این مقاله را به اشتراک بگذارید
داستان‌های روزگار خاکستری
احسان راسخی
کرمیار نوشتن را با روزنامه‌نگاری جنگ در دوران دفاع مقدس شروع کرد. او مسئول ویژه‌نامه "اطلاعات جبهه" بود و وظیفه تهیه اخبار و گزارش در این روزنامه را بر عهده داشت. در سال‌های ۷۲ تا ۷۵ در صفحه ادبی "جوانه‌های اندیشه" روزنامه اطلاعات و همچنین نشریه سینمایی " مردم و سینما" که وابسته به بنیاد سینمای فارابی بود به کار پرداخت. این فعالیت‌ها انگیزه‌ای شد تا سریال‌هایی همانند "یک روز قبل" و " خاطرات یک مرد ناتمام" را کارگردانی کند. تالیف کتاب‌های متعدد « با عناوین انتقام در اردوگاه، نامیرا، دشتهای سوزان و حریم » و ساخت چند اثر سینمایی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بر آن داشت تا گواهی نامه درجه یک هنری را به کرمیار اعطا کند. از دیگر آثار او می‌توان به رمان موفق و ستایش شده «نامیرا» که به واقعه کربلا با نگاهی داستانی و جذاب نگریسته و همچنین رمان «حریم» که به تازگی توسط نشر نیستان منتشر شده است اشاره کرد.
با چنین پیشینه‌ای و برای نسلی که جنگ را به طور مستقیم تجریه کرده است، دور از ذهن نیست اگر کرمیار در اغلب داستان‌های خود گریزی به روزگار جنگ بزند. اگرچه ۲۸ سال از آن روزها گذشته است اما هنوز نوشتن و خواندن داستان‌هایی با درون مایه‌های دفاع مقدس، خواندنی و جذاب هستند. داستان‌های کرمیار با زبانی ساده و روان روایت می‌شوند. او از توصیفات دقیق برای فضاسازی این داستانها بهره برده است. در خلق شخصیت‌ها کوشیده با پرهیز از اغراق و کلیشه‌ای شدن آدم‌هایی چند بعدی را پرورش داده است که در عین حال بواسطه‌ی حضور در فضای دفاع مقدس بر ویژگی‌های مثبت آنها تاکید شده است.
مجموعه داستان «فریاد در خاکستر» برای اولین بار در اواخر دهه شصت منتشر شده بود. کرمیار روایت می‌کند که درخواست یکی از همکارانش در روزنامه اطلاعات آن زمان، مبنی بر پیدا کردن سوژه‌هایی از دوران جبهه، انگیزه اصلی نگارش کتابش شد.
پس از سال‌ها، بار دیگر کتاب فریاد در خاکستر به همت نشر نیستان در قطع جیبی منتشر شده است. این مجموعه شامل ۹ داستان کوتاه با عناوین: نه عروسک، نه پرنده؛ فریاد در خاکستر؛ خشونت خام؛ کرانه‌های کبود؛ علمدار؛ آخرین فریم؛ بوی شیر؛ شانس و مرده‌ای که واقعا مرده بود است. یکی از دلایل جذابیت این کتاب این است که کرمیار با توجه به کوتاه بودن حجم داستانها به سرعت به سراغ نقطه اوج داستان رفته، به طوری که خواننده فقط با خواندن چند خط خود را در بطن داستان می‌بیند. ویژگی که نثر کرمیار را ممتاز می‌کند استفاده از توصیفات دقیق و بجاست. توصیفاتی که نه زائد هستند و نه به بدنه داستان خللی وارد می‌کنند. مثلا در یکی از داستانها می‌خوانیم: «پرید پشت تخت. سنگر گرفت. چشم‌هایش گرد شد. دانه‌های درشت عرق روی صورت باریک و استخوانیش راه کشید. تندتندسرک می‌کشید و چشم‌هایش دودو می‌زد. صدای سوت خمپاره را که شنید، رفت زیر تخت. سینه‌خیز خودش را به جلو کشید. از آن طرف تخت بیرون آمد. خندید. پرید بالای تخت و محکم نشست. استارت زد. ماشین روشن شد. کلاج گرفت. زد توی دنده و با پرشی تند و تیز به راه افتاد.»
داستان خشونت خام را می‌توان جزو بهترین داستان‌های این مجموعه به حساب آورد که با درونمایه عاطفی به جدایی بین پدر و پسر می‌پردازد. تصویری که نویسنده از پدر (عباس آقا) می‌سازد چهره‌ای خشن و خشک است، درحالیکه در ادامه داستان محبت پدرانه‌ی عمیقی در روابط میان آن دو آشکار می‌شود و یا در داستان "فریاد در خاکستر" شخصیت مردی را به تصویر می‌کشد که با خاطرات بد روزهای جنگ خود ایام بیماری‌اش را سپری می‌کند.
نگاه کرمیار به جنگ، بی‌طرفانه است. تصویری که او از جنگ ارائه می‌کند تصویری خاکستری است. از یک سو دربرگیرنده‌ی دلهره، ترس، خشونت و تنهایی است و از طرف دیگر همراه با ایصار و فداکاری و شهادت است. کرمیار در برخی از داستان‌های خود بر این واقعیت تاکید می‌کند که چگونه جنگ می‌تواند موجب دگرگونی تقدیر آدم‌ها شده و اثرات ناگوار آن نیز تا سال‌ها پس از جنگ ادامه داشته باشد.
البته در همه این داستانها کرمیار به طور مستقیم به جنگ نپرداخته است، بلکه در برخی از آنها کوشیده بازتاب دهنده‌ی تاثیرات جنگ بر زندگی آدم‌ها در دوران پس از جنگ نیز باشد. اگرچه دفاع مقدس بارزترین جنبه‌ی مضمونی اغلب داستان‌های این کتاب را تشکیل می‌دهد اما کرمیار با رویکردی اجتماعی گرایانه در برخی دیگر از داستانها کوشیده از فضای جنگ دور شده و به بیان پاره‌ای از چالش‌های اجتماعی بپردازد.
اگرچه زمان نوشته شدن به اواخر دهه‌ی اول انقلاب برمی‌گردد، اما قریحه و غریزه کرمیار در نوشتن داستان‌هایی برخوردار از فضاهای زنده و تاثیرگذار ضامن آن بوده که این داستانها طراوت خود را برای مخاطب این روزگار حفظ کند.
به نقل از الف کتاب
*****
«فریاد در خاکستر»
نویسنده: صادق کرمیار
ناشر: نیستان؛ چاپ اول ۱۳۹۶
۱۸۹ صفحه؛ ۹ هزار تومان