نوشتن گفتگو در داستان

قراردادن اطلاعات در گفتگو

درس هایی درباره ی داستان نویسی:

وقتی منظور نویسنده از گفتگو نه صحبت، بلکه کاشتن نهال اطلاعات باشد، گفتگو دیگر باور کردنی نخواهد بود. چرا که خواننده به جای اینکه صحبت اشخاص را بشنود اطلاعات را می‎بیند.

مثال: زن و شوهر در اتاق نشیمن هستند. شوهر مضطرب است. می‎خواست اعتراف و حشتناکی بکند. دست‎هایش را به هم می‎فشرد و می‎گوید:

«سوزان می‎خواهم اعتراف وحشتناکی بکنم. ما هفده سال و سه ماه است که با هم ازدواج کرده‎ایم و سه تا بچه داریم: نی‎تان، وبل و مارتا؛ و همه بدهی خانه‎مان را که دو حمام و دو گاراژ دارد و سه خوابه و مثل خانه‎های ویلایی است پرداخته‎ایم و فقط 8956 دلار دیگر مانده. می‎خواهم بگویم که سال‎هاست به تو نگفته‎ام که می‎خواره هستم.»

مشخص است که نویسنده اطلاعات را در گفتگوی بالا کاشته است. زن بیشتر آنها را می‎داند و طبعاً خواننده هم باید بداند. این اطلاعات پس زمینه داستان را باید با شیوه‎ها یا شگردهای دیگری که چندان مشخص نیست به خواننده داد. معمولاً پس از این، قبل از اینکه سوزان صحبت کند، یکی، دو خط توصیف می‎آید:

مثال: سوزان دستی به پیشانیاش و از سربیچارگی آه می‎کشد:

«بنجامن، می‎دانی که وقتی ما در آن مجلس دبیرستان همدیگر را دیدیم و من دسته گل اهدایی تو را که دو تا گل رز سرخ و یک میخک سفید داشت، به لباسم زده بودم، می‎خواستم پرستار بشوم اما به خاطر ازدواج با تو از آرزوهایم گذشتم. من لوتری فاتدامنتالیست بودم و باید از تو اطاعت می‎کردم. الان سال‎هاست که می‎دانم میخواره هستی.»

محتوای گفتگوها باید مستقیماً مربوط به موضوع صحبت باشد. البته می‎شود در آن به گذشته هم اشاره کرد، اما به طور مختصر. در گفتگوی بالا مطالب مربوط به گذشته یواشکی در گفتگو گنجانده شده است، چون آنقدر مهم نیست که کل صحنه یا تجدید خاطره طولانی را توجیه کند. اگر مطالب مربوط به گذشته را در گفتگوی حال، بیش از حد برجسته کنیم، گفتگوی حال بی‎اعتبار می‎شود. و اگر گفتگوی شخصیت‎ها بی‎اعتبار شود، دیگر خود شخصیت‎ها باور کردنی نیستند.

3- از وسط صحنه شروع کنید

نویسنده می‎تواند در صفحه پنجاه و یک رمانش از شیوه موجز نویسی استفاده کند. چون خواننده پنجاه صفحه از رمانش را پذیرفته است و همین تضمینی است تا بقیه را نیز بخواند. نویسنده دیگر می‎تواند داستان را بدون مقدمه و از وسط صحنه‎های حساس شروع کند.

درس هایی درباره ی داستان نویسی

صحنه ( پس از 50 صفحه از رمان):

مردی شصت ساله عاشق زن جوانی شده است. پیرمرد چندین نوه دارد: می‎خواهد زنش را طلاق بدهد و با زنی جوان ازدواج کند. اما از به‎هم زدن زندگی دیگران شدیداً مضطرب است.

ممکن است در رمانی این صحنه، صحنه حساسی باشد. رابطه‎ای دیرینه‎ از هم می‎گسلد و رابطه جدیدی آغاز می‎شود. شیوه سنتی نوشتن این صحنه چنین است:

نکات عمده صحنه: مرد به میخانه می‎رود. فکر می‎کند. گذشته را به خاطر می‎آورد و برای آینده نقشه می‎کشد. صحنه مواجهه با همسرش را پیش خود مجسم می‎کند. تمایلش نسبت به زن جوان شدید است. میخانه را ترک می‎کند. می‎خواهد با همسرش روبرو شود. دم در خانه درنگ می‎کند. به درون خانه می‎رود. دوباره درنگ می‎کند. سپس صحنه مواجهه او با همسرش شروع می‎شود. اینجا وسط صحنه است. به گونه‎ای مطبوع آغاز و با تنفر و خشونت به پایان می‎رسد.

