جوایز ادبی سال 2013 و برندگان آنها

 کسب یک جایزه مهم ادبی جزو نقاط طلایی زندگی هر نویسنده‌ای محسوب می‌شود که علاوه‌بر منفعت مادی، جذب طیف گستره‌تری از خوانندگان را برای آثار وی به همراه خواهد داشت. اگر از دید کتابخوانان هم به این قضیه نگاه کنیم، آثار منتخب هیات داوران جوایز ادبی می‌تواند ملاک بسیار مناسبی برای برگزیدن آثار خواندنی باشد، چرا که هریک از آثار برنده‌ جایزه پس از بررسی‌های بسیار و رد شدن از فیلتر متخصصان این فن، به رتبه‌ برتر دست یافته‌اند.

جوایز معتبر دنیای ادبیات در سال 2013 استعدادهای درخشانی را به خوانندگان بین‌المللی معرفی کردند. با نزدیک شدن به آخرین ساعات سال جاری میلادی، نگاهی می‌اندازیم به نویسندگانی که موفق شدند طی 12 ماه گذشته مهم‌ترین افتخارات این عرصه را از آن خود کنند.

** جایزه‌   «پرنس آستوریاس» که هر ساله در هشت بخش مختلف اعطا می‌شود، امسال در بخش ادبی به «آنتونیو مونوز مولینا»، نویسنده‌ اسپانیایی تعلق گرفت که از سال 1995 عضو آکادمی سلطنتی اسپانیا است. جایزه‌ اسپانیایی پرنس آستوریاس هرساله در حوزه‌های علوم اجتماعی‌، هنر‌، ادبیات،‌ همکاری بین‌المللی،‌ ورزشی،‌ تحقیقات علمی و فنی‌، ارتباطات و علوم انسانی و تفاهم بین‌المللی به چهره‌های برتر هر بخش تعلق می‌گیرد.

** جایزه‌ «ادگار آلن پو» که مهمترین جایزه ادبیات جنایی جهان محسوب می‌شود، در سال 2013 به «دنیس هلان» برای رمان «شب زنده‌داری» اعطا شد که رمان‌های معروفی چون «جزیره شاتر» و «رودخانه مرموز» از او به دنیای سینما راه یافته‌اند. جایزه‌ی ادگار آلن پو هرساله برای بزرگداشت نام این نویسنده آمریکایی به جنایی‌نویسان برگزیده آمریکایی در بخش‌های ادبیات داستانی، غیرداستانی و فیلمنامه تلویزیونی اعطا می‌شود.

** جایزه ادبی «پولیتزر» که مهمترین بخش‌های آن ادبیات، موسیقی، روزنامه‌نگاری و روزنامه‌نگاری آنلاین هستند، در سال 1917 در آمریکا پایه‌گذاری شده و به یاد «جوزف پولیتزر» و از سوی دانشگاه کلمبیا در نیویورک برگزار می‌شود. این رقابت مهمی ادبی دنیا در 21 بخش برپا می‌شود که در 20 بخش هر برگزیده 10 هزار دلار دریافت می‌کند و برگزیده بخش روزنامه‌نگاری یک مدال طلا نیز دریافت می‌کند. امسال جایزه بخش ادبیات داستانی به «آدام جانسون»، نویسنده آمریکایی متولد کره شمالی برای رمان «پسر یتیم ارباب» تعلق گرفت. در بخش نمایشنامه «آیاد اختر» برای نگارش «رسوا» موفق به کسب جایزه شد. «فردریک لاجوال» هم با کتاب «آتش جنگ: سقوط یک امپراطوری و ساخت ویتنام آمریکا» جایزه‌ی بخش تاریخ پولیتزر را از آن خود کرد.

** یکی دیگر از جوایز مهم ادبی سال 2013 جایزه‌ «الکساندر سولژنیتسین» بود که «ماکسیم آملین»، شاعر موفق روسیه به عنوان برنده این جایزه 25 هزار دلاری اعلام شد. وی این جایزه مهم را برای نوآوری‌های شاعرانه و گسترش مرزها و امکانات شعر غنایی دریافت کرد. «ماکسیم آملین» 43 ساله تاکنون چندین مجموعه شعر به چاپ رسانده و در کار ترجمه متون لاتین و کلاسیک یونانی فعالیت دارد. جایزه‌ی الکساندر سولژنتیسین از سال 1998 برای بزرگداشت نام این شخصیت ادبی سرشناس راه‌اندازی شد و ویژه‌ نویسندگان روس است که به زبان روسی آثار خود را منتشر کرده‌اند.

