نگاهی به در راه و جک کرواک و نسل بیت / حمید رضا امیدی سرور

‘

رویاهای تب زد‌ه‌ی  نسلی عاصی

نگاهی به در راه و جک کرواک و نسل بیت

حمید رضا امیدی سرور

گاهی  یک جرقه در ذهن و به فکر رسیدن یک ایده کافی ست که آدم در مسیری بیندازد که نتیجه اش غیر منتظره ست، آنقدر باورنکردنی که تنها خواب می تواند رخ دهد. اما زندگی گاه همینقدر می تواند رویابی و باور نکردنی باشد و در فاصله ای کوتاه همه چیز دگرگون شده و نویسنده ای را از گمنامی به اوج شهرت و تاثیرگذاری برساند، چنانکه به او و اثرش به عنوان نمادهای یک یا چند دهه از تاریخ یک ملت شناخته شوند.

ماجرا از آنجا شروع شد که نیل کَسدی نامه ای بلند و بالا برای جک کرواک نوشت. کسدی این نامه ۴۰ صفحه‌ای را که بالغ بر ۱۳ هزار کلمه‌ می شد، در هفدهم دسامبر ۱۹۵۰ برای دوستش نوشت. کسیدی در این نامه به شیوه ای خاص از خاطرات خودش با کرواک و همچنین آدمهایی که می شناختند حرف زده بود.

نامه‌ای شبهه روایی و خودانگیخته که گویی یک ضرب روی کاغذ آمده بود. این نامه چنان روی کرواک تاثیر گذاشت که به این نتیجه رسید سبک مورد نظرش را برای نوشتن داستان پیدا کرده است. چرا او از این روش برای تاثیر گذاشتن بر خواننده استفاده نکند؟

کرواک بعدها در گفتگو با پاریس ریویو (۱۹۶۸) بر تاثیرپذیری‌اش از نامه نیل کسیدی برای نوشتن رمان«در راه» تاکید بسیار کرد. در واقع نامه کسدی الهام‌بخش سبک نوشتاری معروف ترین اثر او شده بود: «ایده سبک خودانگیخته کتاب «در راه»را از این گرفتم که دیدم نیل کسدی خودمان نامه‌اش را چطور به من نوشته است، همه‌اش اول شخص است، سریع، دیوانه، اقراری، کاملا جدی، با جزییات و البته در مورد او با نام‌های حقیقی.» به نظر او این نامه به خودی خود یک رمان کوتاه کامل بود و حتی تا آنجا پیش رفت که آن را بهترین نوع داستان نوشتن خواند که در عمر خود دیده بوده ، شیوه ای که از سبک همه بزرگان آمریکا پیشرو تر بود.(۱)

کرواک از روزهای آغازین آوریل ۱۹۵۱ شروع به نوشتن «در راه» کرد. هر زمان که شروع به نوشتن می کرد، متصل و بی وقفه می نوشت. به شیوه ای که نام خود انگیخته را روی آن گذاشته بود (نویسنده بدو وقفه برای فکر کردن، هر آنچه را که احساس و عریزه‌اش در ذهن او تداعی می کند می نویسد. ، بدون اینکه وقفه یا بازگشتی برای بازبینی متن وجود داشته باشد. جالب اینکه او برای قطع نکردن پروسه نوشتن خود، حتی برای تغییر کاغذ ماشین تحریر، که می توانست باعث از دست رفتن برخی ایده های لحظه ای‌اش شود، از کاغذ رلی استفاده کرد. سه هفته بعد او رمانی به طول شصت متر برای انتشار حاضر کرده بود. رمانی که علاوه بر شصت متر کاغذ، مقدار نامحدودی قهوه غلیظ هم خرج آن کرده بود.

«در راه» اینگونه نوشته شد، و کرواک با وجود آنکه می دانست کاری خاص و متفاوت انجام می دهد اما تصوری از حجم موفقیت و اتفاقاتی که در انتظارش بود نداشت. «در راه» یک شبه زندگی او را دگرگون کرد و کرواک را به شهرتی غیرمنتظره رساند، شهرت نویسنده‌ای که انجیل نسل خود را آفریده بود.

اما انتشار کتاب یک شبه اتفاق نیفتاد، شش سال طول کشید تا این رمان منتشر شود. جک کرواک نویسنده گمنامی بود که هیچ ناشری حاضر به سرمایه گذاری روی کتابش نبود، به خصوص که کتابش کاری متفاوت با جریان ادبی متعارف محسوب می شد. اما سرانجام در سال ۱۹۵۷«در راه» منتشر شد. در پنجم دسامبر این سال، نیویورک تایمز در نقدی ستایش کننده درباره این رمان نوشت: «رمان در راه زیبا ترین و شفاف ترین و مهم ترین اظهاریه ای است که تا کنون از سوی نسلی که کروآک خود آن را سال ها پیش "بیت" نامیده و خودش نماینده و مظهر اصلی آن است، بیان شده است.»

جالب اینکه این وقفه در تاثیرگذاری بیشتر کتاب موثر افتاد. کرواک در این کتاب از تغییر وجدان جمعی مردم آمریکا سخن گفته بود، چیزی که در زمان نوشتن رمان در حال وقوع بود و در زمان انتشار آن محقق شده بود.بنابراین آنچه در بطن کتاب پیشگویی محسوب می شد به واسطه این تاخیر شش ساله به واقعیت زمانه بدل شده بود. به این ترتیب «در راه» در زمان تولد روح زمانه‌ی خود را منعکس می کرد.

