این مقاله را به اشتراک بگذارید
نگاهی به کتاب «در تنگنای بیم و امید» اثر عبدالمحمد کاظمی‌پور/ ترجمه‌ی بهرنگ صدیقی
مواجهه اسلام و غرب
پس از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، نگاه جوامع و دولت‌های غربی نسبت به مسلمانان تغییری بنیادین کرد. این تغییر نگاه نه‌فقط بر روابط میان کشورهای مسلمان و غیرمسلمان تاثیر گذاشت، که بیش از آن موجب تحول روابط میان جوامع غربی و اقلیت‌های مسلمان‌شان شد. امروزه مواضع احزاب و سیاستمداران این کشورها در قبال مسلمانان و نحوه رفتار با آنها در صدر عواملی است که سرنوشت انتخابات را برایشان رقم می‌زند. بعد از ١١ سپتامبر سلسله‌ای از حوادث خشونت‌بار یا تروریستی رخ داد که در تمامی آنها پای مسلمان‌تبارها در میان بود مثل ترور تئو ون‌گوگ کارگردان هلندی در ٢٠٠۴، بمب‌گذاری قطار در مادرید در ٢٠٠۴، بمب‌گذاری در متروی لندن در ٢٠٠۵ و ناآرامی‌های اجتماعی فرانسه در ٢٠٠۵. مدتی بعد در ٢٠٠۶ دستگیری ١٨ مظنون به عملیات تروریستی در تورنتوی کانادا نگرانی‌های مشابهی را در این کشور پدید آورد. دست‌داشتن چند مسلمان‌تبار در این ماجرا و اینکه بسیاری از آنان از نسل دوم مهاجران بودند تردیدهای جدی درخصوص توانایی اقلیت‌های مسلمان برای زندگی در صلح و آرامش در کنار اهالی و دیگر اقلیت‌های کشورهای مهاجرپذیر ایجاد کرد. تبدیل‌شدن موضوع مهاجرت مسلمانان به مساله‌ای اجتماعی- سیاسی فقط ناشی از وجود تصور فوق، یعنی دشواری‌های مسلمانان برای پیوندیابی با دموکراسی‌های لیبرال نبود بلکه دلایلی که برای این دشواری‌ها مطرح می‌شد نیز در این امر موثر بودند. بنا بر یکی از استدلال‌های پرطرفداری که اروپائیان بر زبان می‌آورند منشا این مساله یا اکراه این مهاجران است برای پیوندیابی با کشورهای مهاجرپذیر یا ناتوانی آنان در این امر.
کتاب «در تنگنای بیم و امید؛ پژوهشی درباره زندگی مهاجران مسلمان در کانادا» حاصل کار پژوهشی چند‌ساله‌ای است بر روی داده‌های مربوط به سرشماری‌ها، نظرسنجی‌ها، مصاحبه‌های رودررو، مباحثات طولانی با سایر پژوهشگران، و بالاخره مشاهدات نویسنده. نسخه انگلیسی کتاب با عنوان «مسلمانان به مثابه معضل در کانادا: روایت پیوندی ناقص» را انتشارات دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا در ۲۰۱۴ منتشر کرد. این کتاب نخستین بررسی جامع وضعیت مسلمانان در کانادا است؛ کشوری که به‌لحاظ تجربه جهانی مهاجران در کشورهای مقصد، غالبا به‌مثابه استثنایی بر قاعده شناخته می‌شود. آگاهی از این تجربیات باید برای خواننده ایرانی اهمیت ویژه‌ای داشته باشد، چراکه سالانه نزدیک به ۱۰ هزار ایرانی کشور خود را به قصد اقامت دائم در کانادا ترک می‌کنند؛ رقمی که در ده سال گذشته ایران را به یکی از ده کشور عمده مهاجرفرست به کانادا تبدیل کرده است. نویسنده در مقدمه‌ای که بر ترجمه فارسی نوشته مخاطبین ایرانی کتاب را به دو بخش تقسیم می‌کند: آنها که به «مهاجرت» فکر می‌کنند و آنها که به «موضوع مهاجرت» فکر می‌کنند. دسته نخست افرادی از جامعه‌اند که در فکر مهاجرت از ایران بوده یا هستند و دسته دوم کسانی‌اند که به پژوهش یا سیاست‌گذاری درباره مهاجرت و سایر موضوعات اجتماعی مرتبط با آن مشغول‌اند. این کتاب می‌تواند برای هر دو دسته این مخاطبان بالقوه سودمند باشد. برای دسته نخست حاوی اطلاعاتی درباره مهاجرت و بعضی مسائل پس از آن است که شاید پیش از مهاجرت به آنها نیندیشیده باشند و برای دسته دوم مشتمل بر نکاتی تئوریک یا روش‌شناختی و همچنین اشاراتی به پیشینه پژوهش در این خصوص است. این سودمندی بالقوه برای گروه نخست وقتی روشن‌تر می‌شود که بدانیم همه‌ساله ایرانیان بسیاری مهاجرت می‌کنند و تعداد بسیار بیشتری نیز متقاضی مهاجرت‌اند بدون تصویر چندان روشنی از آنچه در کشور مقصد می‌گذرد. برای گروه دوم هم همین بس که بدانیم به‌رغم وجود چنین جریان عظیم مهاجرتی و با اینکه در بسیاری کشورها مطالعه مهاجرت به موضوعی جاافتاده تبدیل شده است، در ایران هیچ مرکز و نهادی وجود ندارد که به طور جدی درگیر چنین مطالعاتی باشد. نویسنده در مقدمه فارسی خود تاریخی از مهاجرت ایرانیان به کانادا ارائه می‌دهد و در ادامه خلاصه‌ای از پژوهش‌های آکادمیک و سیاست‌گذاری‌های دولتی را توضیح می‌دهد که کشورهای مهاجرپذیر انجام داده‌اند و به تاثیری که پدیده مهاجرت بر بینش جامعه‌شناسی غربی
گذاشته می‌پردازد.
یافته اصلی کتاب را می‌توان چنین جمع‌بندی کرد که آنچه امروزه «مسلمانان به مثابه معضل» خوانده می‌شود نه از آموزه‌های اسلام سرچشمه می‌گیرد و نه از باورهای بنیادین مسلمانان بلکه در روابط کاملا معین میان مسلمانان و دیگران ریشه دارد و به‌جای الهیات در جست‌و‌جوی راه‌حل این مساله باید به اجتماعیات بپردازیم. به عبارت دیگر، این یافته مولفه‌های اجتماعی را به بحث درباره مسلمانان که تاکنون بر مباحث کلامی متمرکز بوده‌اند وارد می‌کند. بحث درباره اسلام و بحث درباره مسلمانان به‌رغم ارتباطشان بحث‌هایی کاملا متمایزند و نمی‌توان یا نباید یکی را به دیگری تقلیل داد.
به نقل از شرق
«در تنگنای بیم و امید»
نویسنده: عبدالمحمد کاظمی‌پور
مترجم: بهرنگ صدیقی
ناشر: نی، چاپ اول ۱۳۹۶
قیمت ۲۸۰۰۰ تومان