درباره «قاسم لاربن» و رمان «لات»

مدخل-

اين نوشته درباره نويسنده‎اي‎ست كه انتشار رمان لات به قلم او در سال 1326، با استقبال نسبي همراه شد. مطالبي كه در تحسين اين رمان و البته رويكرد انتقادي و اجتماعي نويسنده درمطبوعات آن روزگار منتشر شد، شهرتي نسبي را نيز  براي قاسم لاربن، نويسنده اين رمان به همراه آورد، اما اين شهرت تداوم نيافت و با وجود اينكه لاربن به شكلي شگفت‎آور، نزديك به هفت دهه به انتشار  داستان‎ها و يا اشعارش پرداخت، هيچگاه  نتوانست آن توفيق را تكرار كند، و همواره نويسنده‎اي ناشناحته و در حاشيه بود كه آثارش مهجور ماند. حتي حسن مير عابديني در صد سال داستان نويسي‎اش نيز ذكر قابل اشاره‎اي از او نكرده است، جز در جلد سوم و در بخش پي‎نوشت‎ها كه ماجراي ابراز لطف دكتر مصدق به رمان لات را  به نقل از مقاله‎اي ديگر (به قلم علي اكبر كسمايي) نقل كرده است. اما از آنجا كه منبع مير عابديني داراي اطلاعات مخدوشي بود، او را نيز به اشتباه انداخته است.

نوشته حاضر با ارايه يكسري اطلاعات در اين باره مي‎تواند،اصلاحيه‎اي باشد براي اين لغزش‎ها و همچنين معرفي گذراي اين نويسنده كه به طرز غم انگيزي با كم لطفي روبرو شده.  البته اين نوشته مي‎توانست مفصل‎تر و حاوي اطلاعات بيشتري در نقد و تحليل رمان لات و ديگر آثار قاسم لاربن باشد، اما به تناسب محل نشر آن «وبلاگ ماني» از اين تفضيل صرف نظر شد تا حجم مطلب در حوصله كساني كه در فضاي مجازي آن را مي‎خوانند باشد. مطلب جامع‎تر بماند براي زماني ديگركه هم محل نشر آن از ظرفيت اين تفضيل برخوردار باشد و هم اين كه نگارنده با دور شدن از بي‎حوصلگي و دلتنگي‎هاي كنوني‎اش، دل و دماغ اين جور كارها را كه به نظر برخي از سر بيكاري‎ست(!) بيشتر داشته باشد. و واقعا كه چقدر ما  بيكار و همه چيزمان روبه‎راه و جفت و جور است… تورو خدا يكي بيايدما را از اين خوشي در بياورد!

بيوگرافي قاسم لاربن

قاسم رحيميان مازندراني  كه بعدها به قاسم لاربن شهرت يافت، به سال 1293 در شهر بابل به دنيا آمد،  تحصیلات ابتدایى و چند سالي از متوسطه را در زادگاهش گذراند و سپس به تهران آمد و آخرين سالهاي متوسطه را در پايتخت گذراند. بعد از پايان متوسطه چند سالي را در خارج به تحصیل و تكمیل زبان فرانسه پرداخت. وقتي به ايران بازگشت فعاليت‎هاي گونااگوني را دنبال كرد، از جمله، مترجم در شركت دخانيات، مترجم فرانسه شركت الكا،  و دبیر زبان  فرانسه‏ در دبیرستان شاهپور بابل، مسئول روابط عمومی یکی از بانک‌ها و… د ر عرصه روزنامه نگاري نيز مدتي  مديريت روزنامه «جهان فردا» را برعهده داشت و همچنين روزنامه‎اي با عنوان «انتقاد روز» با همكاري يك كانون قرآني در چهار صفحه از تاريخ 26 تيرماه 1330 شمسي در شهر بابل منتشر مي‎كرد، اين روزنامه به واسطه انتقادهاي بسيار شديدي كه از عباس اسلامي (وكيل دادگستري) و بعدها نماينده مردم بابل در مجلس شوراي ملي، بيش از چند شماره دوام نياورد و از انتشار آن جلوگيري شد.

