اشتراک گذاری
ناشران چه کتاب‌هایی به نمایشگاه می‌آورند؟
نمایشگاه کتاب برای ناشران، یعنی دوی سرعت؛ رساندن هرچه‌سریع‌تر کتاب‌ها به فروشگاه بزرگ کتاب ایران. طبیعی است در این هیاهو کتاب‌هایی دیرتر برسند و کتاب‌هایی زودتر، ناشرانی دست‌شان پُرتر باشد و ناشرانی دست‌خالی‌تر. برخی کتاب‌ها، حتی در روزهای آخر، از چاپخانه یک‌راست به نمایشگاه می‌روند و مجالی برای بازبینی نهایی نمی‌یابند. در این اوضاع و احوال به‌دست‌دادن کلیتی از کتاب‌های مهم حوزه اندیشه و تاریخ در نمایشگاه امسال کار دشواری است. بااین‌حال در اینجا نگاهی می‌اندازیم بر برخی عناوین تازهمنتشرشده چند ناشر فعال در زمینه فلسفه، علوم انسانی و علوم اجتماعی.
بنیادهای اندیشه سیاسی مدرن
یکی از عرصه‌های مطالعات سیاسی، اندیشه‌شناسی سیاسی است. امروزه، روش منطق بازسازی‌شده اسپریگنز، روش پنهان‌نگاری اشتراوس، روش‌های مختلف هرمنوتیکی، تحلیل گفتمان و بسیاری دیگر، قابلیت‌ها و ظرفیت‌های جدیدی را پیش‌ِروی محققان علوم سیاسی قرار داده است. یکی از این روش‌ها که در جامعه علمی ما هنوز نسبتا ناشناخته است، روش‌شناسی کوئنتین اسکینر است. هرچند روش‌شناسی اسکینر قابلیت کاربرد در کلیت عرصه سیاسی را دارد، اما به‌نظر می‌رسد در عرصه اندیشه‌شناسی کاربرد بیشتری دارد. در توصیفی کلان می‌توان روش اسکینر را ترکیبی از گرایش‌های متن‌محور و زمینه‌محور در نظریه‌های هرمنوتیک دانست. الگوی اسکینر، به‌ویژه در بررسی اندیشه‌ها و آرای اندیشمندان برجسته، بسیار کارایی دارد. او خود این روش جدید را در مورد ماکیاولی به‌کار برده است و توانسته به‌خوبی تغییر جریان تفکر سیاسی در غرب و شکل‌گیری اندیشه سیاسی مدرن را ردیابی کند. اسکینر با آغاز کار خود با مکتب تاریخی یا تفهمی، که در نیمه نخست قرن حاضر، کالینگوود در انگلستان نماینده برجسته آن بود، توانسته است با بهره‌گیری از علاقه فلسفی تجدیدشده به تفسیر در دهه‌های ٦٠ و ٧٠ (میلادی) ، بر ناکارآمدی‌هایی که او در فرایندهای تحلیلی جاری در مطالعه تاریخ سیاست می‌دید، فائق آید. بنیادهای اندیشه سیاسی مدرن کوئنتین اسکینر را انتشارات آگاه در دو جلد (جلد یکم رنسانس و جلد دوم عصر دین‌پیرایی) با ترجمه کاظم فیروزمند منتشر کرده است.
علم در جامعه (مقدمه‌ای بر مطالعات علم اجتماعی)
جامعه علمی شبکه گسترده‌ای از دانشمندان در تعامل با یکدیگر است. این جامعه شامل شماری «زیر-جامعه» است که هرکدام در زمینه علمی خود در نهادهای مختلف، به‌صورت میان‌رشته‌ای و میان‌سازمانی کار می‌کنند. عینیت در روش علمی با حفظ کیفیت متدولوژیِ تحقیق و تفسیر نتایج حاصل می‌شود. این متدولوژی و نظریات جدید در زمینه داوری‌های علمی، از‌جمله مباحثی‌اند که در کتاب «علم در جامعه» به قلم ماسیمیانو بوکی و با ترجمه مصطفی تقوی و علی برزگر از سوی نشر آگاه منتشر شده است.
