فیلم‌هایی برای ندیدن! (۶) : به انتخاب پژمان الماسی‌نیا

‘

فیلم‌هایی برای ندیدن!

سری ششم

نوشته‌ی پژمان الماسی‌نیا

اشاره: تا به حال به فیلم‌های معروف و اسم‌وُرسم‌داری برخورده‌اید که تاریخ‌مصرف‌شان گذشته باشد؟ به آثاری که به‌به‌ و چه‌چه‌ گفتن‌های منتقدان وطنی و فرنگی سال‌هاست نثارشان می‌شود اما درواقع علاوه بر این‌که دیگر کم‌ترین جذابیتی ندارند گه‌گاه مبتذل و مشمئزکننده هم هستند، چطور؟… آدمیزاد در مواجهه با چنین فیلم‌هایی، دو راه بیش‌تر ندارد؛ یا بایستی از ترسِ به باد رفتن آبرو سکوت پیشه کند و هم‌رنگ جماعت، به کوره‌ی تعریف‌وُتمجیدها بدمد یا بی‌خیالِ انگ خوردن و حفظ پرستیژ خود، پنبه‌ی آن فیلم‌های کذایی را بزند!… چهار فیلمی که برای این شماره انتخاب کرده‌ام، همگی متعلق به ژانر وحشت‌اند و به‌ترتیب تاریخ اکران‌شان مرتب شده‌اند؛ فیلم‌هایی که [مثل چهار فیلم انتخابیِ شماره‌ی قبل] البته چندان اسم‌وُرسم‌دار به‌حساب نمی‌آیند اما از این بابت کنار هم قرار گرفته‌اند که -هرکدام به دلایل مختلف- انتظارتان از یک فیلمِ ترسناک را برآورده نمی‌کنند و با ندیدن‌شان، چیز دندان‌گیری از دست نخواهید داد!

۱- «درو»؛ محصول ۲۰۰۷ آمریکا

«درو» (The Reaping) ساخته‌ی استفن هاپکینز است. «کا‌ترین وینتر (با بازی هیلاری سوانک) در پی حادثه‌ی به قتل رسیدن همسر و دختر کوچک‌اش در آفریقا، ایمان خود را از دست داده است و اکنون در راه یافتن مستندات علمی برای پدیده‌های ناشناخته و غیرطبیعی به سفرهای تحقیقاتی می‌رود تا با خرافات مذهبی مبارزه کند. مردی به‌نام داگ (با بازی دیوید موریسی)، کاترین را از تغییر رنگ عجیب رودخانه‌ی نزدیک محل سکونت‌اش باخبر می‌کند؛ او از کاترین می‌خواهد برای حل این مشکل، سفری به شهر کوچک‌شان داشته باشد…» «درو» در رده‌ی فیلم‌های ترسناک، اثری گران به‌شمار می‌رود چرا که می‌دانیم هزینه‌ی تولید این قبیل محصولات سینمایی، عموماً کم‌تر از ۵ میلیون دلار است و «درو» در سال ۲۰۰۷ با بودجه‌ای ۴۰ میلیون دلاری ساخته شده؛ با این‌همه، «درو» فیلم درگیرکننده و جان‌داری نیست و دقیقاً از همان‌جایی ضربه خورده که نباید: جلوه‌های ویژه. به‌عنوان مثال؛ نابودی آدم‌بدهای فیلم از طریق نازل شدن چیزی شبیه بلایی آسمانی، فصلی مهم در فیلم محسوب می‌شود -‌که انتخاب نام فیلم نیز به‌خاطر همین واقعه بوده- اما متأسفانه به‌شکلی نمایش داده شده است که بیننده را به‌یاد بازی‌های کامپیوتری می‌اندازد! به‌عبارتی، جلوه‌های ویژه‌ی فیلم پابه‌پای تعلیقی که -به‌مرور برای دانستن علت رویدادها- ایجاد شده است، جلو نمی‌آید. مورد دیگر، مورد عجیب هیلاری سوانک است! «درو» در اندازه‌ی بازیگر بااستعدادی نیست که حضور‌های شاهکارش در "پسرها گریه نمی‌کنند" (Boys Don't Cry) [ساخته‌ی کیمبرلی پیرس/ ۱۹۹۹] [۱] و "دختر میلیون دلاری" (Million Dollar Baby) [ساخته‌ی کلینت ایستوود/ ۲۰۰۴] [۲] دو جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش اول برای‌اش به ارمغان آورده. نه «درو»، امتیازی برای سوانک به‌حساب می‌آید و نه خانم سوانک کمکی به فیلم می‌کند؛ اگر کمی بی‌رحمانه قضاوت کنیم، او انتخاب خوبی برای این نقش نبوده است. «درو» فیلمی کلیشه‌ای است؛ نه می‌ترساندمان، نه میخکوب‌مان می‌کند و همین‌که توانسته هزینه‌ی اولیه‌اش را بازگرداند، یعنی: موفقیتی بزرگ!