** «لیزا اودانل»، نویسنده‌ سرشناس انگلیسی جایزه‌ کتاب 10 هزار پوندی کشورهای مشترک‌المنافع را به خود اختصاص داد و «الیزا رابرتسون» و «شارون میلر» هم به طور مشترک جایزه‌ داستان کوتاه امسال را کسب کردند. اودانل با کتاب «مرگ زنبورهای عسل» تحسین هیات داوران این جایزه را برانگیخت. هرساله نویسندگان 54 کشور برای دریافت جایزه‌ ادبی کشورهای مشترک‌المنافع با هم به رقابت می‌پردازند. این جایزه برای اولین‌بار در سال 1987 به آثار ادبی برجسته تعلق گرفت. موسسه‌ برگزارکننده‌ این جایزه، سازمانی است که با همکاری 53 کشور عضو اتحادیه‌ی کشورهای مشترک‌المنافع اداره می‌شود.

** جایزه‌ی ادبی «میگوئل سروانتس» اسپانیا از دیگر جوایز معتبر و شناخته‌شده‌ بین‌المللی در سال 2013 به «النا پونیاتوسکا»، نویسنده و روزنامه‌نگار مکزیکی اعطا شد. جایزه‌ «سروانتس» که گاه با نوبل ادبیات مقایسه می‌شود،‌ سال 1975 راه‌اندازی شد تا نویسندگان برجسته حوزه‌ ادبیات اسپانیولی‌زبان را مورد تقدیر قرار دهد. طی چهار دهه‌ گذشته این چهارمین‌بار است که یک نویسنده زن جایزه‌ سروانتس را به خود اختصاص می‌دهد. پیش از این «ماریا زامبرانو» (1988) و «آنا ماریا ماتوت» (2010) از اسپانیا و «دولس ماریا لویناز» (1992) از کوبا این جایزه را کسب کرده بودند.

** جایزه‌ «آسترید لیندگرن» یکی دیگر از جوایز نام‌آشنایی است که در جهان به عنوان بزرگترین جایزه ادبیات کودک و نوجوان شناخته می‌شود و در دو بخش نویسنده و تصویرگر کتاب کودک برگزار می‌شود. امسال «ایزول» با نام اصلی «ماریزول میسنتا»، تصویرگر و نویسنده آرژانتینی کتاب‌های کودک این جایزه را از آن خود کرد. وی تاکنون 10 کتاب را با تصویرگری خود روانه بازار کتاب کرده‌ و با شاعران بسیاری از جمله «جورج لوجان» آرژانتینی همکاری داشته است. آثار ایزول تاکنون در 20 کشور جهان به چاپ رسیده‌اند. امسال 207 نامزد از کشورهای سرتاسر جهان برای کسب این جایزه 500 هزار پوندی با هم به رقابت پرداختند. این جایزه بین‌المللی 40 هزار کرونی برای اولین‌بار در سال 1967 توسط دولت سوئد به منظور بزرگداشت نام آسترید لیندگرن، برجسته‌ترین نویسنده‌ی ادبیات کودک این کشور، برگزار شد.

** جایزه‌ «فرانتس کافکا» از شناخته‌شده‌ترین جوایز ادبیات جهان محسوب می‌شود که امسال نصیب «آموس اوز»، فعال صلح‌طلب اسرائیلی رسید. هیات‌داوران این جایزه‌ «آموس اوز» را به پاس فعالیت‌های ادبی به عنوان برنده سال 2013 اعلام کرد. »آموس اوز» که مخالف سیاست‌های جنگ‌طلبانه رژیم‌صهیونیستی است، در ماه اکتبر در شهر پراگ این جایزه 10 هزار دلاری را دریافت کرد. اوز که از پدری روس و مادری لهستانی در بیت‌المقدس به دنیا آمده، بیشتر برای استفاده از طنز و تخیل در داستان‌هایش شهرت دارد. آثار این نویسنده تاکنون به بیش از 40 زبان ترجمه شده‌اند. «هاروکی موراکامی»، «فیلیپ راث» و «هارولد پینتر» از نویسندگان سرشناس و مطرحی هستند که پیش از این جایزه‌ «کافکا» را به دست گرفته‌اند.

