این مقاله را به اشتراک بگذارید
بالاتر از هر بلند و بالایی
نگاهی به کتاب صوتی «بارون درخت‌نشین» اثر ایتالو کالوینو/ ترجمه‌ی مهدی سحابی، با صدای آرمان سلطان‌زاده
حمیدرضا امیدی‌سرور
لابد شما هم گرفتار کتابی شده‌اید که آنقدر برای‌تان جذابیت پیدا کند که دوست نداشته باشید آن را زمین بگذارید و اگر کسی مزاحم‌تان شود یا صدای‌تان کند، به او غر می‌زنید که: ای بابا کمی صبر کن… میام حالا!
حقیقتا هیچگاه فکر نمی‌کردم این اتفاق به شکلی دیگر هم قابل تجربه باشد. اما اینگونه شد. به گمانم سه ربعی بود که به پارکینگ خانه رسیده بودیم اما نه من و نه پسر یازده ساله‌ام، در یک توافق ناگفته، خیال پیاده شدن از ماشین را نداشتیم.
ترمز دستی کشیده، شیشه‌ها بالا، صندلی‌ها عقب و ما در حالی که سرمان را به پشتی صندلی تکیه داده بودیم و به درخت بلند و بالایی خیره شده بودیم که قد راست کرده و کودکی دوازده ساله از سر لجبازی با خانواده از آن بالا رفته بود و خیال پایین آمدن نداشت. اهل خانه خیال می‌کردند خیره سری کودکانه‌ای بیش نیست و تمام می‌شود، اما زمان در حال گذر بود و پسر بچه خیال پایین آمدن نداشت، شب‌ها و روزها می‌گذشت و رفته رفته همه باورشان می‌شد که پایین آمدنی در کار نیست. ناگهان کسی با چیزی فلزی چند بار به شیشه ماشین کوبید.
برگشتم سمت صدا، همسرم بود که کلید بدست از خانه به پارکینگ آمده بود: نیم ساعته صدای بسته شدن در پارکینگ اومده …چرا بالا نمیاید؟
پسرم گفت: بارون درخت نشینو گوش می‌کنیم، میایم حالا؟
به کنایه به من گفت : خدا رحم کنه تا حالا یکی بودی، من بعد شدید دو نفر!
حکایت ما و کتاب صوتی «بارون درخت نشین» اثر ایتالو کالوینو (با ترجمه مهدی سحابی و صدای آرمان سلطان‌زاده که به همت شرکت آوانامه به بازار آمده)، در چند روز بعد تا زمانی که کتاب به آخر برسد، کم و بیش همین‌گونه بود، نه عجله‌ای برای زود رسیدن داشتیم و نه اینکه در ترافیک گیر کردن را ازدست رفتن دقایقی ارزشمند به حساب می‌آوردیم. از شما چه پنهان بدمان نمی‌آمد ترافیک قدری سنگین‌تر هم باشد! خلاصه اینکه کتاب صوتی برای کسی مثل من حکم دم مسیحایی را دارد که وقت‌های مرده‌ام را زنده می‌کند.
«بارون درخت نشین» بی‌تردید معروف‌ترین اثر ایتالو کالوینو محسوب می‌شود که مهدی سحابی با ترجمه بسیار زیبا به فارسی برگردانده است. بی‌اغماض صدای گرم و اجرای پخته آرمان سلطان‌زاده ارزش‌های نثر گیرای کتاب را به خوبی از طریق شنیدن به مخاطب انتقال می‌دهد.
