همه چیز درباره جشنواره کن ۲۰۱۶ و ایرانیان حاضر در آن از گلشیفته فراهانی تا اصغر فرهادی

‘

جشنواره فیلم کن؛ شبی که فروشنده دو جایزه گرفت

پرویز جاهد

شب گذشته، شصت و نهمین جشنواره فیلم کن با اهدای نخل طلا به فیلم "اینجانب، دانیل بلیک" ساختۀ کن لوچ، سینماگر کهنه کار بریتانیایی به کار خود پایان داد.

دیشب همچنین فیلم فروشنده ساخته اصغر فرهادی نیز به نمایندگی از سینمای ایران، دو جایزه مهم جشنواره کن امسال را تصاحب کرد: جایزه بهترین فیلمنامه برای اصغر فرهادی و جایزه بهترین بازیگر مرد برای شهاب حسینی.

در ابتدای مراسم کلیپی پخش شد که در آن ضمن ارجاع به صحنه هایی از فیلم های مشهور تاریخ سینما از رزمناو پوتمکین گرفته تا نوسفراتو و تلالو کوبریک و سرگیجه هیچکاک، لورنت لافیته، بازیگر فرانسوی و مجری برنامه، از پله های مشهور فیلم "تحقیر" ژان لوک گدار که امسال پوستر اصلی جشنواره کن بود بالا رفت و از آنجا دری را باز کرده و وارد سالن سینمای لومیر کاخ جشنواره و محل برگزاری مراسم اهدای جوایز شد.

این دومین نخل طلای کن برای کن لوچ در طول عمر سینمایی او بود، سینماگری که یکی از مهمترین نمایندگان رئالیسم اجتماعی در سینمای بریتانیا و نیز سینمای جهان محسوب می شود. فیلم "اینجانب دانیل بلیک"، مثل بیشتر آثار کن لوچ، در مورد مصائب زندگی طبقه کارگر است و داستان تراژیک مردی کارگر به نام دانیل بلیک را روایت می کند که کارش را از دست داده و برای بقا مبارزه می کند.

کن لوچ، بعد از دریافت جایزه اش از دست مل گیبسون، در سخنان کوتاه اما تند و انتقادی اش، در مورد وضعیت اقتصادی جهان امروز گفت: "جهانی که در آن زندگی می کنیم جهانی خطرناک و حریص است. نئولیبرالیسم برای ما فاجعه جدیدی آفریده. امروز میلیون ها انسان از یونان گرفته تا پرتغال و اسپانیا از بیکاری و فقر رنج می برند."

به گفته کن لوچ،سینما، سنت های زیادی دارد و سینمای شایسته، سینمایی است که گرایش مردم علیه قدرت و سرمایه را نمایندگی می کند و همین سنت است که ما را زنده نگاه می دارد. کن لوچ گفت که در زمانی که خطر ناامیدی و یاس جهان را فرا می گیرد، ما باید با فیلم هایمان پیام امید بدهیم و خلق جهانی دیگر یک ضرورت است.

کن لوچ همچنین در کنفرانس مطبوعاتی بعد از اهدای جوایز دربارۀ تلقی عمومی از ژانر اجتماعی در سینما گفت: "می گویند فیلم من فیلمی اجتماعی است در حالی که فیلم من بر علیه اشراف است و در باره اینکه ما چه کسی هستیم و چرا این گونه هستیم. اجتماعی خواندن فیلم من، تقلیل مفهوم آن است."

پل لاورتی فیلمنامه نویس و همکار همیشگی کن لوچ نیز در جلسه مطبوعاتی گفت که این فیلم در مورد مردم گرسنه است، مردمی که رنج می کشند و هزاران نفر مثل دانیل بلیک در اسکاتلند وجود دارد.

غوغای فروشنده

دو جایزه بخش مسابقه کن اتفاق نادری برای سینمای ایرانی بوده است.

اصغر فرهادی که جایزه اش را از دست لاسلو نمش، کارگردان مجارستانی (سازنده فیلم پسر شائول) دریافت کرد، روی صحنه گفت: "فیلم های من معمولا شاد نیستند ولی خوشحالم که با جایزه هایی که امشب گرفتم، توانستم بخشی از مردم کشورم را خوشحال کنم."

شهاب حسینی که پیش از این در فیلم درباره الی و جدایی نادر از سیمین نیز با اصغر فرهادی همکاری کرده بود، در کنفرانس مطبوعاتی از فرهادی به خاطر اعتمادی که به او کرد، تشکر کرد و گفت از اینکه از میان هفت جایزه اصلی کن، دو جایزه سهم سینمای ایران شد خوشحال است.

شهاب حسینی گفت که با این جایزه کار او از این پس سخت تر خواهد شد و باید تلاش بیشتری بکند. به این سوال همچنین ضمن تقدیر از مهمان نوازی مردم شهر کن، گفت که تنها هنر و فرهنگ است که می تواند آدم ها را با هم مهربان کند و جایگزین خوبی برای جنگ ها باشد.

