برایان مگی که بود و چه نوشت؟

برایان مگی؛ رفت و اندیشه را تنها گذاشت

ترجمه: محمد کاملان

«برایان اِدگار مَگی» (Bryan Magee)، چهره‌ای شناخته‌شده‌ای در دنیای اندیشه به‌حساب می‌آید و در طول حیات خود تلاش زیادی انجام داد تا فلسفه از یک دانش خاص، به دانشی عمومی و محبوب در میان اقشار مختلف مردم تبدیل شود. به همین منظور نیز از سال ۱۹۷۸ تا سال ۱۹۸۷ به‌مدت ۱۰ سال برنامه‌ای در ۳۰ قسمت با نام «مردان اندیشه» (Men Of Idea) به‌روی آنتن برد.

این برنامه از شبکه چهارم سیما پخش شده است و به همین دلیل برایان مگی برای فلسفه‌دوستان ایرانی شخصیتی شناخته‌شده است. شوربختانه باید گفت باخبر شدیم برایان مگی این دار فانی را وداع گفت و جامعه فلسفه‌جهان را داغدار کرد. با توجه به محبوبیت برایان مگی در ادامه به زندگی این شخصیت برجسته دنیای اندیشه اشاره خواهیم کرد.

زندگی شخصی برایان مگی

برایان مگی زاده ۱۲ آوریل سال ۱۹۳۰ میلادی بود و در خانواده‌ای کارگر در محله «هاکستون» (Hoxton) در لندن به‌دنیا آمد. برایان در کودکی رابطه نزدیک و دوستانه‌ای با پدرش داشت، اما از رفتار سلطه‌جویانه و بددهانی‌های مادرش رنج می‌برد. او و خانواده‌اش در زمان جنگ‌جهانی دوم خانه و کاشانه‌شان را ترک گفتند و تحصیلاتش را در مدرسه‌ای که توسط «بیمارستان مسیح»، (Christ's Hospital) اداره می‌شد با بورسیه شورای شهر لندن به پایان رساند و در همین زمان بود که به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی علاقه پیدا کرد.

به همین دلیل در دوران تعطیلات مدرسه، به برنامه‌های سیاسی که از رادیو پخش می‌شد گوش فرا می‌داد و هر از گاهی نیز به تئاتر و کنسرت می‌رفت. برایان مگی برای خدمت به میهن، روانه سربازی شد و خدمت خود را در یکی از واحد‌های اطلاعاتی ارتش انگلیس شروع کرد. او در این واحد وظیفه داشت تا جاسوس‌هایی که در بین پناهندگان یوگسلاوی و اتریش پنهان شده بودند را پیدا کند. پس از پایان خدمت سربازی برایان مگی توانست برنده بورسیه «کالج کِبل» (Keble College) دانشگاه آکسفورد شود و به مدت یک‌سال به تحصیل فلسفه، سیاست و اقتصاد پرداخت. او در این مدت با افرادی مانند «رابین دِی»، (Robin Day)، «ویلیام ریز ماگ»، (William Rees-Mogg) و «جِرمی تُورپ» (Jeremy Thorpe) دوست و همشاگردی بود. این چهره‌ها بعد‌ها هرکدام به شخصیت‌های علمی مهمی تبدیل شدند.

مگی در دوران دانشگاه فعالیت‌های مختلفی را تجربه کرد و به‌عنوان رئیس «یونیون آکسفورد» (Oxford Union) برگزیده شد. او یک سال در دانشگاه یِیل (Yale Univercity)، فلسفه خواند و یکی از اعضای افتخاری «کالج کبل آکسفورد» بود.

