این مقاله را به اشتراک بگذارید
چه بگویم به سرمایه‌ای که جز عشق نیست
نگاهی به کتاب «عشق و چیزهای دیگر» اثر مصطفی مستور
احسان راسخی
خواندن داستان‌های عاشقانه همیشه برای مخاطبان لذت‌بخش بوده، حتی گاه شنیدن داستان‌هایی که وصف ماجراهایی عاشقانه از زبان مردم کوچه و بازارند نیز چنان باشور و حسرت همراه است که شنونده را مجذوب خود می‌کند. خلاصه اینکه در دنیای ادبیات عشق تکراری‌ترین سوژه‌ای‌ست که هیچگاه کهنه نمی‌شود؛ به خصوص اگر نویسنده قدرت آن را داشته باشد تا موقعیتی خلق کند که رابطه شخصیت‌های داستان همچون تجربه‌ای تازه در جهان اثر جلوه‌گر شود.
مصطفی مستور نیز در آثار کوتاه و بلند خود فراوان به عشق پرداخته و می‌توان گفت از جمله کسانی است که در نمایش عشق‌های ساده میان آدم‌های معمولی تبحر دارد، چنانکه با توصیف احساساتی به ظاهر ساده آن را به تجربه‌ای تازه و پرکشش بدل می‌سازد. از این دست توصیف احساسات به ظاهر ساده در کتاب «عشق و چیزهای دیگر» تازه‌ترین اثر مصطفی مستور نیز می‌توان سراغ گرفت. این رمان وصف زندگی عاشقانه پسرکی شهرستانی به نام هانی یادگاری است که طی ماجرایی جالب عاشق کارمند بانک پاسارگاد شعبه امیر آباد به نام پرستو می‌شود.
هانی، جوانی دهه شصتی‌است، او نسلی را نمایندگی می‌کند که جنگ هم بر زندگی کودکیشان تاثیر گذاشته و هم دوران بزرگسالیشان. او مانند شمار زیادی از هم نسلان خویش از همه جا رانده و مانده است. هانی علاوه بر خیلی از مشکلات کودکان نسل جنگ، موج انفجار گلوله توپ ۱۷۵ میلی‌متری و درد گوش را هم به یادگار نگه داشته که در سراسر داستان از آن شکایت می‌کند. داستان از بهمن ماه ۱۳۸۶ شروع می‌شود که راوی اول شخص بعد از اتمام تحصیل نمی‌خواهد به اهواز برگردد. «من اگر بخواهم منصفانه قضاوت کنم باید بگویم برای ماندن در تهران سه دلیل از بقیه دلایل اهمیت بیشتری داشتند: پول خوب، غذای عالی و دخترهای خوشگل»
هانی رمان را با روایت تاثیر جنگ بر زندگی‌اش آغاز می‌کند، ترسیم خلقیات پدر و مادرش همراه با نقبی به خاطرات گذشته او کمک می‌کند خواننده تصویر ملموس‌تر از او و ویژگی‌های درونی‌اش داشته باشد که به درک بهتر داستان بسیار کمک می‌کند.هانی بعد از اتمام درس و تحویل خوابگاه، یک تخت خواب در زیرزمین خانه‌ای قدیمی اجاره می‌کند و در این عمارت کهنه با سه تن با نام‌های موسی نقره (صاحبخانه)، کریم جوجو؛ مراد سرمه آشنا می‌شود. هر یک از این شخصیت‌ها ویژگی‌هایی دارند که می‌توان آنها را نماد گروه‌های مختلف انسانی ساکن در شهری بزرگ مانند تهران دانست. انسان‌ها گاه به امید روزهای خوب زندگی می‌کنند و گاه مجبور به ادامه زندگی تا وقت نامعلوم هستند. برخی هم مانند مراد سرمه چنان در انزوا فرو رفته‌اند که نه برای زندگی حرفی دارند و نه باری دیگران. با پیشرفت داستان جنبه‌های تاریک وجود این شخصیت ها زیر ذره بین واکاوی نویسنده قرار می‌گیرد.
گره اصلی داستان در رابطه هانی و پرستو است. رابطه‌ای که به سادگی افتتاح حساب بانکی شروع شده و پایاینش قرار است به انتقام ختم شود. هانی برای داشتن پرستو فقط عشق دارد نه چیز دیگر، درحالیکه پرستو معتقد است عشق به تنهایی برای شروع زندگی نمی‌تواند کافی باشد. پس دل در گرو علاقه پسرخاله متولش به نام اسکندر می‌بندد و هانی می‌ماند و غربت و دوست داشتن و این شهر بی‌رحم.
از جذابیت های داستان استفاده مستور از ساده ترین المان‌ها و دم دست ترین اشیاء در زندگی آدم‌های پیرامون ما برای برای بیان جنبه های مختلف این رابطه عاشقانه است. در یکی از قسمت‌های زیبای داستان از زبان هانی در توصیف علاقه‌اش در برابر معشوق می خوانیم:
«کارمندهای بانک پاسارگارد، شعبه امیر آباد را چون پرستو را می‌شناختند و به او احترام می‌گذاشتند دوست داشتم. کفش‌های پرستو و کیف او و چیزهای توی کیف او را هم دوست داشتم. جا کلیدی و نوع آدامسی که می‌خرید. ساعت مچی‌اش. حتی انگار اسکناس‌های توی کیف او بود که با بقیه اسکناس‌ها فرق داشت. انگار چیزی از او ساطع می‌شد که اشیا و آدم‌هایی را که در مسیر این تابش بودند، دوست‌داشتنی می‌کرد.»
راوی در مقدمه داستان، بیان این روایت را گزارشی می‌داند که نوشتن آن قبل از مرگش مفیدترین کار او بوده است. هدف او از نقل آن پنج عبرت بزرگی است برای کسانی که می‌خواهند زندگی را جدی بگیرند.
بارزترین ویژگی داستان‌های مستور که موجب تداوم اقبال عمومی به آثارش شده، بیان خاص او از دغدغه‌های انسان معاصر در فضاهای آشنای شهری است. او موقعیت‌ها و شخصیت‌هایی را خلق می کند که علاوه بر ملموس و آشنا بودن دچار مشکلاتی هستند که هر یک از ما به نوعی می‌توانیم با آنها روبه رو شده باشیم. زبان روان و خوشخوان بودن این رمان نیز، همانند اغلب آثار مستور باعث شده مخاطبانی از طیف‌های مختلف به راحتی بتوانند با آنها ارتباط برقرار کرده و با داستان همراه شوند. پایان متفاوت و گاه غافلگیر کننده که معمولا از ویژگی‌های آثار مستور محسوب می‌شود در «عشق و چیزهای دیگر» نیز تلنگری است برای درگیر کردن ذهن مخاطب در پایان تازه‌ترین رمان نویسنده ای که نبض خواننده را به خوبی در دست داد.
به نقل از الف کتاب
****
«عشق و چیزهای دیگر»
نویسنده: مصطفی مستور
ناشر: چشمه؛ چاپ چهارم ۱۳۹۶
۱۲۴ صفحه، ۱۱۰۰۰ تومان