نگاهی تند گذر به زندگی دکتر فریدون آدمیت

فریدون آدمیت متولد 1299 شمسی تهران است. پدرش عباسقلی خان قزوینی معروف به آدمیت بود که بعد ها جامعه آدمیت را به وجود آورد.

فریدون آدمیت بعد از تحصیلات ابتدایی به دارالفنون رفت و تا کلاس پنجم در دارالفنون به ادامه تحصیل پرداخت و در سال 1318 کلاس پنجم را به اتمام رساند و سه ماه بعد امتحان نهایی مدرسه متوسطه را پشت سر گذاشت.

پس از آن به دانشکده حقوق و علوم سیاسی راه یافت و درسال 1321 شمسی از آنجا فارغ التحصیل شد.

پایان نامه‌اش را درباره زندگی و اقدامات سیاسی میرزا تقی خان امیر کبیر نوشت که دو سال بعد (1323) با عنوان  امیر کبیر و ایران ویا ورقی از تاریخ ایران  با مقدمه استادش دکتر محمود محمود به دست چاپ سپرده شد. این کتاب بعدها با عنوان امیر کبیر وایران از سوی انتشارات خوارزمی تجدید چاپ شد و در هر بار، با تجدید نظرهایی از سوی آدمیت روبرو شد  به نحوی که آخرین تجدید نظر بر این کتاب را آدمیت در سال 1353 بر آن اعمال و در مقدمه خود به آن اشاره کرد.

آدمیت درحالی که دانشجوی دانشکده حقوق بود در سال 1319 به استخدام وزارت خارجه در آمد تا ضمن کار تحصیلات خود در خارج از کشور را تکمیل کند. نخستین فعالیت اداری- اجرایی آدمیت دبیری سفارت ایران در لندن بود.

او در کنار ماموریت اداری، به دانشکده علوم سیاسی و اقتصاد لندن رفت و بعد از پنج سال تحصیل در رشته تاریخ سیاسی و فلسفه سیاسی در سال 1951 به درجه دکتری دست یافت.

آدمیت پس از این دوران به تهران بازگشت در سال 1328 به معاونت اداره حقوقی وزارت امور خارجه منصوب شد.

این مسئولیت چندان به طول نینجامید  به نحوی‌ که دو سال بعد در دولت مرحوم دکتر مصدق (1330) به نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد و سپس وزیر مختاری در آن جا تعیین شد.

این ماموریت تا سال 1338 ادامه داشت و وی در این سال‌ها (1955) دومین اثر خود را با عنوان «جزایر بحرین؛ تحقیق در تاریخ دیپلماسی و حقوق بین‌الملل» به زبان انگلیسی در نیویورک منتشر کرد.

شرکت در چندین کنفرانس و انجام وظیفه در مقام داور بین‌الملل دیوان دائمی حکمیت لاهه از فعالیت‌های دیگر آدمیت به شمار می‌رفت.

مدیرکلی سیاسی با مقام سفیرکبیری (1339)، سفارت کبرای ایران در لاهه (1340) و سفیر کبیری در دهلی نو (1342) از دیگر سمت‌های اداری واجرایی آدمیت در خارج از ایران بود که با بازگشت به ایران و دریافت سمت مشاور عالی سیاسی (1344) پایان یافت.

فریدون آدمیت بعد از مدتی تقاضای بازنشستگی کرد و از اواخر دهه 40 تمامی وقت و انرژی خود را صرف مطالعه و تحقیق در عصر مشروطیت کرد و با روش تحقیق علمی و تاریخ‌نگاری انتقادی، ایده‌ها و جریانات آن دوران را به موضوع مطالعه خود تبدیل کرد.

آدمیت در نزدیک به سه دهه کار پژوهشی توانست برخی از مهمترین رخدادهای و جریانات عصر مشروطه را در نزدیک به 25 کتاب تالیف کند و از این بابت سهمی جدی در هدفمند ساختن و نیز جهت دادن به تاریخ نگاری علمی ایفا کند. از این بابت وی را به حق پدر تاریخ نگاری نوین ایران باید نام نهاد.