فعالیت‌های سیاسی برایان مگی

تحصیلات برایان مگی در سال ۱۹۵۸ به‌پایان رسید و از دانشگاه یِیل به انگلستان بازگشت تا به یکی از اعضای حزب کارگر تبدیل شود. او در سال‌های ۱۹۵۹ و ۱۹۶۰ نامزد حزب کارگر شد، اما موفقیتی به‌دست نیاورد و درعوض برای تولید برنامه‌ای در شبکه تلویزیونی «آی. تی. وی» (ITV)، مشغول به کار شد. این برنامه با نام «این هفته» (This Week)، به‌روی آنتن رفت و برایان مگی نگرانی‌های اجتماعی خودش را در قالب تولید مستند در این برنامه ارائه می‌کرد. در آن زمان مواردی مانند سقط‌جنین و روسپیگری در انگلستان ممنوع بود و برایان مگی این عارضه‌های اجتماعی را با ساخت برنامه‌های مستند نقد می‌کرد.

در نهایت برایان مگی در انتخابات عمومی فوریه سال ۱۹۷۴، به‌عنوان نماینده حزب کارگر برنده شد، اما تفکرات سنتی این حزب که تحت‌نظر «مایکل فوت» (Michael Foot)، اداره می‌شد با باور‌های برایان مگی سازگاری نداشت و در تاریخ ۲۲ ژانویه ۱۹۸۲، از فعالیت‌های سیاسی در حزب کارگر انصراف داد و یک سال بعد دوباره به نویسندگی و تولید برنامه‌های تلویزیونی روی آورد.

فعالیت‌های نویسندگی و تلویزیونی برایان مگی

مگی در دانشگاه آکسفود ترکیبی از نوشته‌های سیاسی و شعرهایش را در سال ۱۹۵۱ به کمک انتشارات «فورتون پرس»، (Furtune Press)، به چاپ رساند. این انتشارات دستمزدی برای نوشته‌های برایان مگی به او پرداخت نکرد و از قرار معلوم مگی نیز دل خوشی از شعر‌هایی که چاپ کرده‌بود نداشت چرا که سال‌ها بعد در جایی گفته بود که از شعر‌هایی که گفته خجالت می‌کشد.

در این بین مهم‌ترین دستاورد برایان مگی، آوردن فلسلفه در میان عموم مردم بود. به همین دلیل در سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۷۱ برنامه‌ای رادیویی با نام «فلسفه مدرن بریتانیایی» (Modern British Philosophy) را شروع کرد و این مجموعه از گفتگو‌های برایان مگی با فیلسوفان بزرگ آمریکایی و انگلیسی تشکیل می‌شد. او در این برنامه درخصوص کتاب‌هایی که این فیسوف‌ها منتشر کرده بودند با آن‌ها گفتگو می‌کرد. مگی در این برنامه رابطه میان فلسفه و دیگر حوزه‌ها مانند دین و هنر را به نقد می‌کشید. «آنتونی کوئینتون» (Anthony Quinton)، «برتراند راسل» (Bertrand Russell)، «جی. ئی. مور» (G. E. Moore) و «جی. ال آستین» (J. L. Austin)، به‌عنوان فیلسوفان برجسته‌ای بودند که در این مجموعه برنامه‌ها حضور پیدا کردند. مدتی بعد، مطالب این برنامه‌ها در کتابی با نام «فلسفه مدرن بریتانیا» (Modern British Philosophy) منتشر شد.

این برنامه رادیویی زمینه‌ساز ساخت برنامه تلویزیونی «مردان اندیشه» شد، در این برنامه برایان مگی به همراه «اشعیا برلین» (Isaiah Berlin) به معرفی فلسفه پرداخت و با فلاسفه بزرگی در خصوص مواردی مانند «فلسفه مارکسیستی»، ایده‌های «نوام چامسکی»، (Chomsky) و اگزیستانسیالیسم مدرن به‌گفتگو می‌پرداخت. این برنامه در دو کتاب منتشر شد و شانزده قسمت از آن نیز در کتابی با نام «مردان اندیشه: پدیدآورندگان فسلفه معاصر» بوسیله عزت‌الله فولادوند در ایران ترجمه و توسط انتشارات طرح‌نو به‌چاپ رسیده است.