در سال 1329 شهردار بابل بود و در سالهاي پس از كودتاي 28 مرداد به دليل حمايت از دكتر مصدق و تبليغات براي او دستگير و براي مدتي زنداني شد. قاسم لاربن خوشبختانه فعلا در قيد حيات است.  آثار قاسم  لاربن لاربن در دوحوزه شعر و ادبيات داستاني آثاري را منتشر كرده است كه آثار داستاني اوعبارتند از: من و تو (1316)، لات ( دوجلدي، 1326)، رازها(؟)، زن مست(1326)، عشق و سياست يا سقوط يك استاد(1328)، مردك(1341)، گودال(1343)، جاده‎هاي بريده(مجموعه داستان، 1350)، گره كور(1350)، گوژ(1368)، پرندگان بي‎لانه(1378)، پرتگاه(1380)، باد ولگرد(1381)، نات تلخ(1382)، جرقه‎اي در تاريكي(1387)، شكوفه‎هاي رنج(1387).

مجموعه شعرهاي سرود سحر، ايرج و هوبره، يكصد و يك رباعي(1386) و روز بي آفتاب(1387) دربر گيرنده اشعاري است كه لاربن در طول سالهاي طولاني فعاليتش سرورده است.

در پشت جلد چاپ نخست رمان لات (ج 2) علاوه بر درج عناوين آثار قبلي لاربن (من و تو، لات و رازها) از كتابهاي در دست انتشار او تحت عنوان، «تازيانه» و «انديشه‎هاي سايه‎دار» نام برده كه بعد‎ها در ليست آثار نوشته شده توسط او ذكري از آنها نشده است. متاسفانه آثاري كه لاربن در سالهاي اخير منتشر كرده اغلب مهجور مانده‎اند(*)، شايد بيراهه نرفته باشيم اگر بگوييم او اگر از شهرتي نسبي در حوزه ادبيات برخوردار شده به واسطه چاپ آثار قديمي‎اش باشد كه ظاهرا در مقام قياس با آثار جديد او از توفيق بيشتري برخوردار بوده‎اند.

مشخصات رمان لات

لات رماني ست در دوجلد، لاربن پس از آنكه نوشتن جلدنخست يا در واقع نيمي از رمان را به پايان برد، آن را به چاپ سپرد و كار نگارش ادامه رمان را هم به سرعت دنبال كرد.

جلد اول كتاب جلدي مقوايي و روي برگ‎هاي كاهي ارزان قيمت چا شده است و تاريخ ارديبهشت ماه 1326 را بر پيشاني دارد، با طرح جلدي ساده، كه تنها عنوان كتاب با خط درشت نوشته شده و در زير آن نيز آمده « نويسنده: ؟» و در پايين آن هم نوشته شده «حق طبع و تقليد محفوظ» . اما در صفحه شناسنامه كتاب نام نويسنده به صورت حروف اختصاري ثبت شده: «بقلم: ق.ل.ر» كه همان قاسم لاربن (رحيميان) است. اما در زمان انتشار جلد اول كمتر كسي نام نشان اصلي نويسنده را دريافته بود و از او نيز به عنوان نويسنده ناشناس ياد مي‎شد. ناشر كتاب دقيقا مشخص نيست، در همين صفحه اشاره‎اي به «نشريه روزنامه زبان ملت» شده و در انتهاي كتاب نيز  از «چاپخانه مازندران(بابل)» به عنوان جايي كه وظيفه چاپ كتاب را برعهده داشته اشاره شده. جلد اول در در قطع رقعي، 128 صفحه و بهاي 25 ريال منتشر شده.

نكته جالب اينكه نه در روي جلد كتاب و نه در شناسنامه آن اشاره‎اي به جلد ال بودن اين كتاب نشده، ظاهرا لاربن ترسيده كه اين مسئله باعث عدم تمايل مخاطب براي خريد كتاب شود. اما در پايان كتاب و در صفحه 126 كه جلد اول تمام مي‎شود، نوشته شده : «ناتمام» و دو صفخه باقي مانده كتاب نيز با عنوان«شمه‎اي از جلد دوم (از گدايي تا جيب‎بري)» با نثري خطابه‎اي و مقاله وار اشاره‎اي به مضمون و البته نه داستان، جلد دوم كتاب شده است.