آثار آدمیت عبارتند از:

امیر کبیر و ایران 1324 بعدها انتشارات خوارزمی

فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت؛ انتشارات سخن،1340

برخورد عقاید و تکامل پارلمانی در مجلس اول (مجله سخن 1344)

سرنوشت قائم مقام (انتشارات سخن،1344)

سه مکتوب میرزا فتحعلی، سه مکتوب و صد خطابه میرزا آقاخان (مجله یغما 1345)

اندیشه‌های میرزا‌ آقاخان کرمانی، (انتشارات پیام، 1346)

اندیشه‌های میرزا طالبوف تبریزی (انتشارات پیام، 1346)

انحطاط تاریخ نگاری در ایران (مجله سخن.1346)

اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده (انتشارات خوارزمی،1349)

اندیشه ترقی و حکومت قانون؛ عصر سپهسالار (انتشارات خوارزمی،1351)

مقالات تاریخی (انتشارات دماوند،1352)

فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران (انتشارات پیام،1354)

ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران (انتشارات پیام،1355)

افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار (انتشارات آگاه،1356با همکاری هما ناطق)

عقاید و آرای شیخ فضل الله نوری (کتاب جمعه، شماره 31 سال 1359)

آشفتگی در فکر تاریخی (انتشارات مجله جهان اندیشه، 1360)

شورش بر امتیازنامه رژی (انتشارات پیام، 1360)

مجلس اول و بحران آزادی (انتشارات روشنگران و مطالعات زنان،1370)

تاریخ فکر از سومر تا یونان و روم (انتشارات روشنگران و مطالعات زنان،1375)

آدمیت دو کتاب آماده شده برای انتشار هم دارد به نام تاریخ دیپلماسی در ایران و جلد دوم تاریخ فکر که به دلیل بیماری و کهولت نتوانست آن‌ها را به پایان برساند.

کتابی هم به همت علی اصغر حقدار با عنوان «فریدون آدمیت و تاریخ مدرنیته در عصر مشروطیت» از سوی انتشارات کویر به بازار کتاب عرضه شده است که در آن زندگی و آثار این مورخ مورد بررسی قرار گرفته است.

دکتر فریدون آدمیت روز دهم فروردین 1387 بعد از طی بیش از 20 روز عمل جراحی در بیمارستان تهران کلینیک تهران در گذشت و پیکر وی در روز یازدهم فروردین در مقبره خانوادگی‌اش در بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

***

کتابشناسی آثار دکتر فریدون آدمیت:

٫ امیرکبیر و ایران، تهران، انتشارات خوارزمى، چاپ هفتم ۱۳۶۲؛ چاپ اول ۱۳۲۳؛ چاپ مجدد جلد اول ۱۳۲۴؛ چاپ دوم (با افزایش) ۱۳۳۴؛ چاپ سوم ۱۳۴۸؛ چاپ چهارم ۱۳۵۴؛ چاپ پنجم ۱۳۵۵؛ چاپ ششم ۱۳۶۱؛ سه قسمت از این کتاب با عنوان: «امیرکبیر در نثر فریدون آدمیت»؛ در کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۲۶۲ – ۲۷۷ آمده است.

 ۲٫ فکر آزادى و مقدمه نهضت مشروطیت، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۴۰٫

 ۳٫ برخورد عقاید و تکامل پارلمانى در مجلس اول، تهران، مجله سخن، سال ۱۵، ۱۳۴۴٫

 ۴٫ سرنوشت قائم مقام، تهران، مجله سخن، سال ۱۶، ۱۳۴۴٫

 ۵٫ اصول ترقى، میرزا ملکم خان، با مقدمه‏اى در معرفى رساله از فریدون آدمیت، مجله سخن، شماره اول، سال شانزدهم، بهمن ۱۳۴۴٫

 ۶٫ یک نامه تاریخى (مورخ ۱۲ محرم ۱۲۶۹ به میرزا آقاخان نورى)، مجله سخن، سال ۱۵، ۱۳۴۴٫

 ۷٫ سه مکتوب میرزا فتحعلى، سه مکتوب و صد خطابه میرزا آقاخان، مجله یغما، سال ۱۹، ۱۳۴۵٫

