این مقاله را به اشتراک بگذارید
از «بودنبروک‌ها» تا «اینک خزان»
سمیه مهرگان*
آثار بسیاری هستند در تاریخ ادبیات جهان، که وقتی منتشر شدند، منتقدان آن را با اثر بزرگ دیگری مقایسه کرده‌اند، یا نوشته‌اند اثری شبیه اثر ماقبل خود یا اثری هم‌سطح آن. در قرن۲۱ هم بارها آثاری بودند که مستقیم به آثار کلاسیک پهلو زده‌اند. وقتی «حکومت رعب‌آور آقای فیل» جرج ساندرز در ۲۰۰۵ منتشر شد، همه منتقدان آن را «مزرعه حیوانات قرن بیستم» لقب دادند. «مزرعه حیوانات» 1945 منتشر شد و مانیفیستی علیه همه حکومت‌های استبدادی بود. چیزی که امروز در قرن ۲۱ نیز بسیاری از مردم جهان با آن دست‌‌وپنجه نرم می‌کنند. رمان «اینک خزان» اویگن روگه هم از این دست رمان‌ها است. رمانی که با عنوان فرعی «سرگذشت یک خانواده» گره خورده است. این رمان نیز پس از انتشار در سال ۲۰۱۱ با «بودنبروک‌ها»ی توماس مان مقایسه شد که داستان زوال یک خاندان آلمانی است.
از این دست رمان‌هایی که سرگذشت یک خانواده را روایت می‌کند در ادبیات جهان نمونه‌های برجسته‌ای داریم. در ادبیات فرانسه «خانواده تیبو» (1940-1922)، یکی از نمونه‌های بی‌بدیلی است که برای نویسنده‌اش روژه مارتن دوگار نوبل ادبیات را به همراه داشت: داستان خانواده تیبوها در پیش و هنگام و پس از جنگ بزرگ. «خانواده سانچز» (1961) یکی دیگر از نمونه‌هایی است که تصویری اتوبیوگرافیک-مستند از مکزیک دهه پنجاه میلادی را نشان می‌دهد. اسکار لوییس روایتی کم‌نظیر از خانواده سانچز ساخته و پرداخته که از آن به‌عنوان «یک کلاسیک انسان‌شناسی» یاد می‌شود. دوریس لسینگ در «شیرین‌ترین رویا» (2007) روایتگر ماجراهای خانوادگی و روابط جداناشدنی اعضای آن را در کنار هم روایت می‌کند. رمانی که بسیاری از منتقدان آن را آینه‌ای تمام‌نما از تاریخ زندگی انسان‌های امروزی می‌دانند. لسینگ در این رمان به تجربیات گذشته خود بازمی‌گردد و زندگی مردم را در شهر لندن و یک کشور فرضی آفریقایی مرور می‌کند. «خانواده موسکات» یکی دیگر از آثاری است که سرنوشت یک خانواده را روایت می‌کند. شاهکار سینگر شرح‌حال زندگی خانواده یهودی است که در گتوهای پیش از جنگ جهانی دوم در لهستان روزگار می‌گذرانند. «خانواده موسکات» بازه زمانی حدودا سی‌ساله‌ای را از ١٩١١ تا شروع حمله آلمان به لهستان در جنگ جهانی دوم دربرمی‌گیرد. سینگر در این رمان با تصویری پانورامیک، به یهودیان حسیدی و ارتدوکس، ظهور سکولاریسم، فروپاشی سنت‌های قرن‌نوزدهمی و… می‌پردازد.
همه آثاری که از آنها نام برده شد به‌نوعی روایت یک خانواده را در مهم‌ترین دوران تاریخ کشوری خاص روایت می‌کند. آنطور که اویگن روگه در «اینک خزان» روایت خود از خانواده اومنیتزها را در دوران جنگ سرد که یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخی آلمان است، روایت می‌کند. روایتی تازه و بدیع که موجب شد اویگن با نخستین رمانش، شهرتی عالمگیر برای خود دست‌وپا کند و شاهکارش در کنار «بودنبروک‌ها»ی توماس مان قرار بگیرد و از او به‌عنوان صدای تازه‌ای در ادبیات جهان نام برده شود؛ صدای تازه‌ای برای جهانی که کمی صلح می‌خواهد.
* داستان‌نویس و روزنامه‌نگار