ارنست همینگوی به روایت گابریل گارسیا مارکز (بخش پایانی)

بخش نخست این نوشته که روایتی‎ست از زبان مارکز، درباره نویسنده محبوبش ارنست همینگوی، در روزهای پیش از نظر شما گذشت. مارکز روایت خود را با خاطره برخوردی کاملا تصادفی با همینگوی آغاز می‎کند، یک روز بارانی در بلوار سن میشل. همینگوی به همراه همسرش در حال گذر از این بلوارند که مارکز نا گاه آنها را می بیند، دست و پایش را گم می‎کند و بی‎آنکه بتواند نزدیک رفته و با او سخن بگوید، از دور با صدای بلند می‎گوید:  استاد!

در ادامه این نوشته خواندنی مارکز درباره آثار همینگوی سخن می‎گوید، اما نه به شیوه‎ی رسمی و یا خشک منتقدانه، بلکه با بیانی جذاب دریچه‎ای به سوی آثار همینگوی می‎گشاید که نشان دهنده دیدگاه‎های متفاوت او درباره همینگوی است.

بخش نخست این نوشته را اینجا بخوانید

***

در مصاحبه مشهوری که جرج پلیمون از پاریس ریویو با او کرد، همینگوی برای همیشه نشان داد که، برخلاف مفهوم رمانتیک خلاقیت هنگام نوشتن، امنیت اقتصادی و برخورداری از سلامتی کامل بسیار موثر است. بزرگترین مسئله همیشه سازماندهی مناسب کلمات بر صفحه کاغذ است، هر وقت برای نوشتن با مشکلی مواجه می شوید خوب است کتابهای خود را بخوانید و به خاطر بیاورید که کار همیشه به همان اندازه دشوار بوده، به شرط نداشتن تلفن و مهمان، می توانید در هر کجایی چیز بنویسید، و به دغم آنچه می‎گویند، حقیقت ندارد که روزنامه نگاری کار نویسنده را می‎سازد، برعکس، البته به این شرط که آن را به موقع کنار بگذارد. او می گفت:” به محض اینکه نویسندگی به لذت اصلی و بزرگترین لذت شما تبدیل شد، فقط مرگ است که می‎تواند به آن پایان دهد.”روی‎هم‎رفته، تاملات او شامل کشف این نکته بود که کار روزانه فقط باید زمانی به انتها برسد که شخص بداند چگونه روز بعد خود را آغاز خواهد کرد. فکر نمی‎کنم بهتر از این اندرزی برای نویسندگان وجود داشته باشد. این سخن، نه بیشتر و نه کمتر، درمان نهایی ترس‎آور ترین تصور نویسندگان است: رنج صبحگاهی هنگام شروع کار بر صفحه‎ای سفید.

تمام نوشته های همینگوی آشکار می‎کنند که بارقه های الهام در او مشعشع، اما کم دوام و گذرا بوده ‎اند، و این قابل درک است. اگر تنشی درونی، آنگونه که او داشت، با مهارت فنی زیاد همراه می‎شد، دیگر در چارچوب بیکران و پرحادثه یک داستان جای نمی‎گیرد، وضعیت شخصیتی او اینگونه بود، و اشتباهش در اینکه می‎کوشید از محدودیت‎های شکوهمند خویش نیز فراتر رود. از این روست که حشو و زواید کارهای او بیش از دیگر نویسندگان محسوس است. نوول‎هان او به داستانهای کوتاه بیش از اندازه بزرگی شباهت دارند که در آنها چیزهای بسیار متعدد را انباشته است. و از سوی دیگر، بهترین چیز در داستان کوتاه او این است که شخص را به این احساس سوق می دهد که چیزی در آن میان غایب است و دقیقا همان کیفیت است که چنان زیبایی و رمزی را در آنها به وجود می‎آورد. بورخس، یکی از بزرگترین نویسندگان عصر ما، همین محدودیت ها را داشت، اما از ذکاوت کافی برخوردار بود که گام از آنها فراتر نگذارد. در یکی از داستانهایش نوشت که یک گاو جنگی، پس از اینکه از کنار گاوباز گذشت و در حالی که سینه او را می‎خراشید، ” مانند گربه‎ای که از گوشه دیوار می‎پیچد، به سوی دیگر چرخید.” در کمال خضوع و خشوع اعتقاد دارم که این توصیف یکی از آن مهملات مشعشعی است که فقط در کار شیواترین نویسندگان امکان ظهور می‎یابد. مرور کارهای همینگوی سرشار از این نوع کشفیات ساده و خیره کننده است که نشان می‎دهد تا چه حدی با تعریف خود او از ادبیات به یک کوه یخ شبیه است و تنها زمانی اعتبار می یابد که زیر سطح آب، و بر هفت هشتم حجم فعلی خود شناور باشد.

آگاهی و هشیاری فنی او بی‎تردید دلیلی بر آن است که چرا عظمت همینگوی نه حاصل داستانهای بلند، که معلول نیرومندترین داستانهای کوتاه اوست. درباره زنگها برای‎ که به صدا در می‎آیند، اوخود گفت که هنگام نطفه بستن کتاب طرحی در ذهن نداشت و منحصرا هنگام تکمیل آن به تدریج ماجرا را پرداخت . او اجباری نداشت این نکته را متذکر شود، زیرا در خود کتاب مشهود است . اما، بر داستانهای کوتاهی که تحت تاثیر الهام خودجوش نوشته شده خرده نمی‎توان گرفت. مانند آن سه داستان کوتاهی که در یک بعدازظهر ماه مه، هنگامی که بارش برف لغو یک مسابقه گاوبازی در سان ایزا دور را در پی آورد، در یک مسافرخانه درمادرید نوشته شدند. همانطور که همینگوی به جرج پلیمتون گفت، این سه داستان عبارت بودند از “قاتلان”، “ده سرخپوست”و “امروز جمعه است” که هر سه ماهرانه نوشته شده اند.