 ۸٫ اندیشه‏هاى میرزا آقاخان کرمانى، تهران، انتشارات پیام، ۱۳۴۶٫

 ۹٫ اندیشه‏هاى میرزا طالبوف تبریزى، تهران، انتشارات پیام، ۱۳۴۶٫

 ۱۰٫ انحطاط تاریخ نگارى در ایران، تهران، مجله سخن، سال ۱۷، ۱۳۴۶٫

 ۱۱٫ اندیشه‏هاى میرزا فتحعلى آخوندزاده، تهران، انتشارات خوارزمى، ۱۳۴۹٫

 ۱۲٫ اندیشه ترقى و حکومت قانون – عصر سپهسالار، تهران، انتشارات خوارزمى، ۱۳۵۱٫

 ۱۳٫ مقالات تاریخى، تهران، انتشارات شبگیر، ۱۳۵۲؛ چاپ دوم: زمستان ۱۳۶۲٫

 ۱۴٫ فکر دموکراسى اجتماعى در نهضت مشروطیت ایران، تهران، انتشارات پیام، ۱۳۵۴٫

 ۱۵٫ ایدئولوژى نهضت مشروطیت ایران، تهران، انتشارات پیام، ۱۳۵۵؛ بخشى از این کتاب با عنوان «درباره خرنامه» در خرنامه، محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، به کوشش على دهباشى، تهران، انتشارات کتاب پنجره، صص ۲۳ – ۳۸، چاپ اول و دوم ۱۳۷۹، چاپ سوم ۱۳۸۱، آمده است.

 ۱۶٫ افکار اجتماعى و سیاسى و اقتصادى در آثار منتشر نشده دوران قاجار، تهران، انتشارات آگاه، ۱۳۵۶ (با هما ناطق).

 ۱۷٫ آزادى بیان و قلم سد تجاوز قدرت سیاسى است، کیهان، شماره ۱۰۵۸۸، ۲۵ مهر ۱۳۵۷، ص ۷٫

 ۱۸٫ درباره وظایف کتاب جمعه (میزگردى با حضور: فریدون آدمیت، احمد شاملو، باقر پرهام، محمد قائد، محمد على سپانلو، خسرو شاکرى و عباس سماکار)، کتاب جمعه، سال اول، شماره ۴، اول شهریور ۱۳۵۸، ص ۱۶ – ۷٫

 ۱۹٫ روشنفکران و انقلاب ۱ (میزگردى با حضور: فریدون آدمیت، خسرو شاکرى، باقر پرهام، محمد قائد، احمد شاملو)، کتاب جمعه، سال اول، شماره ۵، ۸ شهریور ۱۳۵۸، ص ۱۴ – ۲٫

 ۲۰٫ روشنفکران و انقلاب ۲ (میزگردى با حضور: فریدون آدمیت، باقر پرهام، خسرو شاکرى، احمد شاملو، محمد قائد)، کتاب جمعه، سال اول، شماره ۶، ۱۵ شهریور ۱۳۵۸٫

 ۲۱٫ عقاید و آراء شیخ فضل‏الله نورى، تهران، کتاب جمعه، شماره ۳۱، ۱۳۵۹٫

 ۲۲٫ آشفتگى در فکر تاریخى، تهران، انتشارات مجله جهان اندیشه، ۱۳۶۰٫

 ۲۳٫ شورش بر امتیازنامه رژى، تهران، انتشارات پیام، ۱۳۶۰٫

 ۲۴٫ مجلس اول و بحران آزادى، تهران، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، ۱۳۷۰٫

 ۲۵٫ تاریخ فکر از سومر تا یونان و روم، تهران، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، ۱۳۷۵؛ چاپ دوم ۱۳۷۶؛ چاپ سوم ۱۳۸۲٫

     A Legal and Diplomatic Study of the British IranianControversy : Bahrien Islands .26

.1955 /

     .Turkey and Russia,1815-1830 ,The Diplomatic Relations of Persia with Britain .27

 ۲۸٫ انتقاد عقل تاریخى (از سومر تا آتن)، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۲۱۰ – ۲۳۴؛ فصلى از کتاب تاریخ فکر از سومر تا یونان و روم.

 ۲۹٫ در تفکر تاریخى و روش تحقیق، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۲۳۵ – ۲۶۱؛ ترکیبى از دیباچه ایدئولوژى نهضت مشروطیت ایران و بحث در سنجش منابع به علاوه چند نکته دیگر افزوده بر آن.

 ۳۰٫ جامعه سومرى، کتاب چراغ، شماره (؟)، مهرماه ۱۳۶۳، صص؟، بخش اول کتاب تاریخ فکر از سومر تا یونان و روم.