جلد دوم كتاب با سرو شكل مشابه اما با افزوده شدن تصوير جواني با لباس‎هاي پاره و مشت‎هاي گره ‎كرده در تارخ اسفنداه 1326 منتشر شده است. اين بار نام نويسنده كتاب تحت عنوان قاسم لاربن هم در روي جلد و هم در شناسنامه كتاب آمده و به جاي نشريه روزنامه زبان ملت، از روزنامه جهان فردا كه ظاهرا خود لاربن مديريت آن را برعهده داشته ياد شده:«ضميمه روزنامه جهان فردا» در شناسنامه كتاب نيز از «كتابفروشي:احمدسجادي، بابل، تلفن:329» به عنوان ناشر ياد شده و اين بار وظيفه اور فني چاپ به عهده:«چاپخانه ايران- طهران» گذاشته شده است و همين مسئله باعث شده كه جلد دوم از كيفيت چاپ بالاتري برخوردار باشد. جلد كتاب همچنان مقوايي اما با كاغذ اعلاتر و صفحات متن نيز روي كاغذ مرغوب سفيد چاپ شده. متن داستان 114 صفحه دارد و شش صفحه مقدمه آن نيز  بدان افزوده شده كه در بر گيرنده نظراتي است كه درباره جلد اول كتاب نوشده شده‎است، بهاي جلد دوم كتاب 20 ريال عنوان شده است.

دكتر مصدق و رمان لات

شكي نيست كه مشهورترين نكته‎اي كه در حاشيه كتابهاي قاسم لاربن اتفاق افتاده ماجراي تقدير و تحسين دكتر مصدق از رمان لات بوده، رماني كه به همين دليل فرا متني در ميان آثار لاربن از جايگاه خاصي هم برخوردار شده. ماجرا اين ماجرا به چندسالي پيش از زمان درخشش تابناك دكتر محمد مصدق در سپهر سياسي اين ديار، به عنوان يك رهبر بزرگ سياسي برمي‎گردد، در سال 1326 (زمان انتشار كتاب) دكتر مصدق در كسوت يكي از نمايندگان شناخته شده و محبوب مجلس شوراي ملي بود كه با افكار ترقي‎خواهانه، ملي‎گرايانه و ضد استعماري‎اش شناخته مي‎شد. قاسم لاربن هم همانند بسياري از وطن دوستان ترقيخو‎اه از جمله علاقمندان آن بزرگ‎مرد بود. علاقه‎اي كه باعث شد در سالهاي بعد، زماني كه درجايگاه شهردار شهر بابل قرار داشت، به تبليغ و حمايت از دكتر مصدق بپردازد و بعد از كودتاي 28 مرداد هم به خاطر همين مسئله سر و كارش به زندان و حبس بيندازد.

به نظر همين علاقه و ارادت بود كه سبب شد لاربن جلد اول رمان لات را كه در ارديبهشت ماه 1326 منتشر شده بود، براي دكتر مصدق بفرستد و او نيز پس از مطالعه رمان،  در نامه‎اي كوتاه كه براي نويسنده رمان فرستاد به تحسين كارش پرداخت. لاربن متن اين نامه را كه به تاريخ 15 خرداد 1326 نوشته شده، در جلد دوم كتاب كه در اسفند ماه همان سال منتشر شد عينا نقل كرده و ظاهرا همين نامه نيز باعث شد رمان لات، پس از سالهاي كودتا تجديد چاپ نشده و جزو آثار ناياب قاسم لاربن به حساب آيد.(**)

