این مقاله را به اشتراک بگذارید
نمی‌خواستم بی تو بار بدهم
نگاهی به کتاب «اسکارلت دهه شصت» اثر سجاد افشاریان
محمد قاسمی
«اسکارلت دهه شصت» سروده سجاد افشاریان، مجموعه‌ای است شامل پنجاه و چهار شعر که به همت نشر چشمه به بازار کتاب عرضه شده است و به دلیل استقبال کم نظیری که از این مجموعه شد همراه با آثار دیگری از جمله «دختر ویولون زن در کوچه‌های برفی آذر ماه» اثر سید علی صالحی در لیست پر‌فروش‌ترین‌های مجموعه کتاب‌های جهان تازه شعر قرار گرفت. در ادامه از دلایل استقبال کم سابقه مردم از اولین مجموعه شعر سجاد افشاریان یعنی«اسکارت دهه شصت» خواهم گفت، اما پیش از آن به خود مولف خواهم پرداخت چراکه این اولین مجموعه شعر افشاریان است و دور از انتظار نیست اگر برخی مخاطبان آشنایی چندانی با شعر او نداشته باشند.
سجاد افشاریان سال‌ها در مدیوم‌های دیگر از جمله تئاتر و تلویزیون فعالیت کرده است. او از سال‌های جوانی و در همان رفت و آمدهایش از شیراز به تهران به بدنه تئاتر معرفی شد و در بیست و دو سالگی برای سریال سامان مقدم یعنی «شمس‌العماره» نویسندگی می‌کرد. همچنین سرپرستی نویسندگان سریال«گوشه‌ی دل تهروون» را برعهده داشت. افشاریان بعدها توسط رامبد جوان کشف و به عنوان سرپرست نویسندگان «خندوانه» همکاری بسیار موفقی را با او پشت سر گذاشت. افشاریان همچنین مدیریت هنری گروه موسیقی «بمرانی»را بر عهده دارد. البته تجربه او در حوزه موسیقی به این محدود نمی‌شود و در سال ۹۳ او پروژه‌ای بینا رشته‌ای به نام «صد سال پیش از تنهایی ما با همراهی گروه موسیقی «رام» روی صحنه برد که سال بعد نیز این تجربه را با عنوان «اسکارلت دهه شصت» تکرار کردند که بسیار موفق بود و مخاطبانی از هر دو قشر یعنی موسیقی و ادبیات را به خود جذب کردند. این اجرا که در واقع حاصل نوعی هم‌نشینی خلاقانه تئاتر و موسیقی بود، مونولوگی با تم عاشقانه و اجتماعی در سه اپیزود را شامل می شد که در بخش‌هایی با موسیقی نیز پیوند می‌خورد.
سرانجام می‌رسیم به شعرهای این مجموعه و آخرین عرصه‌ای که سجاد افشاریان توفیق در ارتباط با مخاطب را تجربه کرد، یعنی ادبیات. کوتاه اگر بخواهم بگویم شعرهای «اسکارلت دهه شصت» عمدتا فضایی تغزلی و عاشقانه دارند. اجرای آنها ساده‌است. بیانی حسی و عاطفی عمیقی و تاثیر گذاری دارند که ایده‌هایش توسط مخاطب کشف می‌شود و در کل شاعر این مجموعه سعی می‌کند با بیانی روایی و روان و بهره گیری از عناصر روزمره و پیرامونی روایت‌های شاعرانه اش را سر و شکل بدهد. شاعر در این سادگی گاه خود را می‌نویسد گاه جامعه‌اش را وگاهی هم با کنایه‌ای به هردو اشاره می‌کند و این سلیقه مخاطب است که کدام یا کدامشان را دریابد.
