نمایشگاه کتاب روی موج تعطیلی
داستان تعطیلی غرفه‌های نمایشگاه کتاب، به خبر تکراری این‌روزهای حوزه ادبیات تبدیل شده است. بعد از لغو زنجیره‌ای کنسرت‌های موسیقی، حالا انگار نوبت به غرفه‌های کتاب رسیده است که تعطیل شوند.
در تازه‌ترین خبری که دیروز، ٢١ اردیبهشت در مورد بیست‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از سوی ایسنا منتشر شد، غرفه انتشارات «صبح فردا»، عرضه‌کننده آثار آیت‌الله محمدرضا نکونام، در نمایشگاه کتاب تهران تعطیل شد. این غرفه، بیستم اردیبهشت، هم‌زمان با پنجمین روز برپایی نمایشگاه، بسته و کتابهایی که در آن عرضه می‌شد، جمع‌آوری شد. گویا پرونده مدیر این انتشارات در دادگاه ویژه روحانیت در این اتفاق دخیل بوده است. در پیگیری علت تعطیلی این غرفه، یکی از مسئولان برپایی نمایشگاه کتاب ضمن تأیید این موضوع توضیح بیشتری درباره علت آن ارائه نداد. همچنین از غرفه‌داران انتشارات «فصل پنجم» خواسته شده است دو مجموعه شعر از جمله «به احترام سی‌وپنج سال گریه‌نکردن»، سروده حامد ابراهیم‌پور، را در نمایشگاه عرضه نکنند. مرجعی که از ناشر این آثار خواسته است تا این کتاب‌ها را عرضه نکند، ارگان یا سازمانی خارج از حوزه مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
موضوع جمع‌آوری یک کتاب مجوزدار البته مربوط به امروز نیست و در روزهای قبل، دو کتاب از غرفه نشر روزنه، شامل رمان «من و سیمین و مصطفی»، نوشته شیوا ارسطویی و کتاب «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟» جمع‌آوری شد و با اینکه رئیس کمیته رسیدگی به تخلفات ناشران آن را تأیید کرد، اما دلیل آن عنوان نشد.
این اتفاقات در شرایطی در نمایشگاه کتاب تهران رخ می‌دهد که معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در نشست خبری نمایشگاه عنوان کرده بود: «نمایشگاه کتاب تهران صاحب دارد و هیچ مجموعه‌ای حق دخالت و ورود به این حریم را که مالکش وزارت ارشاد است ندارد، مگر با اجازه».
حسن روحانی، رئیس‌جمهور، نیز در آیین افتتاح نمایشگاه کتاب در مورد اعمال سلیقه در زمینه انتشار کتاب گفته بود: «اصول ما برای نشر، باید کاملا شفاف، روشن و کوتاه باشد، اگر نظارت‌ها سلیقه‌ای شود، آن‌وقت چاپ اول مجاز، چاپ دوم ممنوع و چاپ سوم مستحب می‌شود، چون سلیقه‌ای است. خدا نکند که روزی این‌گونه موضوعات جناحی شود و منافع شخص، گروه و جمع مدنظر قرار گیرد».
درهمین‌حال شنبه نیز خبری مبنی‌بر تعطیلی ٢٩ غرفه نمایشگاه کتاب به‌صورت یک‌روزه منتشر شد. علاوه‌براینکه ١٩ غرفه هم به‌صورت دائم تعطیل شده‌اند. این ناشران که شامل نشرهای یوحنا (اندیشه مطهر)، هنرهای زیبا (ایده ایام – زانکوه)، هنر اول، همگرا، وزرا، نسیم حیات، نامه پارسی، کاشف، عیوقی- عدن، شکوفه یاس، صالحان، جامعه‌شناسان، چاف، جام جوان، بوستان احمدی، ارگ نواندیش، شرکت تعاونی ناشران کرمان، دانوش و مزینانی هستند، ضمن تعطیلی یک‌روزه حق شرکت در نمایشگاه دور بعد را هم ندارند. به‌جز دو ناشر دانوش و مزینانی که در بخش ناشران دانشگاهی فعالیت می‌کنند، مابقی غرفه‌ها در بخش ناشران عمومی نمایشگاه کتاب تهران، در شبستان مصلا مستقر هستند.
همایون امیرزاده، رئیس هیأت رسیدگی به تخلفات نمایشگاه بیست‌وهشتم، درباره مشکلی که سبب تعطیلی غرفه‌های مختلف شده است، به «شرق» گفت: «غرفه ناشرانی تعطیل شده که تخلفاتی در آن صورت گرفته است. این تخلفات حین نمایشگاه صورت گرفته و در نظارتی که پیش از شروع نمایشگاه وجود داشته، این تخلفات دیده نشده بود. برخی از ناشران درحالی‌که باید فقط کتاب‌های خودشان را ارائه کنند، کتاب ناشران دیگر را به نمایشگاه آورده‌اند که تعرض به حقوق حرفه‌ای نشر است. ما برای صیانت از حقوق ناشران دیگر اقدام به تعطیلی این غرفه‌ها کردیم».