اما واقعا چرا دكترمصدق اين كتاب را پسنديد؟ و به عبارتي كتاب لات واجد كدام ويژگي‎هاست كه مي‎تواند مورد توجه شخصيت بزرگي چون دكتر مصدق قرار گيرد؟ به احتمال قريب به يقين، با توجه به روحيه و ذهنيت دكتر مصدق او اين كتاب را به لحاظ ويژگي‎هاي ادبي نپسنديده‎است، خاصه اينكه كتاب در زماني منتشر شد كه صادق هدايت سالها بود با داستانهاي كوتاه و بلند خود داستان‎نويسي مدرن را بنا نهاده بود، بزرگ علوي، جلال آل احمد، صادق چوبك و… به تأسي از هدايت نخستين كارهاي خود را منتشر كرده بودند، و در مقام قياس با اين آثار كتاب لاربن به لحاض ادبي چندان جلوه‎اي نمي‎توانست داشته باشد. با اين اوصاف مي‎توان گفت كه آنچه مورد توجه لاربن قرار گرفته را بايد در مضمون و محتواي اين آثار جستجو كرد.

لاربن در داستانهاي خود و به ويژه در همين اثر(لات) رويكردي انتقادي دارد كه گويي نوشتن اين رمانها به هدف تذهيب اخلاق عمومي  جامعه صورت گرفته. او در لات به ستايش از ارزش‎ها پرداخته و از سوي مقابل، ضد ارزش‎هايي چون فساد، رياكاري، تجاوز، دروغ و ديگر رذايل را كه در جامعه آن زمان ايران نمود دارد، تقبيح مي كند. وحتي در اين ميان مسايل سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي را نيز از ياد نمي‎برد و با آرزوي ترقي جامعه ايراني و جبران عقب ماندگي‎هايش به فراخور حوادث رمان، به كرات مورد اشاره قرار مي‎دهد و حتي براي اين منظور ابايي ندارد كه به شكلي مستقيم و مقاله‎وار به اظهار نظر پرداخته و زبان به پند و اندرز مخاطب بگشايد.

لاربن در مقدمه جلد اول رمان مي‎نويسد: «آن فكر و انديشه‎اي كه با واقعيت منطبق بوده و صرف مبارزه با فساد اجتماعي گردد مفيد و شايسته احترام است. از آنجايي كه هدف اصلي نويسنده مبارزه با مفاسد عمومي است، اين كتاب نيز به پيروي از همين از هدف عالي برشته تحرير در آمده است و چون بهترين راه مبارزه دخول در مجراي فساد و حمله به اساس آن است ، باين منظوراين كتاب مجموعه‎اي از عوامل مفاسد اجتماعي و علل پيدايش آن ميباشد، بصورت يك واكسن  كه از نوع مرض تهيه شده است، درآمده و اميد است مفيد و مؤثر واقع گردد.»  چنين رويكرد و طرح اين دست مباحث پيداست كه مورد توجه سياستمداري چون دكتر مصدق كه اهداف و آرمانهايش رسيدن به جامعه اي مترقي و به دور از مفاسد و معضلات اجتماعي‎ست، قرار بگيرد.

به هر روي در مقدمه جلد دوم كتاب كه قريب به ده ماه بعد در اسفند ماه 1326 چاپ شده است، قاسم لاربن در ابتداي كتاب با اشاره به اينكه انتشار لات با نظرات موافق و تاييدات گوناگوني همراه بوده است، از ميان مطالب عنوان شده در اين رابطه به دو مورد آن اكتفا كرده و متن نامه دكتر محمد مصدق و يادداشتي كه در مجله جهان نو درباره كتاب لات با امضاي «ناظري» نوشته شده را منعكس كرده است.

