این مقاله را به اشتراک بگذارید
همه برگزیده‌های ۹۶
فاطیما احمدی*
جوایز ادبی خصوصی
جوایز ادبی در سال‌های اخیر، به‌ویژه جوایز خصوصی سهمی در دیده‌شدن و خوانده‌شدن آثار ادبی داشته‌اند، هرچند برخی از این جوایز به‌دلیل بی‌مهری دولتی‌ها و عدم حمایت مالی از آنها از ادامه کار بازماندند: از جمله جایزه هوشنگ گلشیری. بااین‌حال در این روزگار نامراد ادبیات که همچنان سختی‌های پیش‌رو کم نیست، این جوایز ادبی خصوصی راه خود را می‌پیماند، که در زیر نگاهی انداخته می‌شود به برگزیده‌های این جوایز که زیرعنوان بهترین رمان و مجموعه‌داستان سال، بهترین کتاب سال شعر و بهترین ترجمه تعریف می‌شوند.
جایزه مهرگان ادب
قدیمی‌ترین جایزه خصوصی (از سال ۱۳۷۸) در میان جوایزی است که امروز همچنان به کار خود ادامه می‌دهد. برگزیده‌های هفدهمین و هجدهمین دوره این جایزه در ادیبهشت‌ماه سال جاری معرفی می‌شوند.
جایزه احمد محمود
جایزه احمد محمود در سال اخیر نخستین دوره خود را پشت سر گذاشت که در آن محمود دولت‌آبادی در اختتامیه آن از سانسور گفت و بلایی که گریبانگیر ادبیات داستانی فارسی است و نمی‌گذارد بارور شود. در این جایزه دو کتاب «همین امشب برگردیم» از پیمان اسماعیلی به‌عنوان بهترین مجموعه‌داستان و رمان «یک پرونده کهنه» رضا جولایی به‌عنوان بهترین رمان انتخاب شدند.
پیمان اسماعیلی که برای آثار پیشینش جوایز متعددی دریافت کرده بود و مورد استقبال خیلی خوب منتقدان و خوانندگان قرار گرفته بود این‌بار نیز توانست با مجموعه داستان سومش بار دیگر نشان دهد که داستان را خوب می‌شناسد و شایسته جایزه است. او در این داستان‌ها به سراغ آدم‌هایی رفته که سایه سنگین مهاجرت بر سرشان، آنها را به جهان دیگری می‌کشاند تا شاید از این سایه رها شوند.رضا جولایی از موفق‌ترین و برجسته‌ترین نویسنده‌های امروز ایران است که برای بسیاری از کارهایش مورد تقدیر قرار گرفته است. از شاخص‌ترین آثار او می‌توان به «سوءقصد به ذات همایونی» اشاره کرد. تاریخ وجه بارز و پررنگ کارهای جولایی است که در این آخرین اثرش هم نمود دارد؛ رمان تاریخی «یک پرونده کهنه»؛ رمان تاریخی به مفهومی که لوکاچ در کتاب «رمان تاریخی»اش از آن نام می‌برد؛ یعنی رمان‌هایی که از یک‌سو ریشه در رمان مدرنیستی دارد و از سوی دیگر برآمده از نگاههای جدید به تاریخ است. در این اثر نیز جولایی با نگاهی مدرن به بهترین شکل روایت دیگری از تاریخ معاصر را در ژانر رمان به مخاطب نشان می‌دهد تا فراموش نکند که این تاریخ مثل یقه چسبیده به گردنش، و باید آن را بخواند و بداند تا هربار در این گذر کج‌وکوله تکرارش نکند.
