این مقاله را به اشتراک بگذارید
در حاشیه انتخاب کازوئو ایشی‌گورو برنده نوبل ادبیات ٢٠١٧
یک نوبلیست با ٢ ملیت
علی شروقی
اگر آکادمی نوبل، سال گذشته با دادن نوبل ادبیات به باب دیلن بسیاری از اهالی ادبیات، از جمله جمع کثیری از ادبیاتی‌های ایران را گله‌مند کرد در عوض به نظر می‌رسد امسال با اهدای این جایزه به کازوئو ایشی‌گورو آنها را قدری تسلی داده باشد، گرچه ژاپنی‌‌ها گویا انتظار داشته‌اند نویسنده محبوب‌شان، هاروکی موراکامی، طبق حدس‌ها و پیش‌بینی‌هایی که البته در مورد نوبل ادبیات اغلب غلط از آب در می‌آیند، امسال این جایزه را بگیرد. طبق خبری که ایسنا به نقل از گاردین منتشر کرد آنها کمی پیش از اعلام نام برنده نوبل ادبیات امسال، نزدیک معبدی در توکیو جمع شده بودند و نوبل‌گرفتن موراکامی را به پیشواز رفته بودند، اما وقتی آکادمی نوبل نام نویسنده‌ای کمتر ژاپنی اما زاده ژاپن را به‌عنوان برنده نوبل ادبیات سال ٢٠١٧ اعلام کرد، ژاپنی‌های طرفدار موراکامی برای ایشی‌گورو هم ابراز شادمانی کردند.
کازوئو ایشی‌گورو در سال ١٩۵۴ در ناکازاکی ژاپن به دنیا آمد، اما شش سال بیشتر در ژاپن زندگی نکرد و در سال ١٩۶٠ با خانواده‌اش به انگلستان رفت. مهاجرتی که بعدها ایشی‌گوروی داستان‌نویس را به نویسنده‌ای از تبار مهاجرهای معروف ادبیات جهان بدل کرد. نویسندگانی نظیر ژوزف کنراد و نابوکوف که تأثیر مهاجرت و نوشتن به زبان «دیگری» در نثرشان هویدا بود. نجف دریابندری در مقدمه ترجمه رمان «بازمانده روز» ایشی‌گورو، ضمن صحبت از قرابت ایشی‌گورو با این سنخ نویسندگان، از قول منتقدان ادبی درباره چنین نویسندگانی می‌گوید: «راز شیوایی نثر این نویسندگان همان خارجی‌بودن آنهاست؛ اینها توانسته‌اند از بیرون به زبان انگلیسی نگاه کنند و آن را به صورت یک ابزار ظریف به کار برند». دریابندری ایشی‌گورو را «آخرین فرد این سلسله» می‌داند اگرچه بلافاصله اضافه می‌کند که او چون «از شش‌سالگی به بعد در انگلستان به سر برده است، شاید حقِ آب و گل او در زبان و ادبیات انگلیسی بیش از دیگران باشد».
ایشی‌گورو در انگلستان بزرگ شد و تحصیل کرد و با فرهنگ انگلستان چنان عجین شد که کسی اگر بی‌آنکه بداند او ژاپنی است، رمان «بازمانده روز»ش را بخواند خیال می‌کند با نویسنده‌ای روبه‌روست که هفت پشتش انگلیسی بوده‌اند. در سال ١٩٧٨ در رشته‌های زبان انگلیسی و فلسفه، از دانشگاه کنت مدرک کارشناسی و در سال ١٩٨٠ در رشته نویسندگی خلاق از دانشگاه انگلیای شرقی مدرک کارشناسی ارشد گرفت. در سال ١٩٨٢ اولین رمانش، «منظر پریده‌رنگ تپه‌ها» را منتشر کرد. دومین رمانش، «هنرمندی از جهان شناور»، جایزه وایت‌برد را گرفت و رمان سومش، «بازمانده روز» برنده جایزه بوکر شد؛ همان رمانی که ایشی‌گورو در ایران هم با آن معروف شد. «بازمانده روز» را نجف دریابندری ترجمه کرد و این اولین رمانی بود که از ایشی‌گورو به فارسی ترجمه شد. «وقتی یتیم بودیم» به ترجمه مژده دقیقی، «هرگز ترکم مکن» به ترجمه «مهدی غبرایی»، «شبانه‌ها» به ترجمه علی‌رضا کیوانی‌نژاد، «غول مدفون» به ترجمه امیرمهدی حقیقت، «هنرمندی از جهان شناور» به ترجمه یاسین محمدی و «تسلی‌ناپذیر» به ترجمه سهیل سمی آثار ایشی‌گورو هستند که به فارسی ترجمه شده‌اند. از بعضی از این آثار هم بیش از یک ترجمه فارسی وجود دارد، مثل «غول مدفون» که سهیل سمی هم آن را به فارسی ترجمه کرده و مجموعه داستان «شبانه‌ها» که با ترجمه خجسته کیهان هم منتشر شده است.
از روی رمان‌های «بازمانده روز» و «هرگز ترکم مکن» ایشی‌گورو فیلم هم ساخته شده است. هیئت داوران آکادمی نوبل سبک ایشی‌گورو را ترکیبی از سبک جین آستین و کافکا دانسته است، یعنی ترکیبی از سبک دو نویسنده‌ای که دست‌کم در نگاه اول شاید کوچک‌ترین قرابتی با هم نداشته باشند.
شرق