تکوین جهان مدرن
دولت مدرن پدیده‌ای برخاسته از تمدن غرب است که ابتدا در اروپای غربی شکل گرفت و با سرعت به سایر نقاط جهان گسترش یافت. تکوین دولت مدرن در کشورهایی مانند آمریکا، کانادا و استرالیا با موفقیت انجام گرفت. آموزه‌های گنوسی بر تکوین جهان مدرن اشاره می‌کند و در میان آنها، به یأس ناشی از سرخوردگی از یافتن معنا و نظم اخلاقی در دنیا بیشتر توجه نشان می‌دهد. سهم مسیحیت در تکوین گنوستیسیسم، سکولار و شخصی‌کردن خدایان یونانی و ازبین‌بردن هیبت آنها بود که در تلاقی با هویت از‌دست‌رفته دولت‌شهری یونانی در دوره هلنی، هرگونه تعلق‌خاطری نسبت‌به کلیسا، سزار یا هر امر اجتماعی-دنیوی دیگری را نزد معتقدان به این فرقه از میان برد. ماحصل این وضعیت، نوعی بدبینی، بی‌ایمانی و تسلیم بود که تنها راه تغییر وضعیت را در انقلاب‌هایی می‌دید که نیروی محرک آن نخبگان بشری بودند، نه پیامبران الهی. «تکوین جهان مدرن» اثر مری اونز را انتشارات آگاه با ترجمه محمد نبوی منتشر کرده است.
نظریه‌های روز جامعه‌شناسی(از ایزنشتات تا پسامدرن‌ها)
نظریه‌های جامعه‌شناسی، چارچوب‌هایی نظری هستند که جامعه‌شناسان از آنها برای توضیح و تحلیل فعالیت‌ها، فرایندها و ساختارهای اجتماعی استفاده می‌کنند. نظریه‌های جامعه‌شناسی به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند و با الهام از روش اتخاذ‌شده در علوم طبیعی و با هدف یافتن قوانین جامع حاکم بر اجتماع انسان‌ها ایجاد شده‌اند. نظریه‌پردازان در این رشته تلاش دارند روابط علت و معلولی حاکم بر جوامع انسانی را کشف کنند. قوانین و مدل‌های پیشنهاد‌ی باید به‌گونه‌ای بیان شده باشند که صحت آنها آزمایش‌پذیر باشد. به‌عبارت دیگر جمع‌آوری داده‌ها این نظریات را تأیید یا تکذیب کند.
مثال بسیار معروفی از اینگونه نظریات، مقاله معروف و بسیار تأثیرگذار ماکس وبر درباره ساختارهای اداری است. این مقاله شالوده بسیاری از تحقیقات بعدی را در این زمینه بنا نهاد. در علم جامعه‌شناسی، اعیان قابل مطالعه در جامعه همان روابط یا کنش متقابل اجتماعی و فرهنگی موجود به‌صورت ساخت، نهادها، سازمان‌ها و مجموعه‌های اجتماعی است که در حالت‌های ایستایی شناختی و پویایی شناختی اجتماعی و در سطوح مختلف خرد، کلان یا جهانی، در آن بررسی می‌شود. کتاب «نظریه‌های روز جامعه‌شناسی» اثر دیرک کسلر را نشر آگه امسال با ترجمه کرامت‌الله راسخ در نمایشگاه عرضه می‌کند.
البته نشر آگاه کتاب‌های دیگری نیز در نمایشگاه عرضه می‌کند که امسال تجدید چاپ شده‌اند و برخی از آنها سال‌هاست نایاب بوده‌اند: «شاخه زرین» (پژوهشی در جادو و دین) اثر جیمز جرج فریزر با ترجمه کاظم فیروزمند، «فلسفه علوم اجتماعی» تد بنتون و یان کرایب با ترجمه شهناز مسمی‌پرست و محمود متحد، «پسامدرنیسم در بوته نقد» ویرایش خسرو پارسا و «درآمدی تاریخی بر نظریه اجتماعی» اثر الکس کالینیکوس با ترجمه اکبر معصوم‌بیگی.
فاشیسم و کاپیتالیسم
نشر ثالث امسال چند عنوان کتاب جدید روانه نمایشگاه کرده است که در اینجا به دو عنوان آن اشاره می‌کنیم: اولی «فرهنگ و هویت (تاریخ، نظریه و کاربرد انسان‌شناسی روان‌شناختی)« اثر چارلز لیندوم که به قلم محسن ثلاثی به فارسی برگردانده شده است. دومی «فاشیسم و کاپیتالیسم» که با گزینش و ویرایش ولفگانگ آبندرت و ترجمه مهدی تدینی منتشر شده است. «فاشیسم و کاپیتالیسم» کتابی است درباره نظریه‌هایی که به خاستگاه‌ها و کارکرد اجتماعی فاشیسم می‌پردازند.