 ۳۱٫ مقدمه بر: اصول ترقى، ملکم خان ناظم‏الدوله، سخن، ۱۳۴۵، صص ۷۰ – ۷۳ و صص ۱۳۳ – ۱۳۵٫

 ۳۲٫ مقدمه بر: مجموعه سفرنامه‏ هاى میرزا صالح شیرازى، تصحیح و توضیح از: غلامحسین میرزا صالح، تهران، نشر تاریخ ایران، ۱۳۶۴٫

 ۳۳٫ مقدمه بر: کارنامه فرهنگى فرنگى در ایران ۱۹۲۱ – ۱۸۳۷، هما ناطق، تهران، مؤسسه فرهنگى هنر انتشاراتى معاصر پژوهان، ۱۳۸۰٫

 ۳۴٫ تاریخ شانژمان ایران، نگین، شماره ۲۰، ۱۳۴۵٫

 فریدون آدمیت در نوشته‏هاى دیگران‏

 ۱٫ فریدون آدمیت و تاریخ مدرنیته در عصر مشروطیت، على اصغر حقدار، تهران، انتشارات کویر، چاپ اول ۱۳۸۲؛ چاپ دوم ۱۳۸۳٫

 ۲٫ دکتر آدمیت و بحران آزادى در مجلس اول، سهراب یزدانى، نگاه نو، شماره ۲۱، مرداد – شهریور ۱۳۷۳، صص ۱۳۶ – ۱۵۸٫

 ۳٫ پرخاشگرى علمى! (نگاهى به آشفتگى در فکر تاریخى)، هرمز همایون‏پور، آرش، دوره پنجم، شماره ۷، مهر ۱۳۶۰، صص  ۱۴۱ – ۱۵۱٫

 ۴٫ درباره فریدون آدمیت (۱) – وفادار به متن تاریخ، سید علیرضا میرعلى‏نقى، ایران، سال دهم، شماره ۲۸۶۱، شنبه ۳ مرداد ۱۳۸۳، ص ۹٫

 ۵٫ درباره فریدون آدمیت (۲) – دقت در معانى، سید علیرضا میرعلى نقى، ایران، سال دهم، شماره ۲۸۶۲، یکشنبه ۴ مرداد ۱۳۸۳، ص ۹٫

 ۶٫ دکتر فریدون آدمیت (سالشمار زندگى)، على دهباشى، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۳ – ۷٫

 ۷٫ استادم فریدون آدمیت، هما ناطق، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۹ – ۲۵٫

 ۸٫ آن درخت برومند، سیما کوبان، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۲۶ – ۳۱٫

 ۹٫ پرتوى جدید بر نهضت مشروطیت، پروفسور بگلى، ترجمه سیمین فصیحى،، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۳۲ – ۵۶٫

 ۱۰٫ آدمیت و تک‏نگارى، سیمین فصیحى، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۵۷ – ۷۸؛ برگرفته از: جریان‏هاى اصلى تاریخ نگارى در دوره پهلوى، مشهد، نشر نوند (نوید)، ۱۳۷۲، صص ۲۸۰ – ۳۱۳٫

 ۱۱٫ تاریخ ادبیات یا ادبیات در تاریخ، کریستف بالایى، ترجمه ویدا فرهودى، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۹۷ – ۱۰۳٫

 ۱۲٫ نگاهى به کتاب «تاریخ فکر»، زامیاد رمضانى، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۱۰۴ – ۱۱۵٫

 ۱۳٫ اندیشه ترقى و کنسطیطوسیون، فرشته نورائى، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۱۱۶ – ۱۱۹؛ برگرفته از: کتاب امروز، پاییز ۱۳۵۲٫

 ۱۴٫ درباره کتاب بحرین، شفق سعد، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۱۲۰ – ۱۲۶٫

 ۱۵٫ امیرکبیر و ایران، عبدالرحمن فرامرزى، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۱۲۷ – ۱۲۹؛ برگرفته از: کیهان، شماره ۷۹۳۱، شنبه ۶ دى ۱۳۴۸٫

 ۱۶٫ امیرکبیر و ایران، محمود کتیرایى، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص ۱۳۷ – ۱۴۰؛ برگرفته از: جهان نو، سال ۲۴، شماره ۳، مرداد – شهریور ۱۳۴۸٫

 ۱۷٫ امیرکبیر و ایران، على دهباشى، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص  ۱۴۱ – ۱۵۷٫

 ۱۸٫ کتابشناسى کتاب‏ها و مقالات دکتر فریدون آدمیت، ناهید حبیبى آزاد، کلک، شماره ۹۴، دى ۱۳۷۶، صص  ۲۷۸ – ۲۸۱٫