لاربن در اين نوشته كوتاه در ابتداي كتاب خود از دكتر مصدق با عنوان سياستمدار معروف ياد كرده است.  در اين يادداشت نيز نويسنده با اشاره به فوايد مطالعه چنين اثري  «علل پيدايش مفاسد اجتماعي و عوامل بدبختي كنوني با شايسته ترين طرزي تجزيه و تحليل شده و و هدف بزرگ و عالي نگارنده كتاب ، يعتي مبارزه با فساد عمومي و بهترين راه مبارزه و دخول در مجراي فساد و حمله به اساس آن، در تمام صفحات كتاب با درخشان‎ترين‎ترين بياني تشريخ شده است. اگرچه كتاب (لات) از اغلات چاپي و گاه انشايي محفو نمانده ولي اين اشتباهات كوچك و مختصر هرگز نمي تواند از ارزش حقيقي كتاب و نمود واقعي حوادث آن بكاهد، اين كتاب نيمه تمام با عفت قلم بي‎نظيري نوشته شده كه در خور تمجيد و ستايش فراوان است…» البته از آنجايي كه لاربن اسم خود را درجلد او لات با حروف اختصاري(ق‎.ل.‎ر)آورده نويسنده جهان نو از هويت او اطلاعي ندارد و از همين رواز لاربن به عنوان نويسنده ناشناس ياد مي كند.

جالب‎ترين نكته اين مطلب آن است كه با اشاره با مفاسد فراوان اجتماعي و سياسي در جامعه ايراني و لزوم مبارزه و پرداختن به آن آغاز شده، نمايش ميزان آزادي‎هاي مطبوعات در يكي از دوره‎هاي برخورداري ايران ازيك دموكراسي نيم بند، يعني اوايل حكومت محمد رضا شاه (زماني كه او هنوز در دام ديكتاتوري و خودكامگي نيفتاده بود) است، نويسنده جهان نو اين گونه نوشته خود را شروع كرده:«در اجتماع منحط و فاسد امروزي ما كه هيأت محاكمه طماع و خود خواهش بپيروياز غرايز شهواني خود، ملتي را در زير قوانين جابرانه، در قيد آداب رسوم كهنه و مبتذل، فقير و نادان بار آورده تا آسانتر سواري بدهند…

و اما نامه كوتاه دكتر مصدق چنين آمده است: «نامه محترم بضميمه كتاب نفيس «لات» شرف وصول داد، گذشته از اينكه بدين سلاست كتابي كمتر ديده‎ام و طرزي كه آن نويسنده محترم انتخاب فرموده يعني «دخول در مجراي فساد و حمله به اساس آن» بهترين سبكي است كه در تربيت جوانان مؤثر است. از صميم قلب تبريكات و تشكرات خود را به نويسنده محترم آن تقديم مي‎كنم و خواهانم  كه با احاطه كاملي كه در اين سبك دارند، باهم بانتشار امثال آن براي جلو گيري از مفاسد اجتماعي بسيار سودمند است، موفق شوند. طهران15 خرداد ماه 1326- دكتر محمد مصدق»

درباره رمان

رمان لات ماجراي طفلي‎ست نامشروع (پرويز)، كه توسط مادرش (جميله) در خيابان رها مي‎شود، اين طفل توسط پرستاري(هدايت) كه در بيمارستان سينا كار مي‎كند، به خانه خود برده مي‎شود. همسر اين مرد (پروين) زن متعادلي نيست. با اينكه جميله دورادور فرزندش را مي‎پايد، او با توجه به محيطي كه فرزندش در آن رشد پيدا مي‎كند، آينده چندان خوبي را برايش پيش‎بيني نمي‎كند، اما توان ايجاد تغيير در آينده او را نيز را ندارد. به هر حال پرويز به دليل زندگي در چنين شرايط و يكسري عوانل محيطي وقتي سنين رشد را پشت سر گذاشته و به جواني مي‎رسد، تبديل به جواني لات و ولگرد مي‎شد كه كارش به جيب بري و سپس زندان مي‎كشد و…

