این مقاله را به اشتراک بگذارید
بابک بیات آهنگساز و نواپرداز نامی موسیقی از جمله پرکارترین موزیسین‌های ایرانی به شمار می‌رفت که در عمر شصت ساله خود(تولد ۱۳۲۵ و مرگ ۵ آذر ۱۳۸۵) در تمامی ژانرهای موسیقی اثر و کار نوشت.
بیات تا زمان انقلاب برای ۹ فیلم، و پس از انقلاب برای بیش از شصت فیلم و سریال آهنگ ساخت. نخستین کار او ساختن موسیقی فیلم «خورشید در مرداب»، در سن ۲۵ سالگی بود. نخستین کار بابک بیات پس از انقلاب در سال ۱۳۶۰ ساختن موسیقی برای مرگ یزدگرد اثری از بهرام بیضایی بود.
او در ادامه‌ی همکاریهایش با بیضایی برای دو فیلم دیگر او «مسافران» و «شاید وقتی دیگر» نیز موسیقی نوشت. بیات موسیقی این فیلم آخر را در کنار کارهایی که برای فیلمهای «طلسم» و «نقطه ضعف» ساخته بهترین اثار خود عنوان کرده است.
جنتی عطایی؛ همکاری از کودکی تا مرگ
اگر بخواهیم از یک تن نام ببریم که بابک بیات با میل و رغبتی تام و تمام روی ترانه‌های او اثر می‌ساخت این فرد کسی نیست جز رفیق دوران کودکی تا مرگ بیات، ایرج جنتی عطایی که خود بعدها از ترانه سرایان به نام تاریخ موسیقی ایران شد.
در کارنامه کاری این زوج موفق موسیقایی نزدیک به هفتاد کار مشترک به ثبت رسیده است و جالب اینکه یکی از این کارها(خانه به دوش) با صدای خود بیات ثبت شده است.
مرسدس و مانی رهنما
پس از انقلاب و از سال‌های ابتدایی دهه هفتاد و با خیزش تازه موسیقی پاپ در ایران بابک بیات نیز به سمت ساخت قطعه و ترانه برای برخی از خوانندگان روی آورد که در میان آنها نام چهار تن بیش از سایرین به گوش می‌رسد. حمید حامی، مانی رهنما، محمد اصفهانی و خشایار اعتمادی.
در میان این چهار تن نیز حامی و رهنما به نوعی دست‌پرورده خود بیات هستند که روی صدای آنها کار کرد و بسیار به آنها امید داشت که بعدها هم در ژانر کاری خود از نظر کیفی خوانندگانی معتبر شناخته شدند.
در میان کارهایی که مانی رهنما خواند، ترانه‌اش در فیلم مرسدس(شب کشتن روی شعری از جنتی عطایی) که آهنگسازی آن را بیات انجام داد بیشتر مورد اقبال قرار گرفت. رهنما آلبومی با عنوان فصل پرواز را به آهنگسازی بیات منتشر کرد.
موسیقی و قصه کودکان
از جمله تجربه‌های موفق بابک بیات ساخت موسیقی برای کودکان بود که آن هم حاصل همکاری او درکاری مشترک در شرکت تولید آلبوم ابتکار به مدیریت ابراهیم زالزاده بود.
در آن سال‌ها تقریبا فضا برای کارهای جدی تولیدی در حوزه قصه و موسیقی کودک خالی بود و به همین دلیل انتشار آلبوم "خروس زری پیرهن پری" روی اثری از احمد شاملو یک اتفاق در این حوزه به شمار می‌رفت.
بیات در این اثر از تمامی بضاعت موسیقایی خود در حوزه‌های موسیقی پاپ و سنتی و حتی موسیقی روحوضی بهره برد تا اثری تاثیرگذار بیافریند.
آنها برای نقش روباه در این اثر از صدای منوچهر آذری استفاده کردند که صداپیشه‌ای حرفه‌ای بود و به خوبی توانست این نقش و برخی قطعات آهنگین آن را اجرا کند.
با صدای شاملو
بخشی از تجربه‌های بابک بیات به ساخت موسیقی برای کلام غیرآهنگین مرتبط بود که اوج این کارها را باید در آثاری جست وجو کرد که او برای احمد شاملو و شعرخوانی هایش تصنیف کرد.
کاست‌های "سکوت سرشار از ناگفته‌هاست" و "چیدن سپیده دم" حاصل این همکاری بود.