گونه: ترسناک، هیجان‌انگیز

بودجه: ۴۰ میلیون دلار

فروش: حدود ۶۳ میلیون دلار

جوایز: کاندیدای ۱ جایزه از جایزه‌ی هنرمند جوان (Young Artist Awards)

۲- «فعالیت فراطبیعی ۲»؛ محصول ۲۰۱۰ آمریکا

«فعالیت فراطبیعی ۲» (Paranormal Activity 2) فیلم‌ترسناکی به کارگردانی تاد ویلیامز است. «فعالیت فراطبیعی ۲» به ماجراهای قبل از قسمت اول -"فعالیت فراطبیعی" (Paranormal Activity) [ساخته‌ی اورن پلی/ ۲۰۰۷]- می‌پردازد و در خانه‌ی کریستی (با بازی اسپریگ گریدن)، خواهر کوچک‌تر کتی -کاراکتر اصلی اولین فیلم- اتفاق می‌افتد. دردسرهای کریستی و خانواده‌اش با تولد پسری به‌نام هانتر آغاز می‌شود؛ اتفاقات به‌مرور شدت بیش‌تری می‌گیرند تا آن‌جا که پدر خانواده را به نصب دوربین‌های مداربسته در خانه ترغیب می‌کنند… برخلاف جو پرالتهابی که بر سراسر فیلم اول حاکم بود، این‌جا کوچک‌ترین نشانه‌ای از اضطراب و هیجان نمی‌توان یافت. اصلاً دور از ذهن نبود که موفقیت فوق تصور قسمت اول، سازندگان را به طمع تولید قسمت‌های بعدی بیاندازد. فیلم مورد اشاره که با هزینه‌ای حدوداً ۱۷ هزار دلاری تولید شده بود، توانست به رقم فروش خیره‌کننده‌ی ۲۱۲ و نیم میلیون دلار دست پیدا کند! کافی است میزان فروش را به بودجه‌ی اولیه تقسیم کنید تا علت ساخته شدن قسمت دوم [و همین‌طور قسمت‌های بعدی] [۳] را خیلی خوب متوجه شوید! به‌راحتی می‌شود حداقل ۸۰ دقیقه از «فعالیت فراطبیعی ۲» را روانه‌ی سطل زباله کرد، بدون این‌که هیچ اتفاقی بیفتد! «فعالیت فراطبیعی ۲» به‌جای ترساندن تماشاگر، انگار برای‌اش لالایی می‌خواند! نام این معجون را به‌نظرم باید "فصل موج‌سواری" یا چیزی شبیه آن می‌گذاشتند چرا که «فعالیت فراطبیعی ۲» فقط بر موج توفیق تجاری عظیم اولین فیلم سوار است و هیچ ارزشی ندارد.