درون نگری‎های مرد را می‎توان همزمان با شکل‎گیری و گسترش رابطه جدید، بین صحنه‎های قبلی پخش کرد. تا صفحه پنجاه و یک خواننده با شخصیت‎های اصلی: درگیری‎ها، انگیزه‎ها و شخصیت آنها آشنا شده است. مقدمه‎چینی در میخانه زائد است. صحنه را از لحظه رویارویی شروع کنید:

مثال: مرد پا به درون اتاق گذاشت و کتش را روی صندلی انداخت و نفس‎عمیقی کشید. امیلی احساس کرد که به درد سر افتاده‎است. مرد روی صندلی خم شد و به زن نگاه کرد و بعد سرش را پایین انداخت. لبان خشکش را تر کرد و زیر لب گفت: «امیلی، باید چیزی را به تو بگویم. من با زن جوانی آشنا شده‎ام و…»

شروع صحنه (در میخانه) صرفاً مقدمه‎چینی برای رسیدن به وسط صحنه است که ضمن آن اولین حرکت سریع به طرف اوج داستان اتفاق می‎افتد. نویسنده در اغلب موارد برای رسیدن به وسط صحنه مقدمه‎چینی می‎کند تا بتواند صحنه را خوب احساس کند. اما خواننده نمی‎خواهد مقدمات را بخواند، بلکه می‎خواهد مستقیماً سر اصل مطلب برود و به خواندن ادامه دهد.

اختصار در رمان همیشه به معنای حذف جملات اضافی نیست. بلکه به معنای عدم تحمیل نوشته‎های زائد (استفاده بیش از حد از جزئیات، درون نگری‎های بی‎ربط و غیره) به خواننده نیز هست.

4- خط داستانی ساده

وقتی داستان کوتاهی را بسط می‎دهید، از نوشتن داستان‎های یک یا تک بعدی که بدون هیچ تغییر مسیری از این لحظه به لحظه بعد می‎پردازند، اجتناب کنید. این‎گونه داستان‎ها قابل پیش‎بینی‎اند. چرا که نه حواس خواننده را پرت و نه او را غافلگیر می‎کنند. ضمن اینکه شک و انتظار و هیجانی هم در کار نیست.

درس هایی درباره ی داستان نویسی

مثال ( داستان تک خطی):

شرکت فرانک ضرر می‎دهد. به همین دلیل او تصمیم می‎گیرد کارخانه‎اش را برای دریافت حق بیمه آتش بزند. با خود عهد می‎بندد که همه چیز را از اول شروع کند. تصمیم می‎گیرد پول‎هایی را که از این راه به دست می‎آورد به موسسات خیریه اهدا کند. نقشه حریق عمدی را می‎کشد، سپس آن را اجرا می‎کند. دستگیر می‎شود یا نمی‎شود.

در این داستان تک خطی، نویسنده صرفاً می‎تواند از طریق نحوه و روند اجرای حریق عمدی و اینکه آیا می‎تواند از کشف ماجرا جلوگیری کند یا نه، شک و انتظار ایجاد کند. امّا برای اینکه روند اجرای حریق عمدی‎گیرایی خود را حفظ کند، طرح داستان باید عجیب و مبتکرانه باشد. گو اینکه احتمال بسیار دارد که داستان باور نکردنی شود.

مثال (خط داستانی پیچیده): شرکت فرانک ضرر می‎دهد. فرانک در مدرسه ایمنی ثبت نام می‎کند تا نحوه ایجاد آتش سوزی عمدی را یاد بگیرد و ردپایی از خود باقی نگذارد، در کلاس سوال‎های خاصی می‎کند که موجب سوءظن آموزگار می شود. فرانک اطلاعات لازم درباره ایجاد حریق عمدی را کسب می‎کند و از مدرسه بیرون می‎رود. بمب آتشزایی تهیه می‎کند و آن را به کار می‎اندازد. آموزگار ایمنی که فرانک را تعقیب می‎کرده، او را می‎بیند که از ساختمان بیرون می‎آید. سپس خود به سرعت به داخل ساختمان می‎رود تا بمب را خنثی کند. بمب منفجر می‎شود. فرانک که مطمئن است آموزگار کشته می‎شود، با عجله به درون ساختمان می‎رود و او را نجات می‎دهد.