این کار روی ترجمه و صدای شاملو از اشعار شاعری نه چندان شناخته شده از آلمان به نام خانم مارگوت بیکل Margot Bickel ساخته شد و هم به جهت تاثیری که شخصیت و صدای شاملو داشت و هم به جهت موسیقی تاثیرگذاری که بیات در همراهی با این صدا( به عنوان زیرصدا) و یا پیش از شروع هر بخش شعر تصنیف کرده بود از جمله کارهای به یادماندنی و شنیدنی در حوزه موسیقی روی کلام غیرآهنگین به شمارمی‌آید.
شاید وقتی دیگر
در کارنامه کاری بابک بیات بیش از ۷۰ موسیقی فیلم نوشته شده است که عمده آنها به سال‌های بعد از انقلاب باز می گردد.
از میان کارهای موسیقی فیلم او آثاری به یادماندنی برجای مانده است که موسیقی فیلم شاید وقتی دیگر از جمله آنهاست. او از جمله آهنگسازان مورد علاقه بهرام بیضایی بود و فضای ترس و هراس و دلهره و نیز رازآلودگی که از جمله ویزگی‌های کارهای بیضایی است را او به خوبی در موسیقی فیلم‌ها به کار بسته است.
موسیقی فیلم شاید وقتی دیگر نیز از این ویژگی برخوردار است که به نظر می‌رسد همچنانکه بیضایی در این اثر از فضاهای هیچکاکی تاثیر گرفته است، بیات نیز از آهنگساز مورد علاقه هیچکاک، برنارد هرمن، به خصوص در دو کار روانی و سرگیجه تاثیراتی گرفته است.
اجرایی با ارکستر سمفونیک تهران
در میان آهنگسازی‌های موسیقی فیلم بابک بیات موسیقی متن فیلم سرزمین خورشید از جهاتی متفاوت است. این اثر روی اثری به همین نام به کارگردانی احمدرضا درویش ساخته شد و جایزه بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر همان سال را نصیب بابک بیات کرد.
بیات البته پیش از این نیز برای موسیقی فیلم عروس بهروز افخمی جایزه بهترین‌آهنگسازی فیلم جشنواره موسیقی فجر نصیب او شده بود.
ویژگی مهم موسیقی سرزمین خورشید در این بود که یک سال بعد در قالبی ارکسترال و از سوی ارکستر سمفونیک تهران به رهبری فریدون ناصری اجرای صحنه‌ای شد تا نمونه‌ای شاخص باشد از کار در فضای موسیقی کلاسیک از سوی آهنگسازی که به کار در فضاهای موسیقی پاپ شهره بود.
سلطان و شبان، موسیقی ای راز آمیز
پای بابک بیات به دنیای ساخت موسیقی فیلم برای سریال هم باز شد. در سال‌های اولیه دهه شصت که تلویزیون ایران تولیدات بسیار محدودی داشت سریال سلطان و شبان به کارگردانی داریوش فرهنگ در میان تماشاگران تلویزیون محبوبیتی ویژه پیدا کرد. به نظر می رسد بخشی از این محبوبیت به موسیقی این سریال بازگردد که بابک بیات آن را در فضای نغمه اصفهان ساخت و پرداخت.
وضعیت رازگونه و افسانه‌ای سریال با موسیقی راز‌آلود تیتراژ ابتدایی آن همخوانی و همقرانی تام و تمامی دارد.
بیات با محور قراردادن ساز نی و همقرانی آن با نی شبانی و تشخص بخشی به رابطه شبان و نی فضایی شنیدنی را برای مخاطب به وجود آورد. ملودی جذابی که برای این اثر‌آفریده شد هنوز که بیش از سه دهه از آن ماجرا می‌گذرد، در اذهان بسیاری از جوانان و نوجوانان آن نسل طنین انداز است.
موسیقی ولایت عشق را نیز او ساخت که در تیتراژ ابتدایی آن محمد اصفهانی ترانه‌مانندی را روی شعری از اکبر آزاد خوانده است. برخلاف تیتراژ ابتدایی که هویتی مستقل دارد، تیتراژ انتهایی اثر سخت تحت تاثیر تیتراژ انتهایی سریال امام علی ساخته فرهاد فخرالدینی است.
امروز سالروز تولد بابک بیات است، کارنامه کاری او در تمامی حوزه‌ها شنیدنی و خاطره‌انگیزند و یاد مردی را زنده می‌کنند که اگرچه در اوج و بلوغ کاری‌اش درگذشت، اما کیفیت شوق‌انگیز آثارش هر سال بیشتر و بیشتر شنیده می‌شود.
برترین ها