اشتراک گذاری
ادبیات شكل پیچیده ای برای بیان مسائل ساده نیست بلكه ساده ترین شكل برای بیان مسائل پیچیده است.
ژان كوكتو
آلن رب گری یه در ۱۸ اوت ۱۹۹۲ در شهر برست در شمال غربی فرانسه به دنیا آمد. او نخستین رمانش «جوانی» را در بیست و دو سالگی نوشت ولی این رمان هرگز منتشر نشد. در سال ۱۹۴۹ رمان «شاه كشی» را به پایان رساند كه از سوی انتشارات گالیمار رد شد. این رمان سرانجام سی سال بعد پس از بازنویسی توسط انتشارات مینویی به چاپ رسید. انتشارات مینویی به مدیریت «ژروم لاندون» كه خود از جمله ادبای برجسته فرانسوی است از جمله ناشرانی است كه می توان نام «متفاوت» را بر آنها گذاشت. انتشارات مینویی در طی بیش از پنج دهه فعالیت فرهنگی خود مهمترین كتاب های ادبیات معاصر فرانسه را به چاپ رسانده است. رب گری یه مدتی به عنوان مهندس كشاورزی در جزایر گوادلوپ و مارتینیك مشغول به كار شد ولی در سال ۱۹۵۱ به علت بیماری مجبور به بازگشت به فرانسه شد و هنگام سفر با كشتی نوشتن رمان «پاك كن ها» را آغاز كرد. او بعد ها دستنویس «پاك كن ها» را به انتشارات مینویی سپرد. این رمان در سال ۱۹۵۳ برنده جایزه فنئون شد و به شدت مورد توجه رولان بارت منتقد برجسته ادبیات فرانسه قرار گرفت. آلن رب گری یه در سال ۱۹۹۵ رمان «چشم چران» را به چاپ رساند كه جایزه منتقدان را از آن او كرد. او از آن پس شروع به همكاری با مجله اكسپرس كرد. مقالات آلن رب گری یه در این مجله سال ها بعد در كتاب مستقلی با عنوان «برای یك رمان نو» به چاپ رسید.موفقیت اصلی آن رب گری یه در سال ۱۹۵۷ بود كه رمان «حسادت» منتشر شد و این كتاب برای نویسنده شهرت و اعتبار فراوانی را به ارمغان آورد. رب گری یه در سال ۱۹۵۱ با «كاترین راستاكیان» هنرمند نامدار فرانسوی ازدواج كرد و برای كتاب او «تصویر» مقدمه ای با نام مستعار نوشت.در سال ۱۹۶۰ در بحبوحه جنگ استقلال الجزایر آلن رب گری یه به اتفاق ۱۲۱ روشنفكر فرانسوی بیانیه ای را برای دفاع از مردم الجزایر و محكوم شمردن اقدامات سلطه طلبانه دولت فرانسه منتشر كرد. با این وجود رب گری یه برخلاف ژان پل سارتر به تعهد سیاسی نویسنده باور نداشت و معتقد بود نویسنده مجاز نیست تا آثارش را در خدمت این یا آن جریان سیاسی قرار دهد.از دیگر گرایشات مهم رب گری یه علاقه فراوان او به نگارش فیلمنامه و كارگردانی فیلم است. او در فاصله سال های ۱۹۶۴- ۱۹۶۱ فیلمنامه «سال گذشته در مارین باد» را نوشت كه به وسیله آلن رنه ساخته شد. كارگردانی فیلم «قطار سریع السیر اروپا» باشركت ژان لویس ترن تینان كه با استقبال فراوانی روبه رو شد و همچنین دو فیلم «لغزش تدریجی لذت» و «بازی با آتش» از دیگر فعالیت های سینمایی آلن رب گری یه به حساب می آید.جنبش «رمان نو» مانند سایر جنبش های ادبی و هنری غرب، در رابطه با تحولات اجتماعی و سیاسی در اواخر دهه پنجاه در فرانسه شكل گرفت و نویسندگانی چون آلن رب گری یه، میشل بوتور، كلود سیمون و ناتالی ساروت همزمان به انتقاد از شیوه های بیان رئالیستی و كلاسیك در رمان پرداختند. ساروت در كتاب معتبر خود «عصر بدگمانی» ضمن انتقاد از رمان كلاسیك، سیر تحولات این ژانر ادبی را از دوره كافكا تا به امروز دنبال كرده است.به گفته ناتالی ساروت: «در گذشته نویسندگان قهرمانان آفریده خود را باور داشتند و این باور به آنها توان می بخشید تا قهرمانانی فراموش نشدنی به عالم ادبیات عرضه كنند، در حالی كه امروز خوانندگان قهرمان را باور ندارند.»