جایزه هفت‌اقلیم
جایزه هفت‌اقلیم که حالا می‌توان از آن به‌عنوان قدیمی‌های جوایز خصوصی یاد کرد، از سال ۹۰ با مدیریت آیت دولتشاه آغازبه‌کار کرد، و تا امروز یکی از فعال‌ترین جوایز ادبی است. این جایزه زیرمجموعه موسسه هفت‌اقلیم قرار می‌گیرد، که این روزها شاهد برگزاری ده شب نویسنده‌های ایرانی است: از محمد محمدعلی و رضا جولایی گرفته تا ناهید طباطبایی و فرخنده آقایی و دیگران.برگزیده بخش بهترین رمان سال هفت اقلیم در سال ۹۶ زهرا عبدی با رمان «ناتمامی» بود که پیش از این رمان «روز حلزون» مورد استقبال خوانندگان و منتقدان قرار گرفته بود. «ناتمامی» به‌نوعی روند داستانی‌نویسی زهرا عبدی در «روز حلزون» است. او در این رمان هم به سراغ آدم‌های گمشده خودش رفته تا من دیگری از خود را پیدا کند.
در بخش مجموعه‌داستان پیام یزدانجو با «باران بمبئی» عنوان برگزیده را از آن خود کرد. یزدانجو در زمینه ادبیات کهن هند هم دستی بر ترجمه دارد و هم در خود هند زیسته؛ و اینها همه خود گواه تاثیرگذاری بر او در داستان‌هایش است. مجموعه‌داستان «باران بمبئی» هم تجربه زیسته نویسنده در سال‌های هند است.
جایزه ادبی شیراز
جایزه ادبی شیراز از دیگر جوایز ادبی است که سال نخست خود را در حالی پشت سر گذاشت که توانست تصویر دیگری از جوایز ادبی که معمولا در تهران گرداننده می‌شوند، به‌خوبی نشان دهد. جایزه ادبی شیراز در شیرازی که روزگاری نه‌چندان دور با مجله «عصر پنجشنبه»های شهریار مندنی‌پور می‌شناختیم این‌بار با جایزه ادبی شیراز تصویر دیگری از شیراز حافظ و سعدی نشان می‌دهد.
در بخش رمان، کتاب «کوچه ابرهای گمشده» نوشته زنده‌یاد کوروش اسدی و در بخش مجموعه‌داستان کتاب «خانه کوچک ما» اثر داریوش احمدی آثار برگزیده نخستین دوره جایزه ادبی شیراز بودند. کوروش اسدی که در طول سال‌های ۹۵ و ۹۶ آثارش بعد از یک دهه منتشر شدند، مرگ خودخواسته‌اش نگذاشت تا موفقیتی را که سال‌ها بحق از او سلب شده بود، ببیند. این موفقیت هم از سوی خوانندگان صورت گرفت، هم از نقدهای مثبتی که منتقدان نوشتند، هم از سوی دست‌اندرکاران جوایز ادبی. داریوش احمدی هم با نخستین اثرش توانست جایزه بهترین مجموعه‌داستان سال را از آن خود کند. احمدی برای این مجموعه‌داستان از سوی جایزه جلال هم شایسته تقدیر شناخته شد.
جایزه احمد شاملو
جوایز شعری سهم کمتری در جوایز ادبی داخلی دارند، و برخی از آنها طی سال‌های پیش به دلایلی از دور خارج شدند، اما جایزه احمد شاملو طی دو سالی که از آن می‌گذرد توانسته جای خالی آنها را تا حدودی پر کند. جایزه بهترین کتاب شعر سال ۹۶ به حسن همایون برای مجموعه‌شعر «آشویتس خصوصی من» اختصاص یافت.
جایزه ابوالحسن نجفی
در حوزه ترجمه جایزه «روزی روزگاری» که با مدیا کاشیگر حضوری موفق هم داشت، بعدها به خیل جایزه‌های از دورخارج‌شده پیوست. از سال ۹۵ جایزه ابوالحسن نجفی راه افتاد و که سال ۹۶ جایزه بهترین ترجمه خود در دومین سال برگزاری‌اش را به محمد همتی برای ترجمه «مارش رادتسکی» شاهکار یوزف روت اهدا کرد.
* روزنامه‌نگار
آرمان