اصغر فرهادی نیز که با شهاب حسینی در کنفرانس مطبوعاتی شرکت کرده بود، درمورد واکنش تماشاگران در کن به فیلم فروشنده گفت: "وقتی دیشب برای اولین بار فیلم را با تماشاگران دیدم، احساس خوبی به من دست داد. از اینکه توانستم در فاصله تاخیر پروژه اسپانیا، این فیلم را بسازم خوشحالم."

فرهادی همچنین گفت که در فیلم او اشاره ای به یکی از شاهکارهای سینمای ایران یعنی فیلم گاو داریوش مهرجویی شده و او این کار را به احترام بخش مهمی از سینمای ایران چه در قبل و چه در بعد از انقلاب کرده است: "امشب احساس می کنم به آن آدم ها و آن سینما احترام گذاشته شده."

فروشنده داستان زوج جوانی به نام رعنا و عماد (با بازی شهاب حسینی و ترانه علیدوستی) است که در حال بازی در نمایش "مرگ فروشنده" اثر آرتور میلر اند اما قبل از اجرای نمایش، آنها مجبور می شوند به خاطر فرریختن بنای ساختمان محل زندگی آنها، آنجا را تخلیه کرده و موقتاً به آپارتمان دیگری که همکار تئاتری شان بابک (با بازی بابک کریمی)، در اختیار آنها گذاشته نقل مکان کنند.

فیلم فروشنده با واکنش های مثبت و منفی منتقدان فیلم در کن مواجه شد و بسیاری از منتقدان فرانسوی، به انتقاد از فیلم پرداختند. واکنش منتقدان انگلیسی نیز به فیلم فرهادی، چندان خوب نبوده و آنها هر کدام ۳ ستاره یا کمتر به آن داده اند.

کریستین مونجیو، سینماگر رومانیایی که پیش از این با فیلم " چهار ماه و سه هفته و دو روز" نخل طلای کن را به دست آورد، این بار به طور مشترک با الیویه آسایاس، سینماگر فرانسوی و سازنده فیلم " این فقط آخر دنیا"، جایزۀ بهترین کارگردانی را دریافت کرد.

بسیاری از منتقدان حاضر در کن، فیلم مونجیو را دوست داشتند و نخل طلا را برای او پیش بینی می کردند. مونیجو، در کنفرانس مطبوعاتی فیلم در مورد این جایزه گفت: "امروز برای این فیلم جشن می گیریم و فردا به دنیای واقعی برمی گردیم. جایزه اهمیت زیادی ندارد چون نتیجه قضاوت و تصمیم یک عده در لحظه ای خاص است. سینما فقط در مورد برنده ها و بازنده ها نیست بلکه چیزی که بیان می کند مهم است."

مونجیو در انتقاد از تجارتی شدن سینما گفت: "سینمای تجاری خوب است اما سینما زاده نشده که فقط در آن فیلم تجاری ساخته شود. باید نگاه های فردی را تقویت کرد و باید برای آموزش تماشاگر تلاش کرد."

فیلم آسایاس، فیلمی بود که از سوی منتقدان در کن هو شد و به همین دلیل انتخاب آن از سوی داوران جشنواره کن به عنوان بهترین فیلم، بسیاری از منتقدان را شگفت زده کرد.

ژاکلین خوزه، بازیگر فیلم "ما روسا" ساخته بریلانته مندوسا از فیلیپین نیز از سوی هیئت داوران به عنوان بهترین بازیگر زن شناخته شد.

او در این فیلم، نقش زنی از طبقه فقیر فیلیپین را بازی می کند که به همراه شوهر و فرزندانش در دخمه ای در دل یمی از شلوغ ترین قسمت های شهر، زندگی می کند و از راه فروش مواد مخدر زندگی خانواده اش را می چرخاند. اعضای هیئت داوران در کنفرانس مطبوعاتی، ضمن ستایش از بازی این زن، این اعتراض را که نام او در تیتراژ فیلم به عنوان بازیگر مکمل آمده نپذیرفتند و او را قلب اصلی فیلم مندوسا دانستند.

ژاکلین خوزه که به همراه دخترش برای گرفتن جایزه روی صحنه رفت، به شدت دچار احساسات شد. او در سخنان خود در جلسه مطبوعاتی، ضمن ستایش از شجاعت مندوسا درنشان دادن واقعیت های جامعه فیلیپین گفت: " در این فیلم من نقش یک مادر را بازی می کنم که باید مراقب همه اعضای خانواده ام باشم."

تقدیر از ژان پی یر لئو

در مراسم شب گذشته، جشنواره فیلم کن با اهدای نخل طلای یک عمر دستاورد هنری به ژان پیر لئو، از این بازیگر بزرگ سینمای فرانسه و از بازیگران موج نو که در فیلم های بسیاری از کارگردان های برجسته اروپایی از جمله فرانسوا تروفو بازی کرده بود، تقدیر کرد. بعد از پخش کلیپی ازمهم ترین فیلم های ژان پی یر لئو، مثل چهارصد ضربه (در نقش آنتوان دونل)، چینی، زنانه مردانه، شب آمریکایی و آخرین تانگو در پاریس، این بازیگر روی صحنه آمد و حاضران در سالن سینما، به احترام او به پا خواستند و دقایقی طولانی برای او دست زدند.