گونه: ترسناک

بودجه: ۳ میلیون دلار

فروش: ۱۷۷ و نیم میلیون دلار

جوایز: برنده‌ی ۱ جایزه و کاندیدای ۲ جایزه‌ی دیگر در جشنواره‌های مختلف

۳- «غایب»؛ محصول ۲۰۱۱ آمریکا

«غایب» (Absentia) هاروری معمایی به نویسندگی و کارگردانی مایک فلاناگان است. «کالی (با بازی کتی پارکر) برای کمک به خواهرش، تریشیا (با بازی کورتنی بل) نزد او می‌رود. همسر تریشیا، دانیل (با بازی مورگان پیتر) ۷ سال است گم شده و تریشیا -که باردار شده و قصد شروع زندگی جدیدی را دارد- مدام کابوس او را می‌بیند. زمانی که گواهی قانونی فوت همسر تریشیا با مُهر in Absentia به دستش می‌رسد، دانیل مجروح و هراسان به‌طور غیرمنتظره‌ای از راه می‌رسد…» «غایب» با بودجه‌ای ۷۰ هزار دلاری ساخته شده، دانستن همین یک نکته کافی است تا سقف انتظارات‌مان از فیلم را خیلی بالا نبریم. «غایب» هم مثل اغلب فیلم‌های سینمای وحشت، از حضور بازیگران معروف بهره‌ای ندارد و بر کلیشه‌هایی نظیر وقوع اکثر رویدادهای دلهره‌آور در تاریکی شب و محور قرار دادن کاراکترهای مؤنث استوار است. از جمله انتخاب‌های هوشمندانه‌ی فیلم، لوکیشن آن است یعنی همان دالان درازی که در پیش‌برد داستان هم مؤثر واقع می‌افتد. «غایب» در ۴۰ دقیقه‌ی پایانی -پس از ناپدید شدن دوباره‌ی دانیل- به‌شدت افت می‌کند، تأثیرگذاری‌اش را از کف می‌دهد و تبدیل به تصاویری بی‌رنگ‌وُبو و خالی از هیجان می‌شود. بخشی از این لطمه‌ی جبران‌ناپذیر، به کیفیت نازل نمایش تسخیر مجدد دانیل توسط موجود ناشناخته بازمی‌گردد و بخش دیگرش به‌خاطر ناتوانی کارگردان در استفاده از ظرفیت‌های بالقوه‌ای است که در اختیار داشته. به‌عنوان مثال: پرداختن به معمای گم شدن افراد مختلف طی سالیان گذشته در دالان تاریک، می‌توانست به داد فیلم برسد. «غایب»، باند صوتی کارشده‌ای هم ندارد درحالی‌که می‌دانیم نقش صدا در سینمای وحشت، انکارناپذیر است. فلاناگان در اولین تجربه‌ی بلند سینمایی خود علاوه بر وقت تماشاگران، ایده‌ی فیلم‌اش را هدر می‌دهد و «غایب» را تبدیل به محصولی کسل‌کننده و بی‌خاصیت می‌کند.

