این مقاله را به اشتراک بگذارید
حوالی نا امنی
نگاهی به کتاب «ایستگاه بعدی» اثر نیما قهرمانی
هوشیار مجتبوی
اگر خیابان‌های شهر جای امنی نباشد، لابد به فکر خانه‌ی دوست یا آشنای مطمئنی در حوالی «ناامنی» یا نقطه‌ی ناامن می‌افتیم، و اگر هیچ کجای امنی در ذهن نداشته باشیم باید تمام مسیر را گز کنیم تا به خانه‌ی خودمان برسیم. اما اکنون دو پرسش دیگر سد راه ماست: یک) اگر خانه‌ای نداشته باشیم، چه؟ دو) اگر خانه‌ای داشته باشیم اما آنجا هم نقطه‌ی امنی نباشد، چه؟ بیایید مسئله را به سیاق متفکران قدیم در ساحت گزاره‌ای استعاره‌ای دربیاوریم؛ استعاره‌ای که البته چندان هم به وجوه ِ مجازی تن نمی‌دهد. «خانه» تن آدمی است، دست کم در سده‌ی اخیر یکی از مهم‌ترین نقاطی که باید امن باشد روان و ذهن انسان است. اگر تن و روان آدم، خانه‌ی دائم اضطراب باشد باید به کجا فرار کرد. این مقدمه بالضروره شاید کمی طولانی شده باشد اما احتمالا ورودی مناسبی است برای معرفی مجموعه داستان «ایستگاه بعدی» اثر نیما قهرمانی.
«ایستگاه بعدی» عنوان مجموعه داستانی است موجز که شامل ۱۰ داستان کوتاه با عناوین «حافظه‌ی بلند مدت»، «آب»، «کوچه‌ی باریک رو به پنجره»، «در باز است»، «آقای سین»، «هزارتویی به وسعت یک شهر»، «تری.جی.پی.»، «داستان مرد قصه‌های فراموش شده»، «… تلفن؟!» و «نقطه‌ی کور» می‌شود. داستان‌ها همگی در دو ویژگی متفقند: اول آنکه جهانی مستقل دارند، و برای همین می‌توانند به صورت مستقل قرائت شوند، و دوم اینکه خیلی روی جهان مستقل‌شان تاکید ندارند، و برای همین توامان می‌توانند در در قالب روایتی بلند تاویل شوند. نام‌ها هم به طریقی دیگر ما را با پارادوکس مواجه می‌کنند. عنوان کتاب یعنی «ایستگاه بعدی» نام هیچ کدام از داستان‌های مجموعه نیست، گویی نامی است در ادامه‌ی همان روایت بلندی که پیش از این از آن گفتیم. البته قرار نیست تمام مجموعه داستان‌ها نام‌شان را از یکی از آثار کوتاهِ کتاب وام بگیرند، اما از آن‌جایی که معمولا مولفان چنین م‌کنند، مخاطبان هم پنین انتظاری دارند. نکته‌ی دیگر اما آنکه ویراستار کتاب در پشت جلد نوشته است: «داستان نویس جوان این کتاب برای هیچ کدام از داستان‌های خود نام انتخاب نکرده و فقط با شماره مشخص‌شان کرده است.» در صورتی که همچنان که پیشتر گفته آمد همه‌ی ده داستان با نام‌های مزبور آغاز می‌شوند. این نام‌ها، نام‌های ملحق شده هستند؟ اآیا ین نام‌ها، همچنان که عنوان کلی کتاب، بعد از نقطه‌ی پایان داستان‌ها، به متن آثار پیوستند؟
داستان نخست این مجموعه یعنی «حافظه‌ی بلند مدت» انتخاب فوق العاده‌ای است برای آغازِ این مجموعه. اول آنکه قابل توجه است، شاید قابل توجه‌ترین داستانِ این کتاب، و با این توضیح باید گفت مخاطب را برای خواندن داستان‌های بیشتر ترغیب می‌کند. دوم آنکه جزء مهمی از مجموعه داستان «ایستگاه بعدی» است، به طوری که می‌توان رد پای مهم‌ترین مضامین کتاب را در آن یافت. اگر بخواهیم برای ۱۰ داستان این کتاب نماینده‌ای انتخاب کنیم، بی شک همین داستان می‌تواند انتخاب شایسته‌ای باشد.
«حافظه‌ی بلند مدت» یادآور «داستان کوتاه» در کلاسیک‌ترین شکل ممکنش است. روایتی موجز و هول آور از رویدادی نامنتظر، شگفت و بدیع. «حافظه‌ی بلند مدت» روایتی است از ترس، ناامنی و اضطراب که بی شک مهم‌ترین مضامین کتاب«ایستگاه بعدی» است. داستان با روایتی از دوستیِ ساده و معمولی راوی با یکی از هم محله‌ای‌ها آغاز می‌شود. آدم عجیبی که دوستی عمیقی با راوی ندارد اما با او مراوده دارد. بعد از چند وقت، دیگر خبری از اونمی‌شود تا اینکه یک روز دوباره سرزده پیدایش می‌شود و به راوی می‌گوید که تمام زندگی‌اش نابود شده. ما تشنه‌ی روایت او هستیم؛ و آن اتفاق عجیبی که در مدت کوتاهی او را از زندگی و خانواده‌اش جدا کرده. آن مرد دست راوی را می‌گیرد و مرد دیگری را در خیابان به او نشان می‌دهد و به راوی می‌گوید این آدم تمام زندگی‌ام را تسخیر کرده است… البته که قصه‌ی فوق العاده جذاب نیما قهرمانی را نباید به همین سادگی لو داد. به خاطر یک معرفی ساده نمی‌شود پته‌ی یکی از مهم‌ترین داستان‌های این مجموعه را ریخت روی آب، اما از طرفی نمی‌شود از کنارش به سادگی گذشت. نیما قهرمانی توانسته در داستانی کوتاه شکل مهمی از «اضطراب» و «ناامنی» را به صورت عینی در برابر چشمان ما نمایش دهد. با این که او به طرز نویسندگان کلاسیک چنین کرده است اما روایتی نو از این درون‌مایه‌ی تامل برانگیز به دست داده است. هر صفحه از این داستان لحظه‌ای بدیع است با احساسات تکان دهنده و هیجان انگیز. هر سطر بندی است که سطر دیگر را به سطری دیگر متصل کرده است و هر اتفاق گویی اتفاق طرفه‌ی دیگری به همراه می‌آورد. نیما قهرمانی در همان نخستین کتاب به ما می‌گوید قصه‌گو است، روایتی نو در چنته دارد، و می‌تواند شکل مهمی از مفهوم «اضطراب» و «ناامنی» را به ما نشان دهد.
«ایستگاه بعدی» به واسطه عنصر طنز، زبان کنایی و آیرونیک داستان‌ها، شخصیت‌های درون‌گرا و عجیب، و همین طور رویدادهای نامنتظره به کتابی تبدیل شده است مملو از آنات و لحظاتی که در ذهن‌مان ثبت و ضبط خواهد شد. مشخصه‌های مذکور و طرز نگاه مولف به محیط دور و برش، داستان‌هایی با جهانی مستقل آفریده است که احتمالا خوشایند بسیاری از مخاطبان می‌افتد.
به نقل از الف کتاب
****
«ایستگاه بعدی»
نویسنده: نیما قهرمانی
ناشر: چشمه؛ چاپ اول ۱۳۹۶
۱۰۸ صفحه؛ ۱۰۵۰۰ تومان