اشتراک گذاری
چقدر از این شهر بروی آن شهر و از این مملکت به مملکتی دیگر؟ این ور آب، آن ور آب، روی زمین، زیر خاک… همه زندگی که می شود فرار. دیگر آشنایی نمی ماند که بویی شبیه عطرش در نسیم هواییت کند، وقت خوابگردی، میز و صندلی ها را از جلو پات بردارد، مثل جریان برق بدود تو رگ های مغزت و از کما بیرونت بیاورد. آن وقت عاشق شوی و تا ابد درون معشوق بمانی…” (از متن کتاب)
قصه انسان های مسافر همیشه قصه جا به جا شدن بر روی جاده ها و دریاها نیست، قصه از جایی به جایی دیگر شدن و رویت انسان هایی از جنس غیر از خود. قصه انسانهای مسافر گاه میتواند قصه آدمهایی باشد که بینیاز از همه جا (جاییهای جغرافیایی) به دنبال سفر در درون خود هستند، به دنبال حسی و یا قصهای که آنها را از آنچه در آن به سر میبرند آگاه میکند.
انسان مهاجر بیشک انسانی با دو قصه است، قصه اول قصه سفرش و قصه دوم قصه، او که در درون خودبرای رسیدن به رویایش، دل به سفر زده. انسانی که خود را به سفر میسپارد تا رفته رفته برای روبرو کردن قصه درون خود با قصه بیرونش آماده شود.
«شبیه عطری در نسیم» نوشته رضیه انصاری که از سوی موسسه انتشارات آگه روانه بازار کتاب شده است، داستان چنین انسان هاییست. انسانهایی رها شده از سفر بر روی زمین و معلق در سفری در درون خویش.
داستان «شبیه عطری در نسیم» با روایت زندگی سه ایرانی مهاجر به کشور آلمان است، به نامهای پیمان، کیا و بهزاد که به شیوهی دانای کل و بر محوریت شخصیت بهزاد، کارگردان تاتری که به شدت با بحران های عاطفی ناشی از دوگانگی زندگی بیرونی و تمنای درونی خود روبروست، روایت می شود. همسر سابق او با مردی آلمانی ازدواج کرده و تنها فرزند او که دختری ایرانی الاصل و بزرگ شده در آلمان است بیشتر از پدر، سودای آنچه را در سر دارد که خود را بزرگ شده در درون آن میبیند.
داستان این رمان در فصول مختلف آن شامل برشهایی از زندگی این سه مرد که به شدت با یکدیگر در ارتباط است. انصاری در هر فصل از رمان با تیزبینی خاصی برشی از سفر درونی این سه مرد را در قالب رفتارها و واکنش های فردی و جانبی پیرامونشان به تصویر میکشد. رفتارهایی که گاه در یک میهمانی دوستانه و گاه در یک جمع کوچک دوستانه در رستوران و گاه در خلوت و تنهایی هر یک و حتی گاهی با پک زدن عمیق آنها به سیگار خودش را به مخاطب عرضه میکند؛ سفری از ظاهر یک انسان مهاجر به بطن قصه هایی که او را در این نقطه از جهان ماندنی کرده است.
نگاه انصاری به پدیده مهاجرت در این کتاب نگاهی خاکستری است. انسان های توصیف شده توسط نویسنده در این کتاب سیاه و سفید نیستند، شیفته و یا آرمانگرا نیستند، این انسانها رنج و حرمان مهاجرت را در کنار علاقهها و خاطرات کم و کوچکشان از سرزمین حقیقی شان، توامان مزه مزه میکنند. انسانهایی بریده از وطن که گاه تا مرز بریدن از خود نیز پیش میروند و در چند وچون بودنشان سر در گم می مانند.
انصاری در نخستین رمان خود توانسته با عنصر کلمه برای خلق روایت به خوبی دست و پنجه نرم کند و در بسیاری از موارد نشان داده تا با زبان روایت انتخابی خود به خوبی آشنا است و تنگناهای آن را به خوبی میشناسد، کلمات بکار گرفته شده توسط نویسنده و جابهجا شدن دقیق دیالوگها به توصیفات جانبی و نیز تکگوییها و واگویههای فردی در کنار توصیف دقیق و هوشمندانه محیط توانسته این رمان نیمه بلند را به اثری خواندنی تبدیل کند.
اگر چه انصاری در بسیاری از فصول داستان بلند خود تلاش داشته است تا آغاز گر داستانی جدی با خلق خرده روایت هایی برای گیرایی آن باشد، اما آنچه بیشتر از هر چیز در این تلاش به چشم میخورد، عدم علاقه نویسنده به داشتن خط داستانی ثابت در کنار خط شخصیتی ثابت در داستان است. اگر چه خرده روایتها و داستان های جانبی در روایت انصاری به شکل زیبایی در داستان حلول میکنند، اما به خاطر اینکه از سوی نویسنده برای این خرده روایت ها وزن یکسانی با اصل ماجرای هر فصل در نظر گرفته شده است خواننده در مجموع نمی تواند در این رمان نیمه بلند به دنبال قصه واحدی باشد.
به نظر می رسد علاقه انصاری بیشتر از قصهپردازی در این اثر معطوف به خلق شخصیتهایی است که پس از تجربه سفر از خاک به خاک در سفر از خود به خود به نوعی راه های متفاوتی را برگزیدهاند که مورد انتقاد نویسنده است و تلاش وی برای به تصویر کشیدن آنها، با جزئیاتی که چیزی جز حاشیههای داستانی مرتبط به ماجرا نیست، ناشی از همین موضوع به نظر میرسد.
«شبیه عطری در نسیم» به عنوان نخستین اثر نویسنده جوان آن را باید اثر قدرتمندی دانست. هرچند که شاید برای خلق نخستین اثر یک نویسنده جوان در نخستین تجربه داستان نویسی بلند، اطلاق این عنوان کمی غلو آمیز به شمار آید، اما نگاه انصاری به پدیده داستان و نوع نگاه اجتماعی واقع بینانه او به داستان میتواند نویدبخش رویش نسل جدیدی از داستان نویسان جوان در ادبیات داستانی کشور باشد که میتوانند به تلفیق صحیح و ماندگاری از قصه با ساختار روایی رمان، دست بیابند.