لاربن با پرداختن به چنين مضموني نه تنها به مسئله تاثير عوامل محيطي در تربيت فرد را مورد توجه قرار مي‎دهد، بلكه زمينه‎اي را فراهم مي‎آورد كه اشاره‎اي به انواع و اقسام مفاسد و معضلات اجتماعي داشته باشد. از آنچه حاصل فقر، بي‎سواديو بي عدالتي‎ست تا آنچه حاصل هوا و هوس‎هاي نفساني و حيواني‎ست. او حتي جريان تجدد در زندگي مردم ايران را كه در آن روزگار پس از ماجراي كشف حجاب و استفاده از پوشش‎هاي غربي و…نمود عيني مي يابد از نظر دور نمي‎دارد. لاربن با تجدد و ترقي‎خواهي و آزادي زنان مخالف نيست، اما به انتقاد از برداشت نادرست ايرانيان از اين آزادي‎هاي تازه ياب در دل جامعه‎اي به شدت سنتي مي‎پردازد. در واقع او هشدار مي‎دهد تا سوء برداشت از اين آزادي‎ها سبب به وجود آمدن معضلات اجتماعي نگردد. بنابراين در صفحات آغازين جلد اول مخاطب را به يكي از ميهماني‎هاي سبك غربي در آن روزگار برده و به نكات مورد اشاره(در بالا) مي‎پردازد. به فراخور داستان علاوه بر شخصيت اصلي رمان (پرويز)، تيپ‎هاي مختلف اجتماعي آن روزگار نيز در قالب شخصيت‎هاي فرعي، خودي نشان مي‎دهند. از جوانان، روشنفكر متجدد، تا  تازه آخوندي ريا كار و… حضور اين شخصيت‎ها گاه به طور غير مستقيم و گاه به طور مستقيم فرصتي را فراهم مي‎آورد تا لاربن به انتقاد بپردازد.

شيوه پرداخت و لحن رمان لات بيشتر از آنكه به ادبيات داستاني مدرن آن روزگار، هدايت و جريان پس از او، نزديك باشد، به پاورقي‎هاي كه در آن سالها در مجلات منتشر مي‎شوند نزديك است. البته رمان لات  به عنوان رماني اجتماعي، درادامه جرياني قرار مي‎گيرد كه نزديك به دو دهه قبل از اين كتاب نخستين طليعه‎هاي آن، با «تهران مخوف» مرتضي مشفق كاظمي (به عنوان نخستين رمان اجتماعي ايراني)، جلوه‎گر شد. آثاري كه به نوعي مي توان، پاورقي‎هاي داستاني دهه‎هاي بعد از آن را با اندكي تغيير و تحول در مضمون و پرداخت، مولود و درادامه همين رمانها دانست كه در ابتداي سده چهاردهم شمسي نوشته شدند. از تهران مخوف بگيريم، تا داستان هاي عباس خليلي، علي دشتي، سعيد نفيسي و…كه با وجود پاره‎اي تفاوت‎هاي كيفي آنها در بكارگيري صناعت‎هاي داستاني تقريبا در يك رديف قرار مي‎گيرند.

البته ناگفته نبايد گذاشت كه در تهران مخوف استفاده عناصر روايي و داستان‎پردازي به شكل محسوسي بيش از رمان لات نمود دارد، اما در مجموع نوع رويكرد و حتي زباني كه نويسنده براي روايت داستان بكار برده شباهت‎هاي بسياري به تهران مخوف دارد، در اينجا نيز رمان بيش از آن كه از كيفيت توصيفي برخوردار بوده و حاصل پيوند موقعيت‎هاي داستاني متكي به زمان و مكان  باشد، از كيفيتي توضيحي، نقل گونه و روايتي كلي گويانه از حوادث و ماجراهاي كتاب برخوردار است. لاربن در جاي جاي داستان با نثري خطابه‎اي و مقاله‎وار  داستان را موقتا رها كرده و به شرح و ابراز عقيده درباره مفاسد و معضلات اجتماعي پرداخته و به لزوم مبارزه با آنها و حتي چگونگي آن اشاره مي كند و سپس دوباره ماجرا را پي مي‎گيرد. و جالب اينكه اهميت اين بخش‎ها به اندازه‎اي‎ست كه به پاره‎اي جملات كه دربر گيرنده عصاره اين نظرات در قالب شعارهايي پند آموز و عبرت آور است، در متن كتاب با حروف تيره‎تر از متن اصلي مشخص شده‎اند.