ماجرای کتاب در اواخر قرن هفدهم در دوک نشین آمبروزا در ایتالیا می‌گذرد. کوزیمو فرزند خانواده‌ای اشرافی، در واکنش به تنبیهی که برای بازی‌گوشی‌های کودکانه آنها در نظر گرفته شده سر به عصیان گذارده و تصمیم می‌گیرد زمین را ترک و روی درخت‌ها زندگی کند. این تصمیم عجیب زندگی کاملا متمایزی را برای پسر بزرگ خانواده که وارث عنوان اشرافی پدر نیز هست رقم می‌زند و در عین‌حال زندگی اطرافیان او را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
کالوینو در سال ۱۹۵۲ رمانی نوشت با عنوان «ویکنت دو نیم شده»؛ این رمان بخش نخست از سه گانه‌ای تحت عنوان «نیاکان ما» بود که شاهکار اصلی این نویسنده محسوب می‌شود. بخش‌های بعدی این سه‌گانه در سال ۱۹۵۷ با عنوان «بارون درخت‌نشین» و ۱۹۵۹ «شوالیه ناموجود» منتشر شدند. البته باید توجه داشت که این سه رمان دارای پیوستگی داستانی نیستند که ارتباط‌های مضمونی باعث شود نتوانیم یکی از آنها را به تنهایی بخوانیم. بلکه آنچه باعث شده این سه رمان که هر یک داستان‌هایی مستقل دارند در یک سه گانه جای گیرند، مشابهت‌های سبکی و به ویژه روایی آنهاست. هر سه رمان از طنزی قوی برخوردارند که از جهان ساخته شده در داستان‌ها واقعیت‌زدایی می‌کنند و با استفاده از همین تمهید است که کالوینو توانسته ایده‌های گاه فانتزی و یا فراواقعی این رمان‌ها را برای خواننده ملموس و پذیرفتنی کند. در «بارون درخت نشین» این ایده که بارونی تصمیم می‌گیرد روی درخت‌ها زندگی کند، شاید ناملموس و فاقد جذابیت به نظر برسد. اما کالوینو ایده خود را باچنان قدرتی در طول رمان بسط و پرورش می‌دهد که مخاطب نه تنها آن را به عنوان واقعیتی غیرقابل تردید باور می‌کند، بلکه چنان در جزئیات داستان غرق شده و از آن تاثیر می‌پذیرد که با شخصیت اصلی همدردی و همذات پنداری هم می‌کند.
هم‌آوازی تخیلی شگرف، ذهنی داستان‌پرداز، بکار گرفتن ایده‌های نوآورانه، ارجاع بر پار‌ه‌ای از وقایع و شخصیت‌های تاریخی و بکارگیری خلاقانه آنها در سیر وقایع رمان، خلق شخصیتی یگانه و فراموش نشدنی و خرده روایت‌هایی بسیار جذاب (که پرورش آنها در موقعیت‌هایی دراماتیزه شده گاه رنگ و بوی عاشقانه پیدا می‌کند و گاه به درامی پرماجرا بدل می‌شود) همگی دست به دست هم داده و در نهایت یک اثر انسانی و پراحساس را ساخته‌اند که قهرمان آن اگر چه به ظاهر خود را از آدم‌ها جدا کرده، اما بالاروندگی بیشتر نوعی میل به کمال جلوه می‌کند، از سوی انسانی که برای درست دیدن زندگی و دیگر آدمیان از زمین فاصله گرفته است. بارون درخت‌نشین شاهکاری است که پس از خواندن (یا شنیدن آن!) به خود خواهید گفت ای کاش زودتر از لذت همراهی با چنین اثری بهره‌مند شده بودم!
اجرای خوب این کتاب توسط گوینده در نسخه صوتی اثر چنان است که فراز و فرود‌های دراماتیک و پرشور رمان را زنده و تاثیر‌گذار از کار در آورده است. آرمان سلطان‌زاده در حین روایت کتاب، گاه شکل نمایشی به موقعیت‌ها داد و با تغییر لحن در راستای انتقال درست احساسات نهفته در کلمات، در مجموع از شنیدن بارون درخت نشین تجربه‌ای جذاب ساخته که می‌تواند به کشف مجدد لذت این رمان حتی برای آنها که پیشتر خود آن را خوانده‌اند بینجامد. نکته جالب اما برای من این بود که رمانی در «سطح بارون درخت‌نشین» که در واقع برای مخاطبی بزرگسال نوشته شده، در شکل صوتی‌اش، به واسطه اینکه امکان ارتباط با کتاب را ساده‌تر می‌کند، پسر یازده ساله من را نیز مجذوب خود ساخته تا سال‌ها زودتر با شاهکاری که در شکل متعارف در جوانی از عهده خواندن آن بر می‌آمد، آشنا شود.
به نقل از الف کتاب
****
«بارون درخت نشین»
نویسنده: ایتالو کالوینو
ترجمه: مهدی سحابی
با صدای: آرمان سلطان‌زاده
ناشر: آوانامه (با همکاری نشر نگاه)
۱۰ ساعت، ۱۵۰۰۰ تومان