این مقاله را به اشتراک بگذارید
زوایای پنهان و راز پایان خوب
خشایار سنجری/ ماهنامه فیلم
پس از توقیف طولانی‌مدت فیلم خرس (۱۳۹۰) نام خسرو معصومی بیش از گذشته بر سر زبان‌ها افتاد؛ فیلم‌سازی که حرفه‌ی کارگردانی را با ملاقات (۱۳۶۵) آغاز کرد و شهرتش را با رسم عاشق‌کشی (۱۳۸۱) و جایی در دوردست (۱۳۸۴) به دست آورد.
آن‌چه بر سر خرس آمده، موضوعی بسیار تکان‌دهنده است. فیلم نه‌تنها در ایران توقیف است بلکه از اکران‌های خارجی هم منع شده است؛ و این موضوع، کنجکاوی علاقه‌مندان سینمای ایران را در مورد تماشای آخرین ساخته‌ی او بیش‌تر برانگیخت. معصومی در کار کثیف سوژه‌ای متفاوت و جذاب را برگزیده و با ترسیم مخاطره‌های زندگی یک ساقی نوشیدنی‌های الکلی، به زوایای پنهان روابط انسانی ورود کرده است.
سال‌هاست روابط زناشویی و فرازونشیب‌های آن، مضمونی متواتر در سینمای ایران و جهان است، اما کار کثیف بُعد تازه‌ای از رابطه‌ی پیچیده و معماگون را هدف گرفته و بقای روابط زن‌وشوهری و فروپاشی آن را محور کارش قرار داده است. البته در انتهای پرده دوم تأکید بسیاری بر ترسیم جزییات و افزایش عمق فاجعه می‌شود، به گونه‌ای که از حوصله مخاطب خارج است و زمان فیلم را طولانی‌تر از حد عادی می‌کند؛ موضوعی که البته در تدوین احتمالی فیلم و نسخه اکران قابل رفع است.
معصومی همچون آثار قبلی خود، از تهران و شلوغی‌های دراماتیک آن فاصله گرفته و با بهره‌گیری از طبیعت بکر شمال کشور، قاب‌های زیبایی را خلق کرده است. این انتخاب لوکیشن، سبب تنوع بصری بیش‌تر کار کثیف نسبت به درام‌های اجتماعی این سال‌های سینمای ایران شده و دست مخاطب را در ورود به دنیای شخصیت‌ها باز گذاشته است. اما نکته‌ی برجسته‌ی فیلم، پایان‌بندی غافلگیرکننده آن است که درام را به سرمنزل مقصود می‌رساند و مخاطب را نیز به جواب سؤال‌هایش نزدیک می‌کند. این موضوع نتیجه شناخت معصومی از مقتضیات درام اجتماعی است که توانسته با استفاده از عنصر غافلگیری، درام خود را تا آخرین لحظه جذاب نگه دارد.