واکنش فرهادی نسبت به نقد های مغرضانه از فیلمش (فروشنده)

فرهادی: آرزویم ساختن یک کمدی انسانی است

خاویر باردم و پنه‌لوپه کروز ستارگان فیلم جدید این کارگردان ایرانی هستند

بهار سرلک

 کارگردان اسکاری ایران شش ماه دیگر تازه‌ترین فیلم خود را با بازی پنه‌لوپه کروز و خاویر باردم در اسپانیا جلوی دوربین خواهد برد. سال گذشته اصغر فرهادی آماده بود پروژه فیلم اسپانیایی‌زبانی را با بازی پنه‌لوپه کروز و خاویر باردم جلوی دوربین ببرد اما یکدفعه ساخت این فیلم را به تعویق انداخت و به ایران بازگشت تا فیلم اسکاری «فروشنده» را بسازد. فرهادی در توضیح این تصمیم گفته بود: «در واقع تصمیمی غیرمنتظره و غریزی بود. ما لوکیشن‌ها را در اسپانیا در نظر گرفته بودیم اما تصمیم گرفتم به ایران بازگردم و در اینجا فیلمی بسازم.»
روز سه‌شنبه فرهادی مهمان رویداد هنری قمره که با حمایت موسسه فیلم دوحه برپا می‌شود، بود و از اسپانیا و از طریق اسکایپ مستر کلاسی برای فیلمسازان فیلم اولی برگزار کرد. اصغر فرهادی درباره زوجی که در این فیلم به ایفای نقش می‌پردازند گفته است: «بار دیگر در این فیلم سراغ خانواده و روابط خانوداگی رفته‌‌ام اما جنبه‌های تازه‌ای در آن گنجانده‌ام. بله کروز و باردم در این فیلم بازی می‌کنند اما لزوما زن و شوهر یکدیگر نیستند.» این فیلم از یک نظر به «درباره الی» شباهت دارد: «بار دیگر نه یک زوج بلکه چند زوج دیگر در این فیلم گنجانده‌ام.»
فرهادی که دومین تجربه کارگردانی بین‌المللی خود را رقم می‌زند، فیلمنامه را به زبان فارسی نوشته و سپس آن را دست مترجم سپرده است. او می‌گوید: «من اسپانیایی صحبت نمی‌کنم. اما از حالا تا زمان فیلمبرداری زمانی را در اختیار دارم تا حداقل بتوانم با موسیقی فیلم آشنا شوم و بهترین خودم را به نمایش بگذارم.» این فیلمساز که پیش از این «گذشته» را به زبان فرانسوی ساخته بود، معتقد است ساخت فیلم به زبان خارجی تخیلات او را تضعیف نمی‌کند: «فکر نمی‌کنم تغییر زبان، دیدگاه شما را تغییر دهد. دیدگاه من یکدلی با همه شخصیت‌ها، همدردی‌ای که جامعیت دارد، است.»
داستان فیلم «گذشته» در پاریس می‌گذرد اما عناصری ایرانی در فیلم جریان دارد. خود فرهادی می‌گوید فیلم تازه‌اش صددرصد اسپانیایی است و همه بازیگرانش اسپانیایی‌زبان هستند. بنابراین با فیلم «گذشته» متفاوت است.
فرهادی که عادت به افشای داستان فیلم ندارد جزییات کمی از تازه‌ترین فیلم بلند خود را در اختیار خبرنگاران و رسانه‌ها قرار داده است غیر از اینکه کمپانی «El Deseo» به سرپرستی پدرو و آگوستین آلمادوار تهیه‌کنندگی این فیلم و کمپانی فیلم «ممنتو» توزیع آن را برعهده دارند.
فرهادی در این کلاس آثار ادبی و سینمایی این روزها را با گذشته مقایسه کرد و گفت: «امروزه کتاب‌های ممتاز بیشتری نسبت به فیلم‌های ممتاز وجود دارد. پیش از این فیلم‌های خوب ساخته می‌شد و هنوز هم تعدادی ساخته می‌شود اما تعدادشان کمتر از آثار ادبی است. احساس می‌کنم سینما به یکنواختی خاصی تمایل دارد، فیلم‌هایی که کم‌وبیش شبیه به هم هستند. در حالی که در ادبیات تنوع بیشتری دیده می‌شود.»
اما فرهادی در نخستین مصاحبه‌اش بعد از کسب جایزه اسکار که نشریه فیلم ورایتی آن را منتشر کرده، درباره به دست آوردن دومین جایزه اسکارش گفت: «قبل از این تندیس اسکار را برای «جدایی نادر از سیمین» دریافت کردم اما این‌بار کمی متفاوت بود. توزیع‌کننده فیلم دیگری، آمازون و گروه رسانه‌ای کوئن، را داشتم و دلیلی برای رفتن به امریکا و تبلیغ و معرفی فیلمم نداشتم. فیلم پیش از این هم شناخته شده بود و مردم آن را دیده بودند. هر چند ابتدا قصد داشتم به مراسم بروم. بعد به خاطر ممنوعیت سفر شهروندان هفت کشور مسلمان تصمیم گرفتم در مراسم حضور نداشته باشم و به صورت آنلاین آن را تماشا کنم.»
هشتم بهمن زمانی که دونالد ترامپ فرمان اجرایی ممنوعیت سفر شهروندان هفت کشور مسلمان به خاک امریکا را امضا کرد، رسانه‌ها به امکان حضور نداشتن فرهادی در هشتادونهمین مراسم اسکار و البته پیشی گرفتن این فیلم از رقبایش دامن زدند. برخی معتقدند شرایط سیاسی به وجود آمده، ارزش دستاورد هنری کسب دومین جایزه اسکار فرهادی را لکه‌دار کرده است. به عبارتی دیگر با توجه به این شرایط رای‌دهندگان اسکار برای رای به «فروشنده» ترغیب شدند تا بدین وسیله اعتراض خود را به ممنوعیت سفر مسلمانان هفت کشور نشان دهند. اما فرهادی معتقد است: «قبل از همه این اتفاقات فروشنده سفر خود را آغاز کرده بود. بر عواقب آن هیچ کنترلی نداشتم و در مورد خودم می‌توانم بگویم هیچ حساب و کتابی نبود. من واکنشی خودجوش به این ممنوعیت و عقیده‌ای که نسبت به آن داشتم نشان دادم و به همین خاطر تصمیم گرفتم در مراسم حضور نداشته باشم. چه معیارهایی اعضای آکادمی را ترغیب به رای دادن یا ندادن کرده، بسیار پیچیده است. نمی‌دانم چطور کسی ‌می‌تواند بفهمد چرا رای‌دهندگان این فیلم را انتخاب کردند.»
فرهادی که مراسم اسکار را تحریم کرده بود، انوشه انصاری، کارآفرین و نخستین ایرانی سفرکرده به فضا و فیروز نادری، مدیر پیشین سازمان ملی هوانوردی و فضایی امریکا «ناسا» را روانه این مراسم کرد. اما دلیل این انتخاب بر بسیاری پوشیده ماند. خود فرهادی در این باره می‌گوید: «بله من انصاری و فیروز نادری، مدیر پیشین ناسا را با دقت تمام به دو دلیل انتخاب کردم: چون آنها مهاجران ایرانی‌ای هستند که به موفقیت‌های مهمی در امریکا دست یافتند. دلیل دیگرم این بود که فکر می‌کردم حرفه آنها جالب است چرا که وقتی در آسمان هستی دیگر نمی‌توانی مرزها و تقسیم‌بندی‌هایی را که روی سطح زمین می‌بینی، ببینی.» فرهادی درباره استقبال ایرانی‌ها از دومین جایزه اسکارش گفت: «در مجموع، مردم خیلی خوشحال بودند و از این خبر استقبال گرمی کردند. اما بعد برخی‌ها هستند که اقلیتی را تشکیل می‌دهند، آنها همه‌چیز را از زاویه سیاسی می‌بینند بنابراین درک تلخ‌تری از این پیروزی داشتند. اما این چیزی نیست که مهم باشد.»