در وضعیتی که آتش جنگ جهانی به‌تازگی خاموش شده و اقدامات انقلابی کارگران به اوج رسیده بود، جنبش‌های فاشیستی، فرقه‌های کوچکی در زمره راست‌های افراطی ملی‌گرا بودند و برخی از کشورهای اروپایی، همچون بریتانیا، در همان ابعاد نیز باقی ماندند. در مسیر تدوین نظریه‌ای که بتواند خاستگاه، ماهیت و کارکرد جنبش‌های فاشیستی قرن بیستم را توضیح دهد، به مشکلات عدیده‌ای برخورد می‌کنیم. طرح چنین نظریه‌ای بسیار دشوار است؛ نظریه‌ای که تمام موارد زیر را درباره فاشیسم دربر بگیرد و عوامل آن را جزءبهجزء ارزیابی کند: بین‌المللی‌‌بودن فاشیسم و ویژگی‌های آن هنگامی که سلطه‌اش را در گستره ملی بسط می‌دهد، دلایل شکل‌گیری و اوج‌گیری این جنبش‌ها، کمابیش، در تمام کشورهای اروپایی، عوامل پیروزی‌ها و شکست‌های آن، سازمان و سلطه همگانی فاشیسم، شاکله و دگرگونی کارکردهای ایدئولوژی فاشیستی، از مباحثی است که در این کتاب بررسی می‌شود. این مجموعه دربرگیرنده قطعاتی از متفکرانی همچون هربرت مارکوزه، آگوست تالهایمر، رزنبرگ و ناسکا است.
دو اثر از دو متفکر آلمانی
نشر چشمه اقدام به انتشار مجموعه‌ای با عنوان «تردید» کرده است و دو جلد از آن را در نمایشگاه عرضه می‌کند: «مسئله تقصیر»، نوشته کارل یاسپرس و «درآمدی بر اندیشه هانس بلومنبرگ»، نوشته فرانتس یوزف وتس، هر دو با ترجمه فریده فرنودفر و امیر نصری.
کارل یاسپرس کتاب «مسئله تقصیر» را در سال ١٩٤٦ به چاپ رساند، درست زمانی که پرده از کل جنایات رژیم نازی برداشته شد. تمام تلاش وی در این کتاب معطوف به آن است که هم‌وطنانش را به پذیرش مسئولیت و تقصیر درقبال فجایع بهوقوعپیوسته، کشف ریشه‌های آن و درنهایت پالایش دعوت کند. پس از جنگ جهانی دوم منازعات متعددی در آلمان بر سر مسئله تقصیر شکل گرفت. کارل یاسپرس یکی از اندیشمندانی بود که به این مسئله پرداخت. به عقیده او اگر آلمان و آلمانی‌ها بخواهند در تاریخ بر جای بمانند، نخستین گام برای رسیدن به این هدف پذیرش و قبول تقصیر از سوی تک‌تک آنهاست. بر پایه همین اندیشه است که یاسپرس مسئله تقصیر را ذیل درس‌گفتاری در باب وضعیت فکری آلمان مطرح می‌کند.
کتاب دیگر این مجموعه با عنوان «درآمدی بر اندیشه هانس بلومنبرگ»، نخستین اثری است که درباره این متفکر آلمانی به فارسی منتشر می‌شود. با وجود کوشش آلمانی‌ها و انگلیسی‌زبانان برای معرفی اندیشه‌های بلومنبرگ، متأسفانه این اندیشمند چندان مورد عنایت دوستداران فلسفه در ایران قرار نگرفته است، چنان‌که تاکنون هیچ اثری از او یا در باب او به فارسی انتشار نیافته و تنها اشاراتی گذرا به کتاب «مشروعیت عصر جدید» و مباحث او در باب سنت و مدرنیته شده است و سایر آثار و آرای وی در حاشیه مانده‌اند؛ این درحالی است که جای خالی ژرف‌نگری‌های او در فضای فکری ایران، عمیقا محسوس است. فرانتس یوزف‌وتس، نویسنده کتاب حاضر، کوشیده است نمایی کلی از مهم‌ترین جنبه‌های فکری هانس بلومنبرگ، فیلسوف ژرف‌اندیش و دشوارنویس آلمانی، به‌دست دهد. شرق