معرفی «دکتر داتیس» رمان تازه حامد اسماعیلیون

حامد اسماعیلیون سومین اثر داستانی خود و اولین رمانش را نوشته با عنوان «دکتر داتیس». وی در سال 87 «آویشن قشنگ نیست» را نوشت و حضور جدی خود را در عرصه داستان‏نویسی اعلام کرد و دو سال بعدش هم با «قناری‏باز» جایگاه خود را به عنوان یکی از نویسندگان نسل جدید تثبیت کرد. وی پس از انتشار دو مجموعه داستان کوتاه، حالا توانایی خود را در نوشتن یک رمان 200 صفحه‏ای آزموده است. اسماعیلیون که خود به حرفه دندانپزشکی مشغول است در رمان جدیدش تجربه‌های خود از زندگی و کار در جنوب شهر تهران را دستمایه خلق رمانش کرده است. این رمان روایتی واقعگرایانه درباره دندانپزشک تازه‏کاری به نام داتیس الماسی است که پس از اتمام تحصیلات در تبریز و انجام خدمت سربازی در شمال به شهرکی حاشیه‏ای در جنوبی‏ترین نقطه تهران آمده و کارش را با مشکلات فراوان سخت‏افزاری آغاز می‌کند و رفته‏رفته تضاد‏های فرهنگی و عرفی محیط نیز در برابرش قد علم می‌کنند. در بدو ورودش به شهرک ساسنگ امیدوار است هرچه سریع‌تر این دوره را نیز به پایان برساند اما مسائلی او را به ماندن و حتی ایجاد تغییر در زندگی روزمره ساکنان آنجا ترغیب می‌کند. باورهای قالب‏بندی شده‏ای که در ذهن اقشار سنت‏گرا ریشه دوانده‏اند به قضاوت‏هایی در مورد داتیس می‏انجامد و تلاش او برای پیوستن به بدنه آن اجتماع را بی‏ثمر می‌کند.
حامد اسماعیلیون قصه‏اش را آرام و با حوصله و در هفت فصل روایت می‌کند: ابر، آفتاب، باران، تگرگ، رنگین‏کمان، برف و مهتاب که به نظر می‌رسد هر یک از عناوین هفت‌گانه بیانگر تغییراتی است که در موقعیت راوی در ساسنگ به وجود می‏آید که البته هیچ‌یک دیری نمی‏پایند و به وضعیتی دیگر تبدیل می‌شوند. شخصیت داتیس محور و اساس کل این داستان است، حتی شرایط زیستی مردم آن منطقه و فرهنگ و اخلاق عمومی‏شان هم اغلب در رفت‏و‏آمدهای روزانه آن‌ها در مطب و تقابل‏شان با داتیس شناخته می‌شود و هرچه داستان جلوتر می‌رود محیط و موقعیت ویژه‏ای که داتیس در آن گرفتار شده را بهتر می‏شناسیم. داتیس انسان تنهایی است که تا حدی هم از خانواده‏اش که هر یک در گوشه‏ای به زندگی چسبیده‏اند جدا افتاده و خودش خواهان تنهایی است و اصلی‏ترین دلیل در خود خزیدگی‏اش هم مریم است. وی پیوندی عمیق و درونی با پیرامون خود برقرار می‌کند و با نامگذاری روی پدیده‌ها درصدد است ماهیت و کارکرد آن‌ها را نزد خود بازتعریف کند و همواره میان نحوه نگرش و قضاوت خود در مورد پدیده‌ها با حقایق پذیرفته‏شده و رایج مرزهایی ترسیم می‌کند. داتیس پیش از هر چیز یک انسان معمولی است و هرگز نمی‌خواهد یا نمی‌تواند به بازی‌های جامعه و ضرورت‌های آن تن در بدهد و خود را در قالبی محدود کند که جامعه برای یک دندانپزشک ترسیم کرده و شاید به همین دلیل هم نتوان این رمان را منعکس‏کننده تمامی ابعاد زندگی دندانپزشکان قلمداد کرد. داتیس چنین شخصیتی است، قرص و محکم نیست و همین تردیدهایش شخصیت او را شکل داده‏اند. اصولا بر چیزی اصرار نمی‌کند؛ چه وقتی مریض‏هایش درخواست تخفیف می‌کنند، چه موقعی که به بلندپروازی دوستانش بی‏اعتناست، چه آنگاه که مریم را به سادگی رها می‌کند و دیگرانی را که وارد زندگی‏اش می‌شوند جدی نمی‏گیرد، گاه به اندک دلخوشی‏هایی متمایل می‌شود اما تلاشی برای حفظ آن نمی‌کند.

این خصلت برجسته وی ممکن است در برداشت‌هایی متفاوت به نقطه ضعف او نیز تعبیر شود؛ این‌که مایه‌های اصلی فکری او چندان آشکار نیست و در نهایت موضعش را نسبت به زندگی و پیرامونش نمی‏فهمیم و نمی‌دانیم که با وی باید چگونه روبه‏رو شویم. به بیان ساده‏تر، با پایان گرفتن داستان، می‌دانیم که او چه چیزهایی را نمی‌خواهد اما به‏واقع نمی‌دانیم که او چه می‌خواهد. او رفته‏رفته در آن محیط با واقعیت‌های زندگی مواجه می‌شود و حتی به این نتیجه می‌رسد که فرقی با مردم عادی ندارد، عزم آن می‌کند که مسیری که به آن هدایت شده را ادامه دهد و حتی حاضر است برای از میان برداشتن فاصله ظاهری خود با مردم از اسمش هم صرف‏نظر کند. این همان نقطه‏ای است که شاید ما را بر آن دارد که بپنداریم تحولی در شخصیت او ایجاد شده و در نهایت موضعی مشخص اتخاذ کرده است اما همچنان در به دست آوردن نتایج دلخواهش جدی نیست و میزان تلاشی که برای حفظ دستاوردش می‌کند به حدی نیست که ما را قانع کند که او سرانجام به درک تازه‏ای از رابطه‏اش با پیرامون خود رسیده و نسبت درون خود را با جهان خارج دریافته است. این رمان را نشر زاوش در هزار و 200 نسخه منتشر کرده و قیمتش هم 9هزار تومان است.

بهار – مد و مه فروردین 1382