گونه: ترسناک، معمایی، درام

بودجه: ۷۰ هزار دلار

جوایز: برنده‌ی ۱۲ جایزه و کاندیدای ۴ جایزه‌ی دیگر در جشنواره‌های مختلف

۴- «آپولو ۱۸»؛ محصول ۲۰۱۱ کانادا و آمریکا

«آپولو ۱۸» (Apollo 18) ساخته‌ی گونزالو لوپز-گالگو، ماجرای یکی از پروژه‌های سازمان فضایی ناسا را به تصویر می‌کشد، پروژه‌ای سری که نتایج‌اش موجبات لغو همیشگی مأموریت‌های فضانوردان به ماه را فراهم می‌آورد… وجه تمایز «آپولو ۱۸» -از سایر فیلم‌های سینمای ترسناک- به طرح دو ادعای فیلم بازمی‌گردد؛ اولاً ادعا می‌شود «آپولو ۱۸» از ۸۴ ساعت فیلم مستند تدوین شده است و دوم این‌که به‌واسطه‌ی مشاهدات فضانوردان، وقوع اتفاقات عجیب‌وُغریب و پی بردن به حیات موجوداتی فضایی در سطح کره‌ی ماه بوده است که از آپولو ۱۷ به‌بعد دیگر سفینه‌ای به ماه فرستاده نشده. ادعای اول که از اساس بی‌معنی است! اما می‌شود آن را به‌عنوان پیشنهادی از جانب سازندگان «آپولو ۱۸» تلقی کرد تا بتوان از این "فیلم سینمایی" لذت برد؛ پس خودمان را به دست تصاویر شبه‌مستند می‌سپاریم و سعی می‌کنیم ساختگی بودن فیلم‌ها را از یاد ببریم. دومین ادعا هم ممکن است برای تماشاگر ناآشنا با علم نجوم جالب توجه باشد و آن را به‌عنوان یک گمانه‌زنی بپذیرد. لوپز-گالگو در مقدمه‌ی فیلم، شیوه‌ای مناسب -نه البته جدید و بکر- اتخاذ می‌کند؛ استفاده از فیلم‌های -به‌اصطلاح- مستندی که از آخرین مصاحبه با سرنشینان سفینه‌ی تحقیقاتی باقی مانده است. حاصلِ جمع این فیلم‌ها با یک موسیقی دلهره‌آور، برابر است با آمادگی تماشاگران برای ورود به داستان «آپولو ۱۸». «آپولو ۱۸» از دو بُعد فرم و محتوا، وام‌دار دو فیلم مطرح تاریخ سینماست و البته از هرکدام هم چندین گام عقب‌تر می‌ایستد. ایده‌ی فضانوردانی که طی مأموریت‌شان منتظر هیچ اتفاق غیرمتعارفی نیستند و ناگهان با تهدید جدی موجود فضایی ناشناخته‌ای -که وارد سفینه‌ شده- مواجه می‌شوند، از "بیگانه" (Alien) [ساخته‌ی ریدلی اسکات/ ۱۹۷۹] می‌آید. هم‌چنین، طریقه‌ی نزدیک شدن به موضوع، ادعای این‌که آن‌چه روی پرده‌ می‌بینیم برگرفته از تصاویر واقعی بوده و همین‌طور نشان ندادن عامل ایجاد وحشت [به‌وضوح]، ملهم از فیلم خوب "پروژه‌ی جادوگر بلر" (The Blair Witch Project) [ساخته‌ی مشترک ادواردو سانچز و دانیل مایریک/ ۱۹۹۹] [۴] است. شاید اگر «آپولو ۱۸» ایده‌ای بهتر از موجوداتی خرچنگ‌مانند [که به چیزی شبیه سنگ مبدل می‌شوند!] داشت و با جلوه‌های ویژه‌ای درخور، شکل‌وُشمایلی هراس‌انگیز برای بیگانگان‌اش طراحی می‌کرد، می‌توانست نظر بیش‌تری را به خود جلب کند. مهارت‌های فیلمبردار و ترفندهای مونتاژ به کمک «آپولو ۱۸» آمده‌اند و فیلم‌های شبه‌مستند، باورپذیر از کار درآمده‌اند. فروشی معادل حدوداً ۵ برابر هزینه‌های تولید فیلم، نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران ورشکست نشده‌اند! علی‌رغم خلق موفقیت‌آمیز حال‌وَهوای اضطراب‌آور در اکثر دقایق، «آپولو ۱۸» فیلمِ ترسناکی نیست؛ همان‌طور که ماندگار هم نیست!

گونه: ترسناک، علمی‌تخیلی، هیجان‌انگیز

بودجه: ۵ میلیون دلار

فروش: ۲۵ و نیم میلیون دلار

جوایز: برنده‌ی ۱ جایزه و کاندیدای ۲ جایزه‌ی دیگر از مراسم گلدن تریلر (Golden Trailer Awards)

پانویس‌ها:

[۱]: در این زمینه، می‌توانید رجوع کنید به نقد "پسرها گریه نمی‌کنند" به‌قلم نگارنده، تحت عنوان «این انتخاب من نبود»، منتشرشده در تاریخ دو‌شنبه ۲۸ مهر ۱۳۹۳؛ در قالب شماره‌ی ۳۹ صفحه‌ی طعم سینما.

[۲]: در این زمینه، می‌توانید رجوع کنید به نقد "دختر میلیون دلاری" به‌قلم نگارنده، تحت عنوان «بودن یا نبودن، مسئله این است!»، منتشرشده در تاریخ دو‌‌شنبه ۷ مهر ۱۳۹۳؛ در قالب شماره‌ی ۳۳ صفحه‌ی طعم سینما.

[۳]: ششمین قسمت این سری‌فیلم، سال گذشته تحت عنوان "فعالیت فراطبیعی: ابعاد شبح" (Paranormal Activity: The Ghost Dimension) اکران شد!

[۴]: در این زمینه، می‌توانید رجوع کنید به نقد "پروژه‌ی جادوگر بلر" به‌قلم نگارنده، تحت عنوان «یک‌بار برای همیشه»، منتشرشده در تاریخ دو‌شنبه ۱ دی ۱۳۹۳؛ در قالب شماره‌ی ۵۷ صفحه‌ی طعم سینما.

‘