 ۱۹٫ آدمیت، فریدون – مورخ، کارمند عالى رتبه وزارت امور خارجه، یعقوب آژند، فرهنگ ناموران معاصر ایران، جلد اول (آ)، زیر نظر شوراى عالى فرهنگ ناموران معاصر ایران، نشر سوره مهر، صص ۳۷ – ۴۱٫

 ۲۰٫ سوابق کارمندان وزارت امور خارجه – فریدون آدمیت، وزارت امور خارجه، دوره دوم، شماره ۲، ۱۳۳۷، ص ۴٫

 ۲۱٫ سیاستگزاران و رجال سیاسى در روابط خارجى ایران، تهران، دفتر مطالعات سیاسى و بین‏المللى وزارت امور خارجه، ۱۳۶۹٫

 ۲۲٫ مدیرکل سیاسى وزارت امور خارجه، وزین، سال ۳، شماره ۴۳۴، ۲۴ شهریور ۱۳۳۹، ص ۴٫

 ۲۳٫ معرفى چند تن از همکاران، سخن، شماره ۵، خرداد ۱۳۴۵، ص ۵۳۲٫

 ۲۴٫ زندگى و اندیشه فریدون آدمیت – نگاهى منتقدانه به زندگى، تاریخ نگارى و اندیشه سیاسى فریدون آدمیت، تقى صوفى نیارکى، ماهنامه زمانه، سال سوم، شماره ۲۳، مرداد ۱۳۸۳، صص ۶۹ – ۶۲ و آموزه (کتاب چهارم): جریان‏شناسى تاریخ نگارى مشروطیت، قم، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، تابستان ۱۳۸۳، صص ۲۹ – ۵۴٫

 ۲۵٫ گزارش و ارزیابى کتاب «ایدئولوژى نهضت مشروطیت ایران»، ابوذر مظاهرى، آموزه (کتاب چهارم): جریان‏شناسى تاریخ نگارى مشروطیت، قم، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، تابستان ۱۳۸۳، صص ۵۵ – ۱۰۶٫

 ۲۶٫ روشنفکران در پیشگاه تاریخ – اسناد منتشر نشده پیرامون نقش شاه معدوم در انتشار کتاب اندیشه ‏هاى آخوندزاده، ماهنامه پانزده خرداد، شماره ۱، سال ۱۳۷۰، صص ۴ – ۱۱٫

 ۲۷٫ توطئه‏ یابى یا توطئه پندارى!؟ – افراطیون و انجمن‏ها به روایت آدمیت، احمد سیف، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، سال اول، شماره ۳، پائیز ۱۳۷۶، صص ۲۴۱ – ۲۵۴٫

 ۲۸٫ فکر آزادى و تقى‏زاده، حسین عبدى (عبدالحسین زرین‏کوب)، راهنماى کتاب، شماره ۴ و ۵، تیر و مرداد ۱۳۴۱، صص ۴۶۸ – ۴۷۳٫

 ۲۹٫ فریدون آدمیت و بهائیت، تورج امینى، سایت گفتمان ایران، آذر ۱۳۸۵٫

 ۳۰٫ پدر تاریخ نگارى مدرن ایران، متین غفاریان، شهروند امروز، شماره ۲۶، ۴ آذر ۱۳۸۶، ص ۷۷٫

 ۳۱٫ صدراعظم معزول (گزارشى از دیدار با دکتر فریدون آدمیت)، فرشاد قربانپور، شهروند امروز، شماره ۲۶، ۴ آذر ۱۳۸۶، صص ۷۹ – ۷۸٫

 ۳۲٫ نقدى بر تاریخ نگارى مشروطه (بخشى از کتاب منشرنشده سید جواد طباطبایى)، شهروند امروز، شماره ۲۶، ۴ آذر ۱۳۸۶، صص ۸۲ – ۸۰٫

 ۳۳٫ هیچ کس از او فراتر نرفت (گفت و گو با دکتر خسرو شاکرى)، فرشاد قربانپور، شهروند امروز، شماره ۲۶، ۴ آذر ۱۳۸۶، ص ۸۳٫

 ۳۴٫ با چراغ نظریه در تاریکخانه تاریخ (گفت و گو با حسین آبادیان)، محمد نوذرى، شهروند امروز، شماره ۲۶، ۴ آذر ۱۳۸۶، صص ۸۵ – ۸۴٫

 ۳۵٫ قطعاً پیشگام است (زمانه و اندیشه آدمیت در گفت و گو با عبدالله شهبازى)، متین غفاریان، شهروند امروز، شماره ۲۶، ۴ آذر ۱۳۸۶، صص ۸۶ – ۸۵٫

 ۳۶٫ واپسین گلایه آدمیت، فرشاد قربانپور، روزنامه کارگزاران،…..