فرهادی که چند روزی است در مادرید به سر می‌برد و مراحل پیش‌تولید پروژه اسپانیایی‌زبانش را با بازی کروز و باردم می‌گذراند، درباره کار با ستاره‌های بزرگ غیرایرانی و تفاوت همکاری با این بازیگران گفت: «از آنجایی که می‌دانید «گذشته» را در فرانسه ساختم، بنابراین تجربه ساخت فیلم در خارج از کشور داشتم. بعد از آن خیال داشتم این فیلم اسپانیایی را بسازم. اما یکدفعه به دلایل شخصی و خلاقانه، فکر کردم باید به خانه بازگردم و در ایران فیلمی بسازم و این اتفاقی بود که برای «فروشنده» افتاد. حالا به پروژه اسپانیایی‌ام بازگشتم. هنوز در حال کار روی فیلمنامه هستم. کروز و باردم ستاره‌های بزرگی هستند اما من با خوب جلو می‌روم. ما دوستی راحت، صمیمی و پرآسایشی داریم و مشتاق فیلمنامه‌ هستیم، در نتیجه شیوه خوبی برای شروع پروژه داریم.»
این تریلر روانکاوانه درباره خانواده‌ای روستایی در اسپانیاست و فرهادی فقط به گفتن اینکه «فیلم درباره خانواده است» بسنده می‌کند. اغلب فیلم‌های فرهادی درون‌مایه نشان دادن انعطاف در موقعیت فشار را به نمایش می‌گذارد با این وجود یکی از بزرگ‌ترین آرزوهای او ساخت فیلمی است که با واقعیت‌های انسانی از دریچه کمدی است. می‌گوید: «امیدوارم به‌زودی چنین فیلمی را بسازم، وقتی به ایران بازگردم.»