نویسندگان رمان نو مسائلی مانند «كسیون» شخصیت پردازی و حتی روایت را از رمان حذف كردند و تنها به ثبت آنی و لحظه ای رویداد ها و حوادث پرداختند. آلن رب گری یه اعتقاد داشت، روایت گری در ادبیات خیانت به خواننده است؛ زیرا او را به جهانی مشابه با جهان واقعی می كشاند ناگفته نماند كه جنبش رمان نو در غرب نیز طرفدارانی پیدا كرد.از آن جمله «پترهاندكه» نویسنده اتریشی كه از مهمترین نظریه پردازان این نهضت در كشور های آلمانی زبان است. هاندكه در رمان معروف خود «ترس دروازه بان از ضربه پنالتی» بسیاری از عناصر رمان نو را وارد داستان كرده است.فرم داستان نویسی رب گری یه بر عدم توالی زمانی استوار است و این خود از تاثیر پذیری او از نویسندگانی چون «هانری برگسون» و «مارسل پروست» و همچنین جریان موسوم به «سیال ذهن» سرچشمه می گیرد. برای آشنایی بیشتر با جهان داستانی و تكنیك های نویسندگی آلن رب گری یه كتاب Lareprise (بازیافتن) یكی از آخرین كتاب های او را در سال ۲۰۰۱ در پاریس و توسط انتشارات مینویی به چاپ رسیده است. مرور مختصری می كنیم. آلن رب گری یه این كتاب را در آستانه هشتاد سالگی و پس از هشت سال سكوت ادبی منتشر كرده است. هانری ربن كارآگاه برای انجام یك ماموریت جنایی به برلین سفر می كند: «برلین در آن زمان پایتخت آلمان شرقی است و زمان رویداد داستان چند سال بعد از پایان جنگ دوم جهانی است.» در طول سفر و در قطار هانری ربن با همزادش روبه رو می شود، مردی كه عمیقاً شبیه به او است و در كوپه دیگر قطار مشغول مطالعه روزنامه ای به زبان آلمانی است. در شهر برلین هانری ربن قرار است با شخصی به نام پس یرگارن دیدار كند. روبن نگران است كه پس یرگارن همزاد را به جای او اشتباه بگیرد. سرانجام پس یرگارن او را در جریان ماموریتش قرار می دهد: هانری ربن مامور می شود شخصی به نام «ایكس» را زیر نظر بگیرد كه البته ایكس نیز به نحو مشكوكی به قتل می رسد و سیر داستان به همین شكل معمایی و پازل گونه بدون اینكه خط سیر مشخصی داشته باشد با تغییرات متعدد زمانی به جلو می رود. از نكات جالب این رمان استفاده از دو راوی در رمان است كه راوی دوم با نگارش پاورقی (زیرنویس) اشتباهات راوی اول را اصلاح می كند.آلن رب گری یه در مصاحبه ای كه پس از انتشار این كتاب با «مگزین لیته رر» انجام داد گفته است: «دو پرسوناژ رمان برادران دوقلو هستند و این موضوع ما را به اندیشه بدل یا همزاد می رساند كه كاملاً با زندگی من هماهنگی دارد. من با همزاد خودم چند بار روبه رو شده ام و در این باره با ناباكوف و بورخس هم گفت وگو كرده ام كه آنها نیز همزادشان را دیده اند.»رمان بازیافتن همچنین دربرگیرنده عناصر بسیاری از رمان های پیشین رب گری یه است. استفاده از فرم پلیسی در این كتاب و در كتاب های قبلی نویسنده (به خصوص رمان معتبر پاك كن ها) با شكل و ساخت معمایی نوشته های او همخوانی دارد. نپرداختن به شخصیت افراد و شناخت آنها از طریق دیالوگ و همچنین ایجاد تعلیق در داستان از ویژگی های ژانر پلیسی است كه رب گری یه در رمان های خود به كار می برد.علاوه بر این، در كتاب بازیافتن اشاره هایی به كیركگارد فیلسوف دانماركی و همچنین به اساطیر یونان از جمله «اسطوره ادیپ» می شود كه بی گمان از دلمشغولی های دیگر مولف خبر می دهد.
منابع:
۱- رمان Lareprise با نام جام شكسته توسط خانم خجسته كیهان به فارسی ترجمه شده است.
۲- یادداشت هایی درباره رمان- میشل بوتور- سعید شهرتاش- نشر سروش- ۱۳۸۱.
11 اسفند 1392