 ۳۷٫ فریدون آدمیت، رضا آشفته، روزنامه اعتماد ملى، شماره ۶۰۳، اسفند ۱۳۸۶٫

 ۳۸٫ یاد فریدون آدمیت (اعلامیه به مناسبت درگذشت)، عباس امیرانتظام و ۱۲ امضاى دیگر…

 ۳۹٫ آدمیتى که من دیدم: شکیبایى و عقلانیت انتقادى (گفتگو با على اصغر حقدار)،؟، ۱۱ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۴۰٫ مراسم یادبود آدمیت برگزار شد، رادیو زمانه، ۱۵ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۴۱٫ خاموشى در تعطیلات (درگذشت تاریخ‏نگار مشروطه)،؟، فرهنگ آشتى، شماره؟، ۱۳۸۷/۱/۱۷٫

 ۴۲٫ ناگهان از سریر زندگى، قیصر فتاد – دکتر فریدون آدمیت ؛ معمار فکر، روزنامه اعتماد، شماره ۱۶۴۲ (نسخه سانسور شده)، ۱۷ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۴۳٫ آدمیت، یک دور تمام، على دهباشى، روزنامه اعتماد ملى، شماره ۶۱۱، ۱۷ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۴۴٫ کنکاشى در آدمیت، رسول جعفریان، ؟، شماره ۱۷۶۵، ۱۷ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۴۵٫ تاریخ نگار فکر آزادى (به یاد فریدون آدمیت: ۱۳۸۷ – ۱۲۹۹)، محمد توکلى طرقى، کارگزاران، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۴۶٫ پیوند تاریخ نگارى سنتى با مدرن (درباره نقش آدمیت در تاریخ‏نگارى معاصر)، دکتر خسرو شاکرى، کارگزاران (یادمان فریدون آدمیت)، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۴۷٫ بى‏پناه در وطن، فرشاد قربانپور، کارگزاران (یادمان فریدون آدمیت)، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۴۸٫ فرزند خلف تجدد ایرانى، عباس میلانى، کارگزاران (یادمان فریدون آدمیت)، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۴۹٫ یک شخصیت ملى بود (فریدون آدمیت در گفت‏وگو با ناصر تکمیل همایون)، مجید یوسفى، کارگزاران (یادمان آدمیت)، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۵۰٫ روزگارش در پى آزادى بود، هرمیداس باوند، کارگزاران (یادمان فریدون آدمیت)، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۵۱٫ به ادبیات فارسى مسلط بود، کامیار عابدى، کارگزاران (یادمان فریدون آدمیت)، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۵۲٫ غفلت آدمیت از دموکراسى (گفت‏وگو با على میرسپاسى)، فرشاد قربانپور، کارگزاران، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۵۳٫ نگاه گزینشى آدمیت (گفت‏وگو با ماشاءالله آجودانى)، به نقل از سایت فارسى دویچه‏وله، کارگزاران، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۵۴٫ روزگار تنهایى یک مورخ (گفت وگو با باقر پرهام)،؟، کارگزاران (یادمان فریدون آدمیت)، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۵۵٫ انسانى که بعدها همه خوان مى‏شود، بیژن نیک‏بین، کارگزاران (یادمان فریدون آدمیت)، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۵۶٫ مجیز کسى را نمى‏گفت (آدمیت دیپلمات در گفت‏وگو با مجید مهران)، مجید یوسفى، کارگزاران، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۵۷٫ مدیون آدمیت هستم، عبدالرضا هوشنگ مهدوى، کارگزاران، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۵۸٫ آشفتگى در فکر تاریخى، احمد کریمى حکاک، کارگزاران، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۵۹٫ همه زیر سایه آدمیت، فخرالدین عظیمى، کارگزاران، ۱۸ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۶۰٫ مرگ چنین خواجه نه کارى است خُرد، نعمت احمدى، اعتماد، شماره ۱۶۴۴، ۱۹ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۶۱٫ همراهى و همگامى دکتر فریدون آدمیت (براساس بیانیه‏اى در آبان‏ماه ۱۳۵۶)، محمد بسته‏نگار، کارگزاران، ۲۱ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۶۲٫ پاسدار مشروطیت، رضا خجسته رحیمى، شهروند امروز، شماره ۴۲، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷، ص ۳۳٫