** دیگر جایزه‌ حائز اهمیتی که در سال 2013 به برنده‌اش رسید، جایزه‌ بهترین رمان تاریخی «والتر اسکات» است. «تان توان انگ»، نویسنده‌ جوان مالزیایی با دومین رمان خود «باغ مه‌های شبانه» موفق شد با پشت سر گذاشتن «هیلاری منتل» (برنده‌ دو جایزه‌ بوکر) مهم‌ترین جایزه‌ رمان تاریخی جهان را به دست آورد. «باغ مه‌های شبانه» که از نامزدهای نهایی جایزه‌ بوکر بوده‌، نخستین رمان به قلم نویسنده‌ای خارجی است که موفق به کسب این جایزه‌ شده است. جایزه‌ ادبی والتر اسکات که با مبلغ نقدی 25 هزار پوند همراه است، امکان حضور تمامی رمان‌های تاریخی که موضوع آ‌نها در 60 سال قبل اتفاق می‌افتد را فراهم ساخته است. جایزه کتاب والتر اسکات در سال 2010 برای بزرگداشت رمان‌نویس اسکاتلندی خالق آثار تاریخی راه‌اندازی شد.

** جایزه ادبی «پن/فاکنر» 2013 برای نخستین‌بار به یک نویسنده‌ آمریکای لاتین‌ به نام «بنجامین آلیره سائنز» اعطا شد. این نویسنده‌ی 58 ساله که تا کنون ده‌ها مجموعه شعر و کتاب کودک‌، نوجوان و بزرگسال منتشر کرده‌، این جایزه را برای کتاب «همه‌چیز در باشگاه کنتاکی شروع می‌شود و به پایان می‌رسد» دریافت کرد. این کتاب مجموعه‌ای از هفت داستان تقریبا به هم پیوسته است. جایزه ادبی پن/فاکنر جایزه 15 هزار دلاری را از سوی بنیاد فاکنر به بهترین نویسنده‌ سال اعطا می‌کند. چهار نویسنده‌ای که به مرحله‌ نهایی این جایزه رسیده‌اند نیز هر یک 5 هزار دلار جایزه نقدی دریافت می‌کنند. این جایزه برای اولین‌بار در سال 1981 اعطا شده است.

** جایزه بین‌المللی «ایمپک دوبلین» که ارزش نقدی آن بالغ بر 126 هزار دلار است، یک از گرانترین جوایز ادبی دنیا محسوب می‌شود. این جایزه که در ایرلند برگزار می‌شود، به بهترین اثر یک نویسنده تعلق می‌گیرد. «کوین بری»، نویسنده‌ ایرلندی است که با کتاب «شهر بوهین» جایزه‌ ادبی ایمپک دوبلین 2013 را گرفت. فهرست اولیه این جایزه به انتخاب کتابخانه‌های سراسر دنیا تعیین می‌شود. این جایزه کتاب‌هایی را شامل می‌شود که به زبان انگلیسی نوشته یا ترجمه شده و در فاصله زمانی یک ساله اخیر منتشر شده باشند. ایمپک دوبلین با همکاری شورای شهر دوبلین ایرلند و دولت دوبلین و کمپانی ایمپک اهدا می شود.

** یکی از معتبرترین جوایز ادبی دنیا یعنی «بوکر» در سال 2013 به «النور کاتون» از نیوزلند اعطا شد تا وی جوان‌ترین نویسنده‌ برنده این جایزه معتبر نام بگیرد. النور کاتون 28 ساله‌ توانست با رمان 832 صفحه‌ای «چهره‌های درخشان» جایزه 50 هزار پوندی «من بوکر» را به خود اختصاص دهد. امسال آخرین دوره‌ برگزاری جایزه بوکر بین‌المللی به رسم 45 سال گذشته بود. تا کنون تنها کشورهای انگلیس، ایرلند و کشورهای مشترک‌المنافع حق شرکت در این رقابت را داشتند، اما براساس قوانین مصوب جدید، رقابت برای کسب این جایزه مهم ادبی برای نویسندگان تمام کشورهای جهان که به زبان انگلیسی بنویسند، آزاد خواهد بود. این جایزه ادبی که با نام «من بوکر» نیز شناخته می‌شود، هر سال به بهترین رمان انگلیسی‌زبان که از سوی شهروندان انگلیسی‌زبان یا همسو با بریتانیا و جمهوری ایرلند نوشته شده باشد، اعطا می‌شود. بوکر تأثیر بسیار زیادی بر فروش و ترجمه‌ی کتاب در سطح جهان دارد و جایزه‌ای 50هزار پوندی برای برنده‌ی آن به همراه می‌آورد.