این سادگی در زبان از سر هوش وذکاوت مولف است چراکه افشاریان به واسطه‌ی تجارب موفقی که در تئاتروتلویزیون به دست آورده مخاطب را به خوبی می‌شناسد به همین دلیل است که مجموعه«اسکارلت دهه شصت» با وجود اینکه اولین تجربه شاعر است در مدت کوتاهی چندبار تجدید چاپ می‌شود و در لیست پرفروش‌ها قرار می‌گیرد. شاعر در مقدمه‌ی کتاب می‌نویسد: دل آدمی با شنیدن کلماتی که باید چنان احساس امنیت می‌کند و امن می‌شود که هزار بنا را که پیشکش کنید نمی‌شود پس حتا اگر آهی در بساط دارید یا ندارید عجله کنید.
اما سادگی لحن ساده این روایت مانع از شاعرانگی و شکل گرفتن شعر ناب نمی‌شود چراکه افشاریان این لحن روان و ساده را در شعر با دقت به کار می‌برد:
شب شیهه کشید و اسبی سیاه شد
زبانی ساده که عاشقانه‌ترین لحظه‌هایش را با ضمیر تو می‌سراید که گویی مخاطب خاص این اشعار هموست. این مجموعه به دلیل موضوع محور بودن آن ساده و بیانگراست و دراین مجموعه از نحوهای کاملا شعری و تقطیع پیچیده کلمات خبری نیست و جملات زود به پایانشان نزدیک می‌شوند. اما مولف گاه از این زبان ساده وضعیت زبانی ساده به سود طنزی گزنده که موضوع را نشانه گرفته‌اند بهره می‌برد که در این مواقع عمدتا کنایه‌ای اجتماعی با خود دارد. زبان ساده این مجموعه گاه برای توصیف وضعیتی پیچیده‌تر از جمله مثالی که در بالا ذکر شد گاه هم در کمال سادگی و دور از هرگونه ابهامی احساس شاعر را بدون هیچ آرایه‌ای توصیف می‌کند:
تنها
یک غمگین شده‌ام
اما موضوع بیشتر شعرهای این مجموعه را می‌توان همان تغزل یا اشعار عاشقانه دانست. در کنار این مفاهیم تغزلی و عاشقانه شاعر گاه کنایه‌ای هم به دنیای بیرون می‌اندازد و روزمره‌گی را هم بی‌نصیب نمی‌گذارد.آرایه‌های ادبی و صناعت شعری در این مجموعه کمتر به کار گرفته شده‌اند و شاعر معمولا پیامش را با ایجاز خاصی و بدون پیچاندن کلام در لفافه صنایع ادبی انتقال می‌دهد و استفاده او از زبان موجز گاه سطور درخشان شعر اورا رقم می‌زند و گاه هم که در پایان شعر به کار می‌روند پایانی درخشان و تکان‌دهنده برای شعر رقم می‌زنند:
همین راه که می‌روی
زمستان من آغاز می‌شود
و اما برای توصیف چگونگی کارکرد تخیل در این مجموعه بیش از هر کلمه‌ای ظرافت جان مطلب را بیان می‌کند چراکه به واقع تخیل افشاریان در مجموعه «اسکارلت دهه شصت» ظریف است و گاه با به کار بردن عناصر و ترکیبات در کنار هم به میزان زیادی حس‌آفرینی می‌کند.او اجزای مختلف یک مجموعه را آنچنان هنرمندانه و ظریف کنار هم می‌گذارد که مخاطب حیران می‌ماند از تخیلی که اینگونه ارگانیک عناصر مختلف را به هم مرتبط می‌کند و خواندن این اشعار مثل خوردن یک لیوان چای قند پهلو یا قهوه دلپذیر و دلنشین است. همانگونه که افشاریان در مقدمه کتاب می‌نویسد:مومنم که شعر امنیت است و پیامبر امین حال خوب و دردهای بی‌صدای یک اجتماع…
به نقل از الف کتاب
****
«اسکارلت دهه شصت»
نویسنده: سجاد افشاریان
ناشر: چشمه؛ چاپ اول ۱۳۹۶
۱۰۴صفحه، ۱۰۰۰۰ تومان