اشتراک گذاری
اسب کهر را بنگر/ BEHOLD A PALE HORSE
کارگردان: فرد زینه مان
فیلمنامه: ج.پ میلر، بر مبنای داستانی نوشته ی امریک پرسبرگر.
فیلمبردار: ژان بادال
موسیقی: موریس ژار
بازیگران: گری گوری پک، آنتونی کوئین، عمر شریف، میلدرد داناک، ریمون پلگرن، پائولو استوپا
ساخت 1964، سیاه و سفید،120 دقیقه.
خلاصه داستان: “مانوئل آریگوئز” مبارز مخالف حکومت اسپانیا در زمان فرانکواست که پس از پایان جنگ های داخلی در تبعید و تنها زندگی اش را سپری می کند. او پس از ۲۰سال بخاطر بیماری مادرش تصمیم می گیرد به زادگاهش برگردد…
حسن نیازی
“فرد زینه مان”، کارگردان و تهیه کننده، به سال 1907 در وین اتریش به دنیا آمد. نخستین بار با تماشای آثار فیلمسازانی همچون “کینگ ویدور” و “اریک فون اشتروهایم” به سینما علاقه مند شد. او ابتدا به حرفه ی فیلمبرداری مشغول شد و دستیار “بیلی وایلدر” و “رابرت سیودوماک” بود و سپس در اواخر دهه بیست به هالیوود عزیمت کرد. در دهه ی 30 به آموختن فن فیلمسازی روی آورد و در کنار آن چندین فیلم مستند را نیز کارگردانی کرد. در سال های آغازین دهه ی 40 نخستین فیلم های بلند داستانی اش را ساخت و با فیلم های مهم «هفتمین صلیب» و «عمل خشونت آمیز» به شهرت رسید. در دهه ی 50 با ساخت فیلم های مهم و تاثیرگذاری همچون «ماجرای نیمروز» و «از اینجا تا ابدیت» به یکی از فیلمسازان برجسته سینما بدل شد.در دهه ی 60 فیلم های «اسب کهر را بنگر» و «مردی برای تمام فصول» را ساخت که از آثار شاخص کارنامه ی او به حساب می آیند. از فیلم های مهم دیگر او و آن هم در حالی که از مرز هفتاد سالگی گذشته بود می توان به آثاری همچون «جولیا» و «روز شغال» اشاره کرد که آثاری محبوب در کارنامه “زینه مان” هستند. وی در سال 1997 در شهر لندن درگذشت.
همواره باید به دنبال تحقق ارزش هایی باشیم که واقعا به آنها باور داریم. «هرمان هسه»
فیلم “فرد زینه مان” با نمایی از فیلم های مستند جنگ های داخلی اسپانیا آغاز می شود. ما با همین تصاویر مستند، با فیلم همراه می شویم و سربازانی را می بینیم که در یک ردیف، پشت سر هم ایستاده اند، آنها خسته و تکیده، یک به یک، صلاح های خود را تحویل می دهند، گویا آنها قرار است به فرانسه تبعید شوند. در میان این سربازها، شخصیتی ست به نام “مانوئل آرتیگز” که رهبر چریک های اسپانیایی ست، او این شکست را نمی پذیرد و حتی سعی دارد برگردد، ولی دوستانش مانع می شوند. سپس پس از این، فیلم به بیست سال بعد می رود، در مرز اسپانیا،(همراه با موسیقی زیبای موریس ژار) و اینک نوجوانی به نام “پاپکو” را می بینم که پی می بریم پسر یکی از همرزمان و دوست “مانوئل آرتیگز” بوده و در جریان مبارزات به دست “وینولاس” که هم اکنون رئیس پلیس اسپانیایی شهر(سن مارتین) است کشته شده است.( “وینولاس” آدم مشهوری ست، چون دشمن بزرگی به نام “مانوئل آرتیگز” دارد.) “پاپکو” قصد دارد به نزد “مانوئل” برود تا از او بخواهد که قاتل پدرش را بکشد.
ما با “پابکو” همراه می شویم و به خانه “مانوئل” می رویم. خانه “مانوئل” در خیابانی به نام اسپانیا ست! به اسم خیابان توجه کنید، او عاشق کشورش است، ولی از او دور افتاده، او به تبعیدی ناخواسته تن داده است. اینجا انتظار ما در اولین برخورد “پاپکو” با “مانوئل” به چیز دیگری تبدیل می شود. “مانوئل” را اولین بار، خوابیده بر روی تختی می بینیم! گویی که “زینه مان” می خواهد نشان دهد که در طول این بیست سال “مانوئل” مرده ای بیش نبوده است و اکنون شاید با آمدن “پاپکو” جان تازه ای بگیرد. به هر حال او در اولین دیدار با “پاپکو” سرد و بی تفاوت است! مدتی می گذرد و روزی یکی از دوستان “مانوئل” به نام “کارلوس” به دیدنش می آید،که از زیردستان “وینولاس” است و او این را نمی داند! “کارلوس” حاوی پیغامی ست از شهر (سن مارتین) و به مانوئل می گوید که مادرش در بیمارستان بستری شده و در حال مردن است. “مانوئل” با شنیدن این خبر سخت ناراحت می شود و تصمیم می گیرد که به شهر سن مارتین برود و مادرش را قبل از اینکه بمیرد، ببیند. در عوض این خبر “پاپکو” را خوشحال می کند. این اتفاق باعث بهتر شدن رابطه ی بین “پاپکو” و “مانوئل” می شود. “پاپک” به او کمک می کند تا راه های ورود به بیمارستان را بهتر بفهمد و این برای “مانوئل” کمک بزرگی ست. “مانوئل” هم در ازای این کمک به “پاپکو” می گوید که قصد