پایان داستان اختیاری است. فرانک می‎تواند آموزگار را به حال خود رها کند و پول را به دست آورد، یا می‎تواند او را نجات دهد و به خاطر ایجاد حریق عمدی تحت پی‎گرد قانونی قرار بگیرد.

داستان پیچیده همواره باید دو خط طرح داشته باشد: خط طرح اصلی، که ضمن آن شخصیت‎های اصلی به ایفای نقش خود در حوادث داستان می‎پردازند و خط طرح فرعی با کمکی که در داستان موانع، حواس پرتی‎ها، درگیری‎های فرعی و وضعیت‎های انتظار آلود ایجاد می‎کند.

داستان تک خطی همواره بدیهی و ملال‎آور است، و چون قابل پیش‎بینی است؛ فاقد احساس قوی و شک و انتظار است. داستان پیچیده که دو خط طرح دارد، انتظارآلود و پرکشش است. خواننده می‎داند که داستان پایان می‎یابد، اما همیشه نمی‎تواند چگونگی پایان داستان را پیش‎بینی کند.

5– قهرمان و شخصیت‎ پلید

اگر شخصیت پلید صرفاً مترسک باشد، قهرمانی که او را شکست می‎دهد، دیگر قهرمان واقعی نیست. چرا که وی با مانعی معمولی در کشمکش است. حال آنکه قدرت اشخاص پلید باید با قدرت قهرمان داستان مساوی باشد. حتی امکانات او برای پیروز شدن باید بیش از امکانات قهرمان باشد. قهرمان و شخصیت پلید، هر دو باید قدرت و قد و قامتی شگفت‎انگیز داشته باشند.

درس هایی درباره ی داستان نویسی

نیکی و بدی نوعی قضاوت اخلاقی است و براساس علائق اداره کنندگان جامعه تعیین می‎شود. نویسنده براساس قرنی که حوادث داستان در آن اتفاق می‎افتد، طیفی از ارزش‎های اخلاقی را انتخاب می‎کند تا قهرمان و شخصیت پلید براساس آنها عمل کنند. داستان ضمن اینکه تلاش قهرمان را برای موفقیت توجیه می‎کند، باید ارزش‎های فرد پلید را نیز تشریح کند. آنها باید رها در طول داستان به خاطر درگیری، رو در روی هم قرار گیرند.

مثال (قهرمان): می‎خواهد محله‎های فقیرنشین را با خاک یکسان و برای خانواده‎های کم درآمد آپارتمان‎هایی با اجاره خانه کم بسازد. اگر چه او با این کار محبوبیتی کسب می‎کند، امّت قصد او بیشتر انسانی است. زنی نیز عاشق اوست.

مثال (شخصیت پلید): در محله فقیرنشین مصری‎ها به دنیا آمده و با تقلا و بی‎رحمی به جایی رسیده است. برخی از دشمنانش را که می‎خواستند مانع کار او شوند ‎کشته است. صاحب زمینی است که قهرمان داستان طالب آن است. می‎خواهد آن را تبدیل به انبار مواد سمی کارخانه‎های شیمیایی‎اش کند. همان زنی را که عاشق قهرمان داستان است دوست دارد. فکر می‎کند که اگر قهرمان داستان را از بین ببرد، زن نیز عاشق او خواهد شد. او باید زن را تصاحب کند.

هر چه سریعتر نویسنده شخصیت پلید را وارد زندگی قهرمان داستان کند، فرصت بیشتری برای در آمیختن دو داستان با هم دارد. برای ایجاد شک و انتظار و هیجان نیز شخصیت پلید باید در بخش اعظم رویارویی‎های رمان پیروز شود و امکانات فراوانش را علیه توانایی‎های نسبتاً کم قهرمان به کار اندازد. باید پیروزی قهرمان غیرممکن به نظر برسد.

و بعد به محض اینکه کم‎کم ضعف پنهان (بدی) شخصیت پلید باعث شد تا بی‎رحمی وی بر عقلش چیره شود، شخصیت تسلیم ناپذیر (نیکی) قهرمان، موازنه را به نفع خود به هم می‎زند. هر چه مدت زمان تداوم قدرت شخصیت پلید، طولانی‎تر باشد، خواننده بیشتر با قهرمان همدل می‎شود. بنابراین هنگامی که بالاخره قهرمان پیروز می‎شود، پیروزی او واقعی خواهد بود.

ادامه دارد……..

انتشار در مد و مه: 16 تیر 1390