در اين زمينه حتي لاربن قدري با شدت و حدت بيشتري نسبت به نويسندگان پيش از خود عمل كرده و نه تنها در قياس با حجم كتاب ملات بيشتري بدان مي‎دهد، بلكه اين انتقادات از لحن تند‎تري در مقام مقايسه باديگر آثار اين رديف برخوردار است كه اين تندي نيز حاصل فضاي نسبتا آزاد سالهاي بعد از شهريور بيست و قبل از كودتاي 28 مرداد سي و دو به نظر مي‎رسد. البته لاربن در سالهاي بعد با انتشار آثار تازه خود خود نشان مي‎دهد كه با اسلوب رمان‎نويسي آشنايي بيشتري پيدا كرده و در بكارگيري آن نيز تبحر محسوسي در قياس با گذشته پيدا كرده است. واقع او از سبكي كه در لات مورد استفاده قرار داده دور مي‎شود، بنابراين اگرچه لات مهمترين اثر او محسوب مي‎شود، اما  رمانها بعدي او همانند گودال، مردك، گره كور و… به لحاظ بكارگيري صناعت‎هاي داستاني، داراي كيفيت قابل قبول‎تر و در مجموع آثار كامل‎تر و بهتري به حساب مي‎آيند، نكته‎اي كه چگونگي نثر مورد استفاده لاربن نيز مشاهده مي‎شود.

پي نوشت

*از رمانهايي كه لاربن در سالهاي بعد از انقلاب منتشر كرده (متأسفانه اين كتابها اغلب توسط ناشران متفرقه غيرحرفه‎اي، طرح جلدهاي ضعيف و البته با توزيع بد منتشر شده‎اند) هيچ يك را نخوانده‎ام، جز گوژ آن هم در سالهاي دور، بنابراين اين مختصر درباره كليت آثار لاربن را بر اساس پنج شش عنوان كتاب قديمي او كه دركتابخانه‎ام دارم، نوشته‎ام و اميدوارم كسي پيدا شود كه درباره اين دست از آثار او هم بنويسد و يا اين كتابها بدست خودم برسد و مسئوليتش را گردن بگيرم.

**در جلد سوم كتاب صد سال داستانويسي حسن مير عابديني (صفحه 1192) اشاراتي كوتاه به ماجراي دكتر مصدق و مطالعه رمان لات شده است. منبع اين اشارات، مقاله « در شناخت نويسنده‎اي كمتر شناخته شده»  به قلم علي اكبر كسمائي در روزنامه اطلاعات سال 1369 بوده كه با توجه به نكات مندرج در كتاب صد سال داستان‎نويسي به نقل از اين مقاله حاوي اطلاعات مخدوشي است كه اميدوارم مير عابديني در چاپ‎هاي بعدي كتاب به همراه ديگر لغزش هاي كتاب ارزشمندش آن را نيز اصلاح كند. براي مثال در اين مقاله آمده:«نويسنده‎اي جوان به نام قاسم لاربن(رحيميان) داستاني در دوجلد به نام لات نوشت و منتشر كرد كه در جامعه روشنفكران زمان ، بازتابي در خشان گرفت تا آنجا كه دكتر مصدق در پاسخ نامه‎اي كه نويسنده به اين كتاب به ضميمه دو جلد از كتاب خود براي او فرستاده بود، نوشت كه پنجاه سال است نظير اين كتاب نخوانده است.» و « داستان سقوط يك استاد را ركن دو ارتش به علت آنكه نويسنده نامه دكتر مصدق را در پاسخ به او، در اين كتاب درج كرده بود، در همان چاپخانه جمع آوري كرد …» در نامه كوتاه دكتر مصدق  كه متن كامل آن را نيز در اين نوشته آورده‎ا هيچ كجا اشاره‎اي به اينكه پنجاه سال است نظير چنين قصه‎اي را نخوانده نيامئه است. لاربن تنها جلد اول كتاب را براي دكتر مصدق فرستاد، در تاريخ اين نامه (15 خرداد 1326) هنوز جلد دوم لات منتشر نشده بود. سرانجام اينكه نامه دكتر مصدق به لاربن براي نخستين باردر جلد دوم لات منتشر شده است و …