** جایزه «نوبل ادبیات» به عنوان قله افتخار ادبی دنیا، هرسال به مجموعه آثار یک نویسنده تعلق می‌گیرد. برنده جایزه نوبل یک مدال طلا، دیپلم افتخار و یک جایزه نقدی چند صد هزار دلاری دریافت می‌کند که میزان جایزه نقدی به درآمد بنیاد نوبل در آن سال بستگی دارد. امسال این جایزه به «آلیس مونرو»، نویسنده نامدار کانادایی اعطا شد. «آلیس مونرو» 82 ساله به دلیل بیماری و ضعف قادر نبود در مراسم دریافت جایزه‌ نوبل حضور پیدا کند و‌ از طریق ویدیو کنفرانس سخنرانی‌اش را به گوش اعضا آکادمی نوبل و دوستدارانش ‌رساند. آلیس مونرو با کسب نوبل ادبیات در روز دهم اکتبر‌، عنوان صدودهمین برنده نوبی ادبیات و سیزدهمین زن برنده این جایزه را کسب کرد که موفق به کسب این افتخار شده است. آکادمی نوبل وی را استاد داستان کوتاه معاصر خواند و بیش از چهار دهه تلاش وی در حوزه‌ی نگارش داستان‌های چند لایه و عمیق را مورد تقدیر قرار داد.

** جایزه «گنکور» به عنوان معتبرترین جایزه ادبی فرانسه در سال 2013 به رمان «خداحافظ طبقه بالایی‌ها» رسید. اعضای آکادمی کنگور طبق سنت هرسال، با حضور در رستوران «دروان» در پاریس، «پیر لومیتره» را برای رمان «خداحافظ طبقه بالایی‌ها» به عنوان برنده این جایزه معتبرتر معرفی کردند. «لومیتره» در این کتاب 600 صفحه‌ای با نگاهی متفاوت به توصیف جنگ و تبعات آن می‌پردازد. جایزه ادبی «گنکور» مهم‌ترین جایزه‌ ادبی کشور فرانسه محسوب می‌شود که طبق وصیت «ادموند دو گنکور»، نویسنده و منتقد فرانسوی در سال 1896 بنیان نهاده شد. این جایزه هر سال به بهترین کتاب داستانی فرانسوی که همان سال منتشر شده باشد، تعلق می‌گیرد. هر نویسنده در زندگی ادبی خود تنها یک‌بار برنده این جایزه می‌شود.

** جایزه ادبی «فمینا» که یکی دیگر جوایز معتبر ادبیات فرانسه است، امسال به «ریچارد فورد»، نویسنده آمریکایی برای کتاب «کانادا» که داستان بی‌گناهی پسری را در جریان سرقت والدینش از یک بانک روایت می‌کند، اعطا شد. ین نویسنده آمریکایی پیش از این برای رمان «روز استقلال» در سال 1996 جایزه پولیتزر و همچنین جایزه پن/فاکنر را کسب کرده بود. «لئونورا میانو»، نویسنده کامرونی نیز در بخش بهترین رمان فرانسوی‌زبان موفق به دریافت جایزه فمینا شد. وی برای کتاب «فصل تاریکی» برنده این جایزه شد. جایزه فمینا در سال 1904 توسط 22 نویسنده مجله «زندگی زیبا» راه‌اندازی شد. داوران این جایزه زن هستند، اما لزوما این جایزه مختص زنان نیست.

** جایزه ادبی «هانس کریستین اندرسن» تقریبا مهم‌ترین جایزه ادبی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است که گاه «نوبل کوچک» خوانده می‌شود. این جایزه که هر دو سال یک‌بار از سوی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان در دو بخش به نویسندگان و تصویرگران اهدا می‌شود، به نام هانس کریستین اندرسن، نویسنده افسانه‌های کودکانه دانمارکی، نام‌گذاری شده است و برگزیدگان آن جایزه خود را از دست ملکه‌ی دانمارک دریافت می‌کنند. این دوره جایزه‌ی ادبی «هانس کریستین اندرسن» به سلمان رشدی، نویسنده مرتد هندی رسید. این رمان‌نویس ‌منفور از نگاه مسلمانان، این جایزه ‌94 هزار دلاری را روز 17 اوت 2014 در شهر «اودنس» دانمارک دریافت خواهد کرد.

ایسنا/مد و مه / دهم دی 1392