در دهه پنجاه، سالهای تغییر جهان بعد از جنگ جهانی و دو قطبی شرق و غرب و اوج گیری جنگ سرد بود، آمریکا شتابان رفاه و مصرفی شدن را تجربه می کرد. زندگی جوانان نیز آبستن حوادث تازه ای بود. جوانانی که زندگی را به سبک خودشان تجربه می کردند. نسلی تازه از راه می رسید با نگاهی دیگر گونه که کتابی مثل «در جاده» و سبک نگارش خود انگیخته و عصیانگرانه آن می توانست صدای فرو خفته آنها باشد.

« {در راه را} کتاب مقدس نسل ادبی بیت می‌دانند؛ در کنار شعر بلند زوزه‌ی الن گینزبرگ که به‌تعبیری مانیفست این گروه از نویسندگان امریکایی بعد از جنگ جهانی دوم است. نسلی که چیزی نبود جز حلقه رفقایی که خوره‌ی زندگی بودند و برخلاف نویسندگان عصاقورت‌داده‌ معاصرشان که از آکادمی‌های ملانقطی بیرون می‌آمدند، خودآموخته‌هایی لاقید بودند و تعدادی‌شان سارق‌های حرفه‌ای محسوب می‌شدند و اتفاقا موضوع نوشته‌هاشان هم چیزی نبود جز همین ماجراهای خود و دوستان‌شان.»

پنجم سپتامبر ۱۹۵۷ آخرین روزی از عمر کرواک بود که به عنوان نویسنده ای گمنام گذشت. صبح روز بعد که چشم باز کرد یکی از معروف ترین نویسندگان زمان خود بود، گویی یک تلنگر کافی بود که «نسل بیت یک شبه از زیرزمین به روی زمین آمده، و مردی که نهایت تلاش خود را کرده بود تا تعریفی از آن به دست بدهد حالا ناگهان متوجه شده بود کتاب خود او دارد تعریفی از او به دست می دهد. این وضعیت تا پایان زندگی کوتاه او و چندین دهه بعد ادامه یافت.»

ویلیام باروز دوست نزدیک کروآک و دیگر نویسنده مهم نسل بیت درباره «در راه» نوشت: {این رمان} باعث شد که یک تریلیون شلوار جین مارک "لویز"، یک میلیون دستگاه قهوه ساز به فروش برو و همچنین کاری کرد که بچه های بی شماری به جاده بزنند!»

در قرن بیستم نویسندگان متعددی بسیاری با نوشتن درباره خودشان، به شهرتی جهانی رسیدند، جک کرواک یکی دیگر از آنها از بود که از تجربه های نامتعارف خود و دوستانش می نوشت. رمان «در راه» روایتی نفسگیر به شکل اول شخص مفرد دارد و شرح سفرهایی ست که راوی به همراه دوستش دین موریارتی در جاده های آمریکا دارند. دین موریاتی در واقع بدل نیل کسیدی در رمان است و ماجراهای کتاب هم براساس سفرهای واقعی او و کرواک نوشته شده است.

رمان شرح زندگی آدمهایی ست که مدام در حرکتند، آدمهایی که سفر برای آنها همه چیز است، آدمهایی شیفته و خوره‌ی زیستن که در لحظه زندگی می کنند. حرکت این آدمها، میل آنها به سفر (آن هم از نوع بی هدفش)  در نقطه متقابل تمدنی است که یکجا نشینی از نخستین دستاورهای آن محسوب می شد.

انتشار این کتاب در ایراندیرهنگام و با تاخیری بیش از نیم قرن اتفاق افتاده، بی شک جوانان امروز جهان را به سبک جوانان دهه پنجاه و شصت نمی بینند، با این حال نمی توان از تاثیر بلقوه این رمان در امان ماند، اگرچه به قوت زمان نوشته شدن آن نباشد.

خواندن این رمان مهم به عنوان سندی قوی از زمانه ای پرحادثه، به خواننده کمک می کند دریابد که چرا دهه شصت را دهه تغییر می نامیدند. جماعت هیپی ها که در ایران تنها سرو ظاهر آنها مورد تقلید قرار گرفت از کجا سروکله شان پیدا شد و… خلاصه اینکه با رمانی دوران‌ساز طرف هستیم که کمک می کند پاره ای رخداد های نیمه دوم قرن بیستم برای ما بهتر قابل درک باشد.

بی‌گمان اگر کتاب در دهه چهل شمسی منتشر شده بود، در ایران نیز می توانست تاثیری به مراتب بیشتر از امروز داشته باشد، اما با این حال جذابیت سبک و پرداخت درونمایه کتاب به گونه ای است که خواننده می اندیشد تا آن را تمام نکند خیالش راحت نمی شود. چنانکه وقتی تمام می کند هم خیالش راحت نمی شود و به شکلی دیگر ذهن او با متن درگیر می شود.

سبک جک کرواک به گونه ای است که کار مترجم برای رسیدن به نثر و زبان متناسب در ترجمه دشوار است؛ اما احسان نوروزی با موفقیت مهمترین متن نسل بیت را به مخاطبان فارسی زبان ارائه کرده است.

جک کرواک و نویسندگان نسل بیت اگر چه بسیار دیرهنگام به مخاطبان فارسی زبان معرفی شدند، اما باوجود این با استقبال خوبی نیز از سوی مخاطبان امروز روبه رو شده اند. در راه نیز بلافاصله بعد از انتشار از سوی نشر چشمه تجدید چاپ شد.

پی نوشت:
۱- کرواک این نامه را همان سالها گم کرد و به این ترتیب امکان انتشارش فراهم نشد؛ اما خوشبخنانه قریب نیم قرن بعد این نامه به طور اتفاقی پیدا شد.

نقل از الف کتاب

«در راه»
نوشته: جک کروک
ترجمه احسان نوروزی
ناشر: چشمه، چاپ دوم ۱۳۹۵
۳۸۸صفحه ، ۳۰۰۰۰ تومان

‘