نگاهی به کتاب «مردان رقصان و چند داستان دیگر» اثر سرآتور کانن دویل/ حمیدرضا امیدی‌سرور

کارآگاه در جستجوی راز علائم مرموز

مجموعه کتاب‌های کارآگاه نشر هرمس از بهترین مجموعه‌های پلیسی و جنایی به زبان فارسی است، هم از جنبه کیفیت و هم از جنبه تداوم انتشار. کتاب‌های کارآگاه به طور عمده شامل آثار سه نویسنده بزرگ ادبیات پلیسی و جنایی با رویکردی فراگیر و به نیت انتشار مجموعه‌ای کامل از آثار مهم آنها منتشر می‌شود. آگاتا کریستی، آرتور کانن دویل و ژرژ سیمنون سه چهره شاخص در این ژانر محبوب در میان علاقمندان رمان‌های پلیسی، محسوب می‌شوند که نقشی تاثیرگذار در پیشرفت ادبیات پلیسی جنایی داشته‌اند. آرتور کانن دویل با خلق نخستین شمایل کارآگاهی (۱) که در ماجراهای فراوانی حضور یافته و به مدد هوش خود، به رازگشایی از ماجراهای مرموز و پیچیده می‌پرداخت که موجب تثبیت داستان‌های پلیسی جنایی شد. آگاتا کریستی با آثار پرمخاطب و در عین حال ارزنده در این ژانر، آن را به طور وسیعی در بین عموم مردم دارای محبوبیت کرد و نهایتا ژرژ سیمنون، از جمله مهمترین چهر‌ه‌ها بود که به دلیل محبوبیت آثارش در میان روشنفکران و مخاطبان جدی ادبیات در پذیرفته شدن ادبیات پلیسی و جنایی، به عنوان یک گونه ادبی قابل اعتنا و نه صرفا سرگرم کننده، نقش داشت.

«مردان رقصان و چند داستان دیگر» که با ترجمه حشمت‌الله صباغی توسط نشر هرمس منتشر شده، از جمله آثار سرآرتور کانن دویل است که در مجموعه کارآگاه به بازار آمده است. پیش از این کتاب‌های «حلقه سرخ»، «سه دانشجو»، «جعبه مقوایی»، «اتود قرمز لاکی»، «نشانه چهار»، «دره وحشت» و «درنده باسکرویل» نیز از همین نویسنده در مجموعه کارآگاه منتشر شده بود، همچنین کتاب «وحشت در خیابان وست اند» که آن هم رمانی است با حضور شرلوک هلمز که پس از مرگ سر آرتو کانن دویل توسط نیکلاس میر نوشته شده است.

آرتور کانن دویل داستان‌هایش را بیشتر به صورت داستان کوتاه نوشته است. او این داستان‌ها را در مجلات منتشر می‌کرد و ساختار داستان‌هایش طوری نبود که به صورت پاورقی دنباله‌دار نوشته شوند. در واقع استفاده از این گونه، تابع مدیومی بود که در آن عرضه می‌شد. بعدها کنار هم قرار گرفتن این داستان‌های کوتاه کتاب‌های او را تشکیل داد.

در کتاب «مردان رقصان»، خواننده شش داستان از کانن دویل هستیم که عناوین آنها بدین قرارند: مدرسه پرایوری، پیتر سیاه، سنگ مازارین، مردان رقصان، معمای پل تور و سه سنتوری.

شیوه روایت داستان‌های آرتور کانن دویل عمدتا اول شخص مفرد و از زاویه دید دکتر واتسون دوست نزدیک و مورد اعتماد شرلوک هلمز است که در اغلب این داستان‌ها، پا به پای او در ماجرا‌ها حاضر است و در واقع حکم ناظر و روایت کننده داستان را بازی می‌کند. خواننده داستان از دید دکتر واتسن می‌بیند و همانند او از شگردهای شرلوک هلمز و هوشی که در رازگشایی از پرونده‌های مختلف بکار می‌برد شگفت زده شده و لذت می‌برد. اما آرتور کانن دویل همیشه از این قاعده پیروی نمی‌کرد. گاه به ضرورت داستان مجبور به شکستن آن و حتی در نمونه هایی مجبور به کنار گذاشتن دکتر واتسن می‌شد. در همه‌ی داستان‌های این مجموعه، دکتر واتسن حضور دارد اما در داستان سنگ مازارین، او دیگر راوی ماجرا نیست، و به حکم ضرورت، این داستان به صورت دانای کل روایت شده است. ماجرا حول محور پیدا کردن سنگی قیمتی می‌گردد که از جایی به بعد، دکتر واتسن از هلمز جدا می‌شود و چون در این صحنه ها حضور ندارد و تمهید بازگوکردن آن توسط هلمز برای دکتر واتسن که (در چنین مواردی بکار برده می‌شد)، به کیفیت داستان لطمه وارد می ساخت زاویه دید این چنین تغییر کرده است.

اگرچه داستان‌های کانن دویل سطوح متغیری دارند، اما داستا‌نهای کم ارزش در میان آنها نمی‌توان یافت؛ سوای تاثیر طرح و توطئه داستان‌های پلیسی و جنایی، جذابیت شخصیت هلمز ، نگاه او به جهان و نوع رابطه‌اش با دکتر واتسن این داستان‌ها را خواندنی کرده است. در مجموعه «مردان رقصان و داستان‌های دیگر» داستان مردان رقصان که اسم کتاب نیز برگرفته از آن است، بهترین داستان مجموعه محسوب می‌شود. مردان رقصان در واقع اشاره به علائم رمز گونه‌ای دارد که به شکل مردان رقصانی روی کاغذ حک شده است. این داستان با اتکا به هوش سرشار هلمز و یکی از ابعاد توانایی‌های او یعنی گشودن رمز علائم و حروف روی کاغذ‌ها و از این دست، شکل گرفته است. داستان مردان رقصان و همچنین دیگر داستان‌های این مجموعه نمونه خوبی است برای درک دقت و ریزه‌کاری‌های فراوانی که هلمز هنگام نوشتن آثارش مورد استفاده قرار می‌داد. همین ریزه‌کاری‌ها موجب جا افتادن منطق علت و معلولی داستان‌هایی است که کشش روایی خود را مدیون همین جزئیات بودند.

پی نوشت

• البته پیش از او ادگار آلن پو کارآگاهی به نام دوپن را خلق کرده بود که در چند داستانش حضور یافت. اما این کارآگاه به عنوان یک شمایل محبوب و شناخته شده در میان خوانندگان مطرح نشد.

به نقل از الف کتاب

****

«مردان رقصان و داستانهای دیگر»

نویسنده: سرآتور کانن دویل

ترجمه : حشمت صباغی

ناشر: هرمس، چاپ اول ، ۱۳۹۵

۱۹۹ صفحه، ۱۴۰۰۰ تومان