هودا بنیامینا، کارگردان زن فیلم Divines که برنده جایزه دوربین طلایی شد، بعد از دریافت جایزه اش از ویلم دفو، بازیگر سرشناس آمریکایی، به مدت طولانی و با هیجان زیادی در مورد نقش زنان در سینما حرف زد که با اعتراض برخی از تماشاگران مواجه شد اما او بی اعتنا به اعتراض ها به سخنرانی خود ادامه داد و در آخر نیز به سنت عربی برای مادرش کَل کشید.

حضور پر رنگ زنان ایرانی در کن

امسال زن های ایرانی، حضور بسیار چشمگیر و قابل توجهی در جشنواره کن داشتند. کتایون شهابی، تهیه کننده و پخش کننده مستقل سینمای ایران به عنوان عضو هیئت داوران در جشنواره حاضر بود. او پس از لیلا حاتمی دومین زن ایرانی است که در هیئت داوران کن حضور داشت.

علاوه بر او، ترانه علیدوستی، بازیگر فیلم فروشنده اصغر فرهادی به کن آمده بود و بارها بر روی فرش قرمز و در مراسم فتو کال (ژست گرتن در برابر دوربین های خبرنگاران و عکاسان) ظاهر شد.

لباس های متنوع علیدوستی که پوشش اسلامی در طراحی آن در نظر گرفته شده بود، مورد توجه بسیاری از رسانه های داخلی و خارجی قرار گرفت. ترانه علیدوستی در کنفرانس مطبوعاتی کن در پاسخ به سوال من در مورد تفاوت نقش هایش در فیلم های فرهادی گفت: "نقش هایی که در فیلم های قبلی آقای فرهادی بازی کردم، نقش های کنشگر بود اما در این فیلم (فروشنده) برای اولین بار نقش یک قربانی را تجربه کردم."

به گفتۀ علیدوستی، فرهادی از نظر اجرایی، هر روز وسواسی تر می شود.

سحر دولتشاهی، بازیگر فیلم وارونگی نیز، از بازیگران زن ایرانی حاضر در جشنواره بود که در این فیلم، نقش زن جوانی را بازی می کرد که برای خانواده اش ایثار کرده و از حق انسانی خود می گذشت.

گلشیفته فراهانی نیزبا فیلمی از جیم جارموش، سینماگر برجسته و مستقل سینمای آمریکا به کن آمده بود. گلشیفته فراهانی در فیلم پترسن، در نقش زن آمریکایی خانه داری به نام لورا ظاهر شده که عاشق موسیقی کانتری، نقاشی، و آشپزی است و رویایش این است که روزی خواننده موسیقی کانتری شود.

بازی گلشیفته در فیلمی از جارموش، آن هم در نقش اصلی زن، فارغ از ضعف یا قدرت آن، نقطۀ عطفی در کارنامۀ سینمایی این بازیگر به حساب می آید.

در کنفرانس مطبوعاتی کن بعد از نمایش فیلم پترسن از گلشیفته فراهانی در مورد مقایسه کارهای ایرانی اش با نقش هایی که در خارح از کشور بازی کرده سوال کردم و اینکه تا چه حد احساس موفقیت می کند که در پاسخ گفت: "نمی خواستم به موفقیتی در زندگی ام برسم بلکه فقط می خواستم استعداد بازیگری ام را برای تماشاگران سینما به نمایش بگذارم و این گونه خودم را وقف کارم کردم. وقتی این فیلم برای من پیش آمد مثل یک معجزه بود مثل نشانه ای از هستی. من هرگز خواب بازی در فیلمی از جارموش را نمی دیدم. من خوشحالم که در عصری زندگی می کنم که او هست. او یک چهره افسانه ای است برای من. جیم علاوه بر اینکه کارگردان بزرگی است، یکی از حساس ترین آدم هایی است که در عمرم دیده ام که به همه موجودات و عناصر فیلمش حتی درختان نیز حساس است و به آنها عشق نشان می دهد. او برای من پر از لذت و آرامش بود."

علاوه بر این بازیگران، دو فیلمساز جوان زن ایرانی نیز با فیلم هایشان در جشنواره کن امسال شرکت داشتند. فرشته پرنیان با فیلم آرام در بخش سینه فونداسیون کن که مختص فیلم های کوتاه دانشجویی است شرکت داشت و فرنوش صمدی نیز به همراه همکارش علی عسگری با فیلم سکوت در بخش اصلی فیلم های کوتاه کن شرکت کرده بود اما هیچکدام از این فیلم ها جوایزی دریافت نکرد.

بی بی سی

‘