 ۶۳٫ پایان شب سخن سرایى (خاطراتى از فریدون آدمیت)، على دهباشى، شهروند امروز، شماره ۴۲، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷، ص ۳۵ – ۳۴٫

 ۶۴٫ فیلسوف تاریخ ایران (داستان زندگى تاریخ‏نگارى که به تاریخ پیوست)، سرگه بارسقیان، شهروند امروز، شماره ۴۲، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷، ص ۳۶ – ۳۵٫

 ۶۵٫ در خط مقدم (تاریخ نگارى آدمیت در گفت‏وگو با دکتر مهرزاد بروجردى)، کیان پارسا، شهروند امروز، شماره ۴۲، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷، ص ۳۷٫

 ۶۶٫ تاریخ نگارى انتقادى، جلال توکلیان، شهروند امروز، شماره ۴۲، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷، ص ۳۸٫

 ۶۷٫ روشنفکر پوزیتیویست (آدمیت روشنفکر در گفت‏وگو با فرزین وحدت)، فرشاد قربانپور، شهروند امروز، شماره ۴۲، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷، ص ۳۹٫

 ۶۸٫ الگوى تاریخ نگارى رئالیسم در ایران، صادق زیباکلام، شهروند امروز، شماره ۴۲، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷، ص ۴۰٫

 ۶۹٫ در مکتب ترقى و آزادى (میراث آدمیت در گفت‏وگو با محمد توکلى طرقى)، امیرحسین تیمورى، شهروند امروز، شماره ۴۲، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷، ص ۴۱٫

 ۷۰٫ چرا استعفا؟ (آدمیت و کانون نویسندگان ایران در گفت‏وگو با باقر پرهام)، على ملیحى، شهروند امروز، شماره ۴۲، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷، ص ۴۲٫

 ۷۱٫ نگریستن به خود، حسن قاضى مرادى، شهروند امروز، شماره ۴۲، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷، ص ۴۳٫

 ۷۲٫ دو استعفاى فریدون آدمیت، على دهباشى، اَمُرداد، شماره ۱۴۱، ۲۵ فروردین ۱۳۸۷٫

 ۷۳٫ آدمیت وامیرکبیر، على‏دهباشى، اعتمادملى، شماره‏۶۲۰، ۲۷فروردین ۱۳۸۷، ص‏۷٫

 ۷۴٫ بزرگداشت آدمیت در پاریس: سخنرانى على اصغر حاج سیدجوادى، خسرو شاکرى، بهزاد کشاورز و ناصر رحیم‏خانى، [در مرکز ایرانیان فرانسه در کرتى، حومه پاریس‏]، ۲۸ آوریل (۸ اردیبهشت ۱۳۸۷).

 ۷۵٫ به یاد دکتر فریدون آدمیت؛ پدر تاریخ‏نگارى علمى و تاریخ‏شناسى ایران، روشنفکرى که عمر را در پیمان روشنفکریش به داورى گذاشت، سخنرانى دکتر کاظم کردوانى در خانه ادبیات برلین، ۱۰ ماه مه ۲۰۰۸ (۲۱ اردیبهشت ۱۳۸۷).

 ۷۶٫ اسنادى از فریدون آدمیت، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامى (www.irdc.ir)، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۷٫

 ۷۷٫ ویژه ‏نامه آدمیت در سایت نشر دیگران:

    www.Rouzaneha.com/Nashr-eDigaran/101-150/102.FereydounAdamiyat.htm

 ۷۸٫ فریدون آدمیت درگذشت، فرخ امیرفریار، جهان کتاب، سال سیزدهم، شماره ۲۲۷ و ۲۲۸، فروردین – اردیبهشت ۸۷٫

 ۷۹٫ در معرفى روش‏  شناسى تاریخى فریدون آدمیت، تاریخ نویس متدیک، خسرو شاکرى، کارگزاران، بخش اول سه ‏شنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۷ و بخش دوم: دلیرى آمیخته با تدبیر و دانایى، کارگزاران، شنبه ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۷٫

علی دهباشی / بخارا

مد و مه / دهم فروردین 1393