایده‌ای که شب قبل داشته باشید و یک ماه بعد آن را بسازید، خوب نیست؛ بلکه ایده‌ای را باید ساخت که سال‌ها در ذهن شما باقی می‌ماند.
برای ساخت «درباره الی» یک عکس داشتم از آدمی که در غروب کنار دریا ایستاده و خیس است و انگار کسی از نزدیکانش در دریا غرق شده و او منتظر برگشت اوست. این عکس از حدود ٢٢سالگی با من بود تا سی‌وشش، هفت سالگی آن را ساختم و انگار چیزی داشت که از ذهن من بیرون نمی‌رفت.
فرهادی برای توضیح بیشتر گفته خود در ادامه از واژه دم‌کشیدن چای استفاده کرد که به‌دلیل سخت‌بودن ترجمه آن و خندیدن حضار صحبت خود را این‌طور ادامه داد: این ایده‌ها و تصاویری که هسته اصلی فیلم می‌شوند، به زمان نیاز دارند و این‌طور نیست که با یک حرارتی آن را زیاد کرد تا به پختگی برسند. به این ترتیب وقتی فکر کردید یک ایده پس از چند سال شما را رها نمی‌کند، باید آن را گسترش دهید و باید برای آن، شروع به طرح سؤال کنید که مثلا این مرد کنار دریا کیست، چرا تنهاست، بقیه کجا هستند و… .
کارگردان فیلم «شهر زیبا» در ادامه خطاب به مخاطبان خود در سالن گفت: آنچه فیلم‌نامه را تشکیل می‌دهد، ناخودآگاه شماست. دراین‌باره خیلی وقت‌ها دیده‌ایم فیلم‌سازانی هستند که در ابتدای کار خود فیلم‌های خوبی می‌سازند، اما هرچه زمان می‌گذرد و سن آنها بالاتر می‌رود، فیلم‌هایشان اگرچه به لحاظ تکنیکی خوب است اما دیگر مانند قبل ارتباطی با آنها برقرار نمی‌شود. از این نوع فیلم‌سازها در دنیا زیاد داریم و البته اصلا تقصیر آنها نیست، چون آنها کم‌کم به ناخودآگاه خودشان آگاه می‌شوند و به‌‌نوعی به بخش آگاهانه شخصیت خود تبدیل می‌شوند.
فرهادی تأکید کرد: به همین دلیل است که می‌گویم اگر دیگران راجع به فیلم شما حرف می‌زنند و مطلبی می‌نویسند، خیلی آن را نخوانید، چون به ناخودآگاه‌تان آگاه می‌شوید و بعد فیلم‌سازی برای شما سخت می‌شود.
در ادامه‌ این جلسه پرسش و پاسخ، یک هنرجوی تاجیکستانی که به زبان فارسی هم صحبت می‌کرد، با ابراز خوشحالی از اینکه در این جمع حضور دارد، خطاب به اصغر فرهادی گفت که چند سؤال دارد.
او ابتدا این سؤال را مطرح کرد که آیا وقتی فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته می‌شد، پیش‌بینی حضور بین‌المللی موفق و دریافت اسکار را می‌کرد که فرهادی هم در پاسخ به این سؤال گفت: قبل از فیلم «جدایی…»، «درباره الی» را ساختم که بیرون از ایران بسیار موفق بود، بعد زمانی که خواستم جدایی را بسازم گفتند حیف نیست بعد از آن موفقیت، فیلمی بسازی که به نظر فقط می‌تواند در ایران موفق باشد. در پاسخ به این صحبت‌ها گفتم «درباره الی» به اندازه کافی موفق بود و حالا اجازه دارم یک فیلم محلی بسازم که فقط به مردم ایران بپردازد.
او ادامه داد: آن‌قدر مطمئن بودم که فیلم «جدایی» فقط داخل ایران موفق می‌شود که حتی پس از ساخت، زیرنویسی هم برای آن آماده نکردم و وقتی فردی از جشنواره برلین آمد و خواست فیلم را ببیند! به او گفتم این فیلم به درد شما نمی‌خورد، چون موضوع آن بومی است و حتی زیرنویس هم ندارد.
کارگردان فیلم «گذشته» با بیان اینکه شاید دستیاران من که در سالن حضور دارند این موضوع را یادشان بیاید، ادامه داد: با وجود این، آن شخص اصرار کرد این فیلم را با مترجم تماشا کند و وقتی فیلم را دید کاملا آن را فهمیده بود. بعد از آن هم فیلم به خارج از کشور رفت و اتفاقاتی شبیه آنچه در ایران رخ داده بود، پیش آمد و تماشاگران با آن ارتباط برقرار کردند. در واقع فکر می‌کنم شاید دلیل موفقیت این فیلم در خارج از ایران این بود که فکر نکردم باید به خارج کشور برود و آنجا موفق شود، به این ترتیب معتقدم محلی‌ترین فیلم‌ها جهانی‌ترین هم خواهند بود.
اصغر فرهادی همچنین درباره لحن فیلم‌های خود و انتخاب آنها گفت: اولین فاکتوری که می‌گوید لحن فیلم چیست، این است که اثر شما چقدر به واقعیت نزدیک یا از آن دور باشد. اگر می‌خواهید فیلمی بسازید که عین زندگی واقعی است، لحن آن عوض می‌شود. آن وقت تصمیم می‌گیرید که دوربین شما چطور قرار گیرد. از آنجا که زندگی روزمره برایم مهم است، در فیلم‌هایم همه چیز به سمت این لحن می‌رود که به زندگی روزمره نزدیک‌تر باشد. در این راستا در فیلم «گذشته» درباره آدم‌ها و گذشته آنها حرف می‌زدم و از آنجا که همیشه وقتی از گذشته صحبت می‌کنیم با آرامش آن را تعریف می‌کنیم، حتی اگر اتفاقی مهیب بوده باشد، این فیلم هم با لحنی آرام ساخته شد.
کارگردان فیلم «چهارشنبه‌سوری» همچنین در پاسخ به سؤالی که درباره شخصیت‌های خاکستری فیلم‌هایش مطرح شده بود، توضیح داد: دراین‌باره اول باید بدانیم که اصلا شخصیت خاکستری یعنی چه، چون خیلی دیده‌ام که عده‌ای به اشتباه فکر می‌کنند آنهایی که خطا و درستی کارشان تعادل دارد، خاکستری هستند درحالی‌که این اصلا درست نیست. شما می‌توانید در فیلم شخصیتی داشته باشید که حتی قتل انجام داده باشد و کارهایی از او ببینید که شما را مشمئز کند اما می‌توان آن را خاکستری دانست، فقط به این شرط که برای کارهایی که انجام می‌دهد به تماشاگر توضیح داده شود.
فرهادی با اشاره به شخصیت‌های فیلم «شهر زیبا» گفت: به نظرم بیشتر آدم‌ها در جهان خاکستری هستند، چون شرایطی باعث می‌شود کارهایی کنند که برای دیگران پذیرفتنی نیست، البته این به این معنا نیست که فکر کنم آدم بد در جهان وجود ندارد ولی سعی کردم در فیلم‌هایم راجع به آدم‌های بد حرف نزنم و بیشتر به خاکستری‌ها بپردازم.
در پایان این جلسه آموزشی، لوح تقدیر و افتخاری از سوی مازیار میری به عنوان مدیر بخش دارالفنون جشنواره جهانی فیلم فجر به اصغر فرهادی اهدا شد.

شرق