دارد برایش هدیه ای بخرد و دوست دارد که هدیه را خودش انتخاب کند. اینجا یکی از موقعیت های خوب فیلم شکل می گیرد، “پاپکو” در جواب می گوید که “وینولاس” رو بکش! مانوئل به او نگاهی می کند و لبخندی می زند…! و از طرفی در شهر سن مارتین ، کشیش جوانی به نام “فرانسیسکو” با مادر “مانوئل” ملاقات می کند که از او درخواست می کند پیغامی به “مانوئل” برساند و از او بخواهد که به سن مارتین نرود، کشیش قبل از رفتن از نزد مادر “مانوئل”، شاهد مرگ اوست. او به هر طریقی، خود را به “مانوئل” می رساند. “مانوئل” از کشیش ها متنفر است و اعتمادی به آنها ندارد، و نمی تواند بپذیرد که یک کشیش جان خود را برای او به خطر انداخته است! از طرفی دیگر، “مانوئل” پی به خیانت دوستش “کارلوس” می برد. اینک “مانوئل آرتیگز” با شنیدن خبر مرگ مادرش، به نظر می رسد که دیگر بهانه ای برای رفتن به سرزمین خود ندارد، حتی “پاپکو” هم دیگر میلی به رفتن “مانوئل” به سن مارتین از خود نشان نمی دهد. اما “مانوئل”، دیگر نمی تواند در یک خانه کوچک و کهنه روی یک تخت دراز بکشد و روز را به شب و شب را به روز برساند. او دوباره احیا شده است و با روحیه ای استوار عزمش را برای رفتن جزم می کند، لباس های رزمش را به تن می کند، صلاح هایش را از زیر خاک بیرون می آورد و تک و تنها، به سمت سن مارتین حرکت می کند. “مانوئل آرتیگز” با رفتاری که از خود نشان می دهد به طریقی وانمود می کند که گویی هزاران سرباز نیز با او همراه هستند. (در طول عزیمت “مانوئل” به شهر سن مارتین، او را در میان طبیعت بکر و کوه های بلندی می بینیم که موقعیت او را بیشتر به ما نشان می دهد؛ “فردزینه مان” به خاطر علاقه اش به عکاسی و قاب تصاویر، اینجا هم با قاب هایی بسیار زیبا و استادانه هنر خود را به رخ می کشد.) بالاخره “مانوئل آرتیگز” به سن مارتین می رسد و در نزدیکی بیمارستانی که جسد مادرش در آنجاست کمین می کند و این در حالی ست که “وینولاس” و سربازانش در انتظارش هستند. “مانوئل” خود را نشان می دهد و در اولین فرصت “کارلوس” را می کشد، هر چند که می توانست به جای “کارلوس” “وینولاس” را بکشد! اینجاست که می فهمیم برای “مانوئل آرتیگز” کشتن دوستی که به او خیانت کرده است، مهم تر از کشتن کسی ست که سال هاست دشمن اوست. در پایان شاهد گلوله باران “مانوئل” توسط سربازان “وینولاس” هستیم. “مانوئل”، با شکوه و با افتخار، چشمانش را آرام روی هم می گذارد و در حالی که تصاویری از “پاپکو” ی در حال خنده که با توپی که خودش به او هدیه داده بود به یاد می آورد، می میرد. اینک، “وینولاس” افتخار به دام انداختن و کشتن “مانوئل” را نصیب خود می کند و این در حالی ست که هم خود او و همه می دانیم که قهرمان اصلی “مانوئل آرتیگز” است.
و حالا جسد “مانوئل” را در کنار جسد دوست خائنش “کارلوس” می بینیم، اما خیلی زود جسد او را به کنار جسد مادرش می برند؛ گویی که نباید جسم یک قهرمان در کنار جسم یک خائن قرار گیرد!
«اسب کهر را بنگر» پر از این صحنه ها و جزئیات به یادماندنی ست؛ از دیگر صحنه های خوب فیلم صحنه ای ست که “مانوئل آرتیگز” قبل از عزیمت به سن مارتین، در خانه اش به عکسی از دوران جوانی اش نگاهی می اندازد و بعد بلافاصله به چهره کنونی خودش در آینه! یا در صحنه ای دیگر که “مانوئل” با آن دختر جوان که در کافه کار می کند، روبرو می شود، آن نگاه های “مانوئل” به دختر… و همینطور نباید از حضور بازیگران فیلم غافل شد.
“عمر شریف” در نقش (کشیش فرانچسکو) عالی ظاهر می شود(در صحنه پایانی فیلم، به نگاه های او به جمعیت میان خیابان توجه کنید) “آنتونی کوئین” نقش ضدقهرمان را در فیلم به عهده دارد، یک نظامی سرسپرده که می خواهد قهرمان دوست داشتنی داستان را با بازی زیبای “گری گوری پک”، بکشد. اما “کوئین” مثل همیشه توانسته به این نقش نفرت انگیز جلوه ای انسانی و باور پذیر ببخشد.
“فرد زینه مان” به عنوان یک هنرمند و فیلمساز حرفه ای تثبیت شده است و در تاریخ سینما جایگاه بخصوصی دارد. فیلم های او قابل احترام هستند و دیدن هر کدام از آنها تجربه ی تازه ایست. «اسب کهر را بنگر» شاید به خوبی فیلم های دیگر زینه مان، «ماجرای نیمروز» و«مردی برای تمام فصول» و از مشخصه های سبک و کار او نباشد، ولی فیلمی ست که پس از گذشت چند دهه از ساختنش هنوز هم دیدنی و تاثیرگذار است.
سینما نگار – مد و مه- نوروز 1392