برایان مگی پس از ساخت برنامه «مردان اندیشه»، برنامه فلسفی دیگری با نام «فلاسفه بزرگ» (The Great Philosophers) را در سال ۱۹۸۷ به‌روی آنتن برد. او در این برنامه در خصوص مهم‌ترین شخصیت‌های فلسفه غرب، با ۱۵ تن از فیلسوف‌های برجسته معاصر به گفتگو نشست. این مجموعه با بررسی فیلسوف‌هایی مانند افلاطون، ارسطو و دکارت شروع شد و قسمت‌های پایانی آن به گفتگو با «جان سِرل» (John Searle) درخصوص فلسفه «ویتگنشتاین» (Wittgenstein)، به‌پایان رسید. طبق معمول، گفتگو‌های برایان مگی در این برنامه با فیلسوفان نیز در قالب کتابی با نام «فلاسفه بزرگ» به چاپ رسید. ماحصل این برنامه، کتاب دیگری نیز با نام «داستان تفکر»، (The Story of Thought) بود که به تاریخ فلسفه غربی می‌پرداخت.

در سال ۱۹۹۷ نیز برایان مگب کتاب «اعترافات یک فیلسوف»، (Confessions of a Philosopher) را منتشر کرد. این کتاب درواقع مقدمه‌ای به فلسفه بود و به‌صورت اتوبایوگرافی نوشته شده بود. برایان مگی در این کتاب تأکید زیادی داشت تا برای حل مشکلات فلسفی، از فلسفه شوپنهاور کمک گرفته شود. برایان مگی در سال ۱۹۸۳ کتاب فلسفه شوپنهاور را منتشر کرد و در سال ۱۹۹۷ نیز نسخه‌ای بازبینی‌شده از این کتاب را روانه جامعه فلسفی جهانی نمود. این کتاب به‌عنوان یکی از جامع‌ترین کتاب‌ها در خصوص فلسفه شوپنهاور شناخته می‌شود. برایان مگی در این کتاب چندین مقاله به رشته تحریر درآورده است و این مقاله‌ها عمیقاً به تأثیر شوپنهاور بر «ویتگنشتاین» و «واگنر» اشاره دارد و در میان آثار برجسته برایان مگی شناخته می‌شود، در این مقاله‌ها به تأثیر فلسفه بودا بر شوپنهاور نیز پرداخته می‌شود.

برایان مگی علاقه خاصی به زندگی، تفکر و موسیقی‌های «ریچارد واگنر» داشت و دو کتاب معروف نیز درخصوص زندگی و موسیقی «واگنر» نوشته است. برایان مگی یکی از طرفداران پروپاقرص «کارل پوپر» (Karl Popper)، فیلسوف اتریشی به‌حساب می‌آید.

مگی دستی در رمان‌نویسی نیز داشت و اولین اثر خودش را در سال ۱۹۷۷ با نام «مواجهه با مرگ»، (Facing Death) به چاپ رساند. او در سال ۲۰۱۶ و زمانی که تولد ۸۶ سالگی‌اش را جشن می‌گرفت کتاب «پرسش‌های نهایی»، (Ultimate Questions) را با کمک دانشگاه پرینستون به چاپ رساند. در سال ۲۰۱۸، زمانی که برایان مگی در خانه سالمندان در آکسفورد زندگی می‌کرد، «جیسون کاولی»، (Jason Cowley) از نشریه «نیو اِستِیتمَن»، (New Statesman)، مصاحبه‌ای با برایان مگی ترتیب داد و در خصوص زندگی این اندیشمند دنیای فلاسفه و کتاب «پرسش‌های نهایی» پای صحبت او نشست. برایان مگی در این مصاحبه گفت که تا قبل از انتشار کتاب «پرسش‌های نهایی» خلاقیت و نوآوری لازم را در خودش نمی‌دید تا دستاوردی مهم به دنیای فلسفه تقدیم کند. به گفته برایان مگی، بزرگانی مانند پاپر، راسل و انیشتین، این خلاقیت را دارا بودند و به همین دلیل نیز دستاور‌های مهمی را در اختیار بشریت قرار دادند. به‌گفته برایان مگی، انیشتین سبک نگاه انسان به‌دنیا را تغییر داد و کمک کرد تا بشریت به‌اطلاعات زیربنایی درخصوص زمان و فضا دست پیدا کند. برایان مگی در صحبت‌های خود متذکر شد، به این نتیجه رسیده است که هرگز نمی‌تواند چنین دیدگاه زیربنایی را درخصوص فلسفه پیش‌روی بشریت قرار دهد.

