نگاهی به رمان «بهار برایم کاموا بیاور» اثر مریم حسینیان

بهار برایم کاموا بیاور روایتگر زندگی زنی است که همراه فرزندان و شوهر نویسنده‎اش به خانه‎ای قدیمی در کنار روستایی دور افتاده نقل مکان می‎کند. این رمان از نوع آن دسته داستان‎های روان‎شناختی است  که در عین برخورداری از حادثه‎های  پی در پی، با اتکا به منطقی داستانی و توالی پذیرفتنی حوادث پیش می‎رود، حادثه‎هایی که دارای کنش‎هایی  پرکشش هستند.

هنریک توماشفسکی (فرمالیست روسی) حادثه را کوتاه‌ترین اتفاق می‌داند که حتی می‌تواند در یک جمله روی دهد. مطابق نظر او «در واقع هر جمله، حادثه‎ا‌ی مربوط به خود را ارایه می‌دهد» یکپارچگیِ متن ِ روایی از رهگذرِ پیوستگیِ انگیزشِ در

میان داستان بسیارچشمگیراست، به نوعی که در بوطیقای ارسطو مورد توجه قرار‌گرفته، آنجا که ارسطو  می‌نویسد: «کُنش در یک نمایش یا داستان منظوم باید یکپارچگی‌ای را ایجاد کند که در آن حادثه‌ها در پایه‌ی احتمالات و ضرورت‌ها، درپی هم بیایند.»

با مطالعه رمان خواننده در خوانش خود در بطن داستان، با نوعی انگیزش روبرو می‎شود که از آن باید به عنوان انگیزش سببی یاد کرد. انگیزشِ سببیِ، انگیزشی‎ست که  تأثیر آن بر حادثه، بر بسترِ رابطه‌ی  علت و معلولی نمود می‌یابد؛ رابطه‌ای که احتمال یا امکانِ چیزی را بیان می‌کند. اما انگیزش نه تنها در  مورد کُنشِ شخصیت‌های داستان، بلکه در پیوند با خود رویدادها – چه علتِ مشخصی در آن عمل کند، و چه  تصادفی باشد یا آمیزه‌ای از هر دو- کارکرد دارد.

کار واژه‎ها نیز در «بهار برایم کاموا بیاور» حرفه‎ای  به کار رفته‎اند .کار واژه‌هایی‌ که حالت یا کُنش ِبیرونی شخص را نشان می‌دهند، «کارواژه‌های جریان  بیرونی» هستند، کارواژه‌‌هایی که ما از بیرون در مورد شخص واقعی شاهدیم یا به کار می‌بریم. اما کارواژه‌هایی که  امیدوار بودن و … را می‎رسانند، به پهنه‌ی «جریان درونی» تعلق دارند. به این  معنا که در مورد یک شخص واقعی می‌توان فعل‌های جریان بیرونی را به کار گرفت، ولی فعل‌های جریان درونی، تنها به جهان روایت یا داستان تعلق دارند.

قانون زیبایی‎شناختی در این رمان نیز به سبکی عمل می‌کند که می‎توان آن را شکلی به حساب آورد  بین ناخود‌آگاه ادبی و منطق ِ زبانی. شاید بتوان در این رابطه با اتکا به نظریه‌ی جهان‌های ممکن گتفردلایبنیتس گفت که یک متن تخیلی یک یا چند جهان ممکن را می‌سازد. بیان تخیلی ِ متن تنها در پیوند با این «جهان‌های ممکن» حقیقی است، نه در ارتباط با جهان خارج از متن.

در نوشته‎های خانم حسینیان واسازی اتفاق افتاده است، به‎قول  لوی استراس، نظامی که در رمان حاکم است، دارای وضعیتی‎ست که اجزا با یکدیگر به‎نوعی رابطه دارند؛ که از طریق گفتگو‎های داستانی  ما به این منطق راه پیدا می‎کنیم. دراین  رمان ما نمی‎توانیم تعریف دقیقی از شخصیت سلام داشته باشیم، چرا که نویسنده به‎طور مستقیم نمی‎تواند اطلاعاتی از آن را به ما بدهد. بنابراین از طریق دیالوگها تمهیدی برای ما چیده و طی اجرایی  جالب در طول داستان، سلام را به ما می‎شناساند که شخصیت او حضور خارجی ندارد، بلکه شخصیتی ذهنی‎ست .

«دست می‎برم لای موهایم. یک مشت پر رنگی می‎آید توی دستم. شمع روشن می‎کنم و راه می‎افتم  سلام دستش را می‎گذارد روی لبش و هیس می‎کشد. من که ساکتم! من همیشه ساکت بوده‎ام.» (ص144)

نکته جالب توجه دیگر در این رمان لحن نویسنده است. لحنی که تعیین‎کننده‎ترین عامل برای سبک نویسنده به شمار می‎رود. چرا که با اتکا به همین لحن است که متن مشخصه اصلی خود را پدا می‎کند. با کمک همین لحن نویسنده رمان «بهار برایم کاموا بیاور» توانسته است گفته‎هایی کنشی را ادا کند که وصف نمی‎کنند، انجام می‎دهند .

«از پله ها پایین می‎آیم .آهسته و آرام. هیچ‎کس نیست. در زیرزمین را باز می‎کنم. بر می‎گردم  و نگاهم می‎کند. شانه‎هایش را می‎شناسم ودست بزرگش که روی دیوار می‎نویسد : نگار…»

و آخر اینکه در جریان رو به جلوی رمان، نیروی مرکزگرایی با استفاده از زبان نویسنده شکل می‎گیرد، تا همه چیز به سمت یک نقطه مرکزی در حرکت باشد. تا آنجا که این تعریف باختین مصداق پیدا می کند که: هر گفته مشخص از فرد متکلم همچون مکانی عمل می‎کند که در آن تمام نیروها بکار می‎افتند. از بعد تاویل‎پذیری نیز از متن رمان خواننده دریافت جدیدی پیدا می‎کند چرا که ازساخت معنایی و اولیه متن، بستر خاصی اداراک می شود که با ساخت‎شکنی مرز مشترکی دارد. در این مورد نظر گادامر را متذکر می شوم که می‎گوید: «هنگامی که افق‎ها و منظرهای مولف و تاویل‎گر در هم تنیده شد، پیش داوری‎ها و پیش‎فرض‎هایی به عنوان مقدمه‎ی این ارتباط وارد عمل می‎شود که پیش شرط هرگونه درکی است.»

«بهار برایم کاموا بیاور» دنیای پر رمز و راز زنی به حساب می‎آید که بنیامینش گنج می‎شود و نگارش را گنجشکها با خود می‎برند تا بهار هر دو با هم بیایند و… «بعد فقط می‎ماند دنبال کردن گنجشکها. حالا دیگر خانه برفی آب شده و پیدا کردن گنج کار ساده‎ای نیست .گوش قوی می‎خواهد و چشم‎های تیزبین.» صفحه 177