این مقاله را به اشتراک بگذارید
سوگواری در فقدانِ عزیزان
نگاهی به کتاب «سوگ»
شمس رودکناری
«فقدان» اولین واژه‌ای است که برای بازماندگانِ یک عزیز معنای پر رنگی پیدا می‌کند. وقتی مرگ عزیزی اتفاق می‌افتد، لباس‌های او، اشیای متعلق به او، جایش خالی‌اش و خاطراتش مصیبت‌هایی می‌شوند که نفس کشیدن را برای ما سخت می‌کنند. شاید در وهله‌ی اول فقط گیج باشیم و صرفا توانایی تحلیل آن رویداد از ما گرفته شده باشد، اما رفته رفته طاعون غم در تمام بدن‌مان خانه می‌کند و افکار ما را تنها در دنیای آن مرحوم باقی نگه می‌دارد. «تنهایی» احتمالا دومین کلمه‌ای است که با پوست و استخوان درک می‌کنیم. دیگر نمی‌توانیم غیبت عزیز از دست رفته را تحمل کنیم و به همین دلیل توانایی حضور در جمع و اجتماع را از دست می‌دهیم. اگر این افسردگی موقت باشد می‌شود با آن کنار آمد، اما کسانی که از این خانه‌ی اندو بیرون نیایند با افسردگی‌ای بردوام و پایدار مواجه خواهند شد که به زندگی اجتماعی‌شان آسیب‌های جدی وارد می‌کند.
«سوگ» عنوان کتابی است از دکتر علیرضا عابدین؛ متخصص روان شناسی بالینی ، دکتر شرمین روبن زاده؛ متخصص روان شناسی و دل‌آرام صالحی، دانشجوی دکتری روان شناسی بالینی شامل ۵ داستان کوتاه که همگی روایت‌هایی است از دست دادن عزیزانِ پنج کاراکتر که مخاطبِ قصه‌های حقیقی‌شان هستیم. جیران مادری است که فرزندش را از دست داده، علی وضعیتی برعکس دارد؛ او حالا بدون مادر شده، راضیه نبودن پدرش را نمی‌تواند تحمل کند، سورنا در غم از دست دادن مادرش سوگواری می‌کند و و آرتین ناخواسته و ناگزیر با سقط جنینش زندگی‌اش به کلی دگرگون شده است.
در این کتاب ما با پنج موقعیت رو به رو می‌شویم که هر موقعیت شرایط خاص و ویژه‌ای از «سوگ» را برای‌مان نمایش می‌دهد. همگی بازماندگان، در این موقعیت‌ها با استیصال و درماندگی، افسردگی بعد از مرگ و اندوهی عمیق مواجه شده‌اند و اکنون در حال روان درمانی هستند. یکی از نکات کتاب «سوگ» این است که نویسندگان کتاب هر یک به شکلی در زندگی‌شان این نوع اندوه را تجربه کرده‌اند. به عبارت دیگر می‌توان در روانکاوی علت نگارش این اثر چنین گفت که نویسندگان این کتاب درباره نیازهای خود سخن گفته‌اند. آن‌ها هم به شیوه‌ی خودشان درمانده‌ی وضعیتِ از دست رفتن عزیزان‌شان بوده‌اند و نمی‌دانستند با درماندگی ِ بعد از این وضعیت چه کنند. آنچه در «سوگ» کلیدی‌ترین ویژگی را می‌سازد همین راهنمای عملی تحملِ غم از دست رفتگان است.
«سوگ» تلفیقی است از داستان‌های کوتاه ادبی و پیشنهادهای علمی پزشکان. در این کتاب بیش از همه از دو فاکتور شن درمانی (Sandplay Therapy) و بررسی رویا استفاده شده است. اندوه درمانی شخصیت‌های بازنمایی شده در کتاب «سوگ» طی جلساتی به واسطه این دو عامل برای ما گزارش شده است تا مخاطب به شکل غیرمستقیم در این نشست‌های اندوه درمانی حضور داشته باشد. در وهله‌ی نخست روایت زندگی شخصیت‌های داستان را می‌شنویم و بعد طی روند درمان آن‌ها از شیوه‌های پزشکان آگاه می‌شویم و مسیر بهبودی را گام به گام دنبال می‌کنیم.
تفاوت موقعیت‌های شخصیت‌های داستان‌های «سوگ» موجب شده است مخاطب احتمالی اثر خود را در یکی از این موقعیت‌ها پیدا کند. برای همین است که پر بیراه نیست اگر بگوییم نهیات امر یکی از ۵ داستان کتاب کمابیش طرح یا گزارشی از وضعیت ما باشد. شاید کمتر کسی باشد که در زندگی‌اش با موقعیت‌های این چنینی رو به رو نشده باشد. متاسفانه، مرگ، مرگِ عزیزان، اتفاق وحشتناک اما پیش بینی پذیری است. این اتفاق ناگزیر را نمی‌توانیم، رویداد ویژه‌ای برای دیگران بپنداریم. یا به شخصه این رخداد را تجربه کردیم، یا در زندگی دیگران با چنین شرایطی رو به رو شدیم. شاید شما هم این ضرب المثل را شنیده باشید که می‌گویند: «خاک سرد است» اشاره به اینکه بعد از دفن فرد فقید تا حدودی از اندوه بازماندگان کاسته می‌شود. اما این گزاره برای همه‌ی افراد صدق نمی‌کند. کسانی هستند که نمی‌توانند درک درستی از مرگ داشته باشند. وابستگی آن‌ها نسبت به عزیزان‌شان آن‌ها را در اندوهی پایدار فرو می‌برد که به سختی می‌توان جز با کمک روان‌کاوان و روان‌شناسان از آن رهایی پیدا کرد. کتاب «سوگ» گزارش کاربردی از موقعیت‌های این چینی است و سعی دارد آرامش پس از طوفان را به شکلی علمی برای مخاطب توصیف کند. راهکارهایی که در این کتاب با آن مواجه خواهید شد، راهکارهایی است که پیشتر روی افراد بسیاری به صورت عملی اجرا شده است و برآیند و نتیجه‌ای مطلوب داشته است. تمام شخصیت‌هایی که در کتاب «سوگ» روایت‌هاشان را می‌شنویم در پایان داستان به شخصیت‌هایی آرام و پذیرا تبدیل شده‌اند و آماده‌اند به مسیر اصلی و عادی زندگی‌شان برگردند. اگر در بدو این قصه‌ها ما با کاراکترهایی درمانده، مستاصل و به شدت اندوهگین رو به رو می‌شویم، پس از روند درمان، این افراد تا حدود زیادی به پویاییِ زندگیِ پیش از مرگ عزیزان‌شان بازگشته‌اند.
به نقل از الف کتاب
****
«سوگ»
نویسندگان: دکتر علیرضا عابدین، دکتر شرمین روبن‌زاده و دل‌آرام صالحی
ناشر: قطره، چاپ اول ۱۳۹۶
۹۱ صفحه؛ ۸ هزار تومان