مگی در این مصاحبه مدعی شد که هر روز اخبار و برنامه‌های سیاسی را تماشا می‌کند و به‌نظر او رای‌گیری برای «بریتکس» (BRITAX)، یک اشتباه بزرگ تاریخی بود.

زندگی شخصی و مرگ برایان مگی

مگی در سال ۱۹۵۳ به‌عنوان معلم در سوئد خدمت می‌کرد و در همان‌جا با دختری با نام «اینگرید سودرلاند» (Ingrid Soderlund) که یک داروساز بود آشنا شد و کار آن‌ها به ازدواج کشید. ماحصل این ازدواج دختری با نام «گونلا» (Gunnela)، بود که این دختر بعد‌ها برای برایان مگی سه‌نوه به‌دنیا آورد. مگی در خصوص این ازدواج بعد‌ها گفت که وصلت آن‌ها به‌سرعت به جدایی ختم شد و از آن دوره به‌عنوان یکی از فاجعه‌بارترین دوران زندگی‌اش یاد کرد. او پس از طلاق دوباره برای ادامه تحصیل به آکسفورد بازگشت، اما هر سال برای بازدید دخترش به سوئد می‌رفت. او تأکید کرد که حتی فکرش را هم نمی‌کرد که دوباره ازدواج نکند، اما روزگار به گونه‌ای پیش او قرار گرفت که شرایط ازدواج دوباره برایان مگی هرگز مهیا نشد. او در ادامه صحبت‌های خود از آزادی که مجردی به او می‌دهد، کاملاً اظهار رضایت کرد.

برایان مگی زندگی‌نامه‌اش را در کتابی با نام «ابر‌های افتخار: دوران کودکی هاکستون» (Clouds of Glory: A Hoxton Childhood)، به رشته تحریر درآورد و در سال ۲۰۰۴ توانست جایزه بهترین کتاب اتوبایوگرافی آکادمی «جی. آر آکِرلی» (J. R. Ackerley Prize for Autobiography) را در سال ۲۰۰۴ از آن خود کند.

کتاب‌های برایان مگی که در ایران به چاپ رسیده است

همان‌گونه که در ابتدا برای شما گفتیم برایان مگی، فیلسوف و نویسنده شناخته شده‌ای در میان ایرانی‌ها است و چیزی حدود ۸ جلد کتاب از او در ایران ترجمه شده که خالی از لطف نیست در ادامه به فهرستی از این کتاب‌ها اشاره کنیم:

• فلاسفه بزرگ: آشنایی با فلسفه غرب، برایان مگی، عزت‌الله فولادوند (مترجم)، ناشر: خوارزمی
• مردان اندیشه: پدیدآورندگان فلسفه معاصر، برایان مگی، عزت‌الله فولادوند (مترجم)، ناشر: طرح نو
• داستان فلسفه، برایان مگی، مانی صالحی علامه (مترجم)، ناشر: کتاب آمه
• فلسفه نوین بریتانیا، برایان مگی، ابوالفضل رجبی (مترجم)، ناشر: نقش جهان
• مواجهه با مرگ، براین مگی، مجتبی عبدالله نژاد (مترجم)، ناشر: نشر نو
• سرگذشت فلسفه، برایان مگی، حسن کامشاد (مترجم)، ناشر: نشر نی
• فلسفه شوپنهاور، برایان مگی، رضا، ولی یاری (مترجم)، ناشر: مرکز

منابع:ourdailyread, wikipedia