داستان کوتاهی که فکر می‎کنم بهتر از همه برجستگی‎های کار او تجسم می‎بخشد

“گربه‎ای در باران است”است. اما ، گرچه شاید این گفته طعنه‎ای بر سرنوشت او به نظر برسد، به اعتقاد من زیباترین و انسانی ترین کار او داستان “به راه خرابات درچوب تاک” است که با استقبال چندانی روبرو نشد. همانطور که خود اوگفته ، این کتاب به صورت یک داستان کوتاه شروع شد و در ورطه باتلاقی یک نوول راه خود را گم کرد.

دشوار بتوان این‎همه ضعف ساختاری و این خطاهای مربوط به سبک ادبی را در کار یک چنین صنعتگر دانشمندی درک کرد و با برخی از تصنعی ترین و حتی زورکی‎ترین دیالوگها آن هم در کار یکی از عالیترین دیالوگ نویسان تاریخ ادبیات مواجه شد. هنگامی که این کتاب به سال 1950انتشار یافت، برخورد منتقدین با آن بیرحمانه بود. از آنجا که برخی از تیرهای ایشان خوب هدف گیری نشده بود، همینگوی احساس می‎کرد که در آسیب پذیرترین نقاط زخم برداشته، و با تلگرامی پرشور از هاوانا، که در خور نویسنده‎ای در شان او نبود، به دفاع از خویش برخاست. این نوشته نتها بهترین، که شخصی‎ترین داستان او بود زیرا در یک پگاه نامطمئن پاییزی نگاشته شد که از دلتنگی مرمت ناپذیر سالیان گذشته و بدشگونی معدود سالیان باقیمانده زندگی‎اش آکنده بود. در هیچ‎یک از کتابهای او چنین نشانه‎ای از خود باقی ننهاد، و هرگز نتوانست با چنین زیبایی و ترددی خلقیات ماهوی کار و زندگی خویش را تحقق بخشد: بیهودگی پیروزی  مرگ قهرمان داستان، هر چند به ظاهر چنان آرام و طبیعی ، اما نشانه شوم انتحار خود او بود.

هنگامی که کسی برای مدتی چنان طولانی، و به گونه‎ای متراکم و قریب، با یک نویسنده زندگی می‎کند، سرانجامش آمیختن افسانه و حقیقت است. ساعتهای بسیاری را در آن کافه میدان سن میشل گذرانده‎ام ، همانجا که او محلی مناسب برای نوشتن می‎دانست زیرا محیط آن مطبوع، گرم، تمیز و صمیمانه بود، و همواره امید داشته‎ام همان زن جوانی را ببینم که او در یک بعدازظهر طوفانی و یخزده دیده بود، آنسان زیبا و شفاف که موهای سرش را مانند بالهای کلاغ اریب کوتاه کرده بود. برای این زن بود که او، با آن قدرت خلل ناپذیری که ادبیات او در تصرف چیزها داشت، نوشت:”تو از آن من هستی، و پاریس از آن من است.” هر آنچه که در هر لحظه‎ای به توصیف آن پرداخت. برای همیشه از آن او شد. هرگز نمی‎توانم از کنار ساختمان شماره دوازده خیابان ادئون در پاریس بگذرم بی‎آنکه او را سرگرم گفتگو با سیلیویا بیچ در همان کتابفروشی نبینم، جایی که دیکر به همان شکل قدیمی خود نیست، درحالی که تا ساعت شش به وقت کشی می‎پردازد با این امید که شاید جیمز جویس به آنجا رفته بود.

او استاد گاومیشها و شیرها و دقیقترین رموز شکار شد. او به استادی گاوبازان و مشت زنان ، نقاشان و دوئل‎گرانی رسید که تنها همان یک لحظه‎ای از آن او بودند موجودیت داشتند. ایتالیا، اسپانیا، کوبا، نیمی از جهان پر از مکانهایی است که همینگوی فقط با ذکر نام آنها آنجاها را به تصرف خود در آورده است.

در کوخیمار، شهرکی کوچک نزدیک هاوانا که ماهیگیر تنهای “پیرمرد و دریا” در آنجا زندگی می‎کرد، بنای یادبودی به افتخار دستاورد او همراه با نیم تنه‎ای از همینگوی با مینای طلایی رنگ دیده می‎شود. در املاک لاویجیا، عزلتگاه او در کوبا که تا کوتاهزمانی قبل از مرگ در آن می‎زیست، خانه‎اش زیر درختان سایه‎دار دست نخورده باقی مانده و در آن مجموعه‎ای از کتابها، جوایز اسکار، میز تحریر پایه بلند، کفشهای عظیم و یادگارهایی بیشمار از زندگی او در همان جهانی حفظ می‎شود که تا هنگام مرگ به او تعلق داشت و با جانی که فقط به واسطه اعجاز اسنادی خویش به آنها بخشیده، بدون او به حیات خود ادامه می‎دهد. چند سال پیش همراه فیدل کاسترو که خواننده حریص آثار ادبی است، سوار اتومبیل شدم و کتاب کوچکی با جلد چرمی قرمز رنگ را روی تشک اتومبیل دیدم. او گفت: “کتاب اسناد همینگوی است.” در واقع، همینگوی پس از مرگ، در مکانهایی دوام می‎یابد که شخص کمتر از هر جای دیگری انتظار آن را دارد، آن هم چنان مستمر و در عین حال گذرا، مانند همان صبحگاه، شاید صبحگاهی در ماه مه که از آن سوی خیابان بلوار سن میشل به من گفت:”خداحافظ”.

انتشار در مد و مه: 11 دی 1389