او در مورد جمع‌کردن کتاب‌ها از سطح نمایشگاه افزود: «درباره این کتاب‌ها گزارش‌هایی دریافت کردیم که تصمیم به جمع‌آوری آنها گرفتیم تا به وضعیتشان رسیدگی کنیم».به‌غیراز تعطیلی غرفه‌ها که این روزها به خبر بسیاری از رسانه‌ها بدل شده است، موضوعی که در این دوره مورداهمیت قرار دارد، برگزاری نمایشگاه کتاب امسال از سوی اتحادیه ناشران به‌عنوان یک صنف تخصصی است. ٢٧ دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب از سوی دولت و وزارت ارشاد برگزار می‌شد و حالا با واگذاری این رویداد به اتحادیه ناشران، نوید برپاشدن برنامه‌های تخصصی از سوی یک نهاد خصوصی به‌وجود آمده بود اما با موج تعطیل‌شدن غرفه‌ها آن‌هم از همان روزهای آغازین نمایشگاه، این شائبه پیش آمده که ممکن است کارشکنی‌هایی برای تضعیف موضع اتحادیه ناشران وجود داشته است. محمود آموزگار، رئیس اتحادیه ناشران با تأیید این موضوع به «شرق» گفت: «به‌هرحال کارشکنی‌هایی در سطوح مختلف صورت می‌گیرد که وانمود شود اتحادیه امکان اداره‌کردن نمایشگاه را ندارد. این کارشکنی‌ها هم از سوی برخی دولتی‌هاست و هم از سوی برخی نهادهای خصوصی و به‌طورکلی در برابر اینکه یک نهاد صنفی در حال برگزاری نمایشگاه است، مقاومت صورت می‌گیرد».
عرضه قرآن‌های فاقد مجوز نشر
همچنین یکی دیگر از خبرهای مربوط به نمایشگاه کتاب در روز دوشنبه، عرضه قرآن‌های فاقد مجوز نشر بود. به گزارش مهر، احمد حاجی‌شریف معاون نظارت بر چاپ و نشر قرآن کریم سازمان دارالقرآن، از تخلف ۱۰ ناشر قرآنی در عرضه قرآن‌های فاقد مجوز در نمایشگاه کتاب تهران خبر داد و اعلام کرد برخی از ناشران نیز با یک مجوز چندین‌بار مبادرت به انتشار این قرآن‌ها کرده‌اند. به‌گفته او در سازمان دارالقرآن، ناشرانی مانند دارالخیر القرآن الکریم، پارمیس، امام منتظر (عج)، حلم، مبین اندیشه، نشتا و احیای کتاب نسبت به توزیع این قرآن‌های فاقد مجوز اقدام کرده‌اند.
واکنش به اعتراض گلرویی
در میان خبرهای جمع‌آوری کتاب‌ها و بسته‌شدن غرفه‌ها باید به گردآوری کتاب‌های یغما گلرویی، ترانه‌سرا، نیز اشاره کرد. به گزارش آنا، در پی نامه اعتراض‌آمیز گلرویی که پس از جمع‌آوری یکی از کتاب‌های او با عنوان «من رویایی دارم» از غرفه انتشارات نگاه، به حسن روحانی، رئیس‌جمهور، نوشته بود، سایر کتاب‌هایش نیز از این غرفه جمع‌آوری شدند. از جمله این کتاب‌ها می‌توان به مجموعه ترانه «تصور کن»، مجموعه شعر «باران برای تو می‌بارد»، ترجمه کتاب «دیوارها سخن می‌گویند» از احمد کایا و سایر ترجمه‌های گلرویی در نشر نگاه اشاره کرد.
——————————————————————————————–
احمد پورنجاتی. فعال سیاسی اصلاح‌طلب
اینکه به‌نوعی کار برگزاری نمایشگاه و فعالیت‌های صنفی فرهنگی و هنری را به خودشان واگذار کنند و برای هویت صنفی هر حرفه‌ای اهمیت قائل شوند، تصمیمی درست و دیرهنگام است.اما اینکه در نمایشگاه امسال احساس می‌شود نتیجه خواسته و ناخواسته این نوع برخوردهای حذفی و تعطیلی غرفه‌ها، در پایان نمایشگاه انتقال‌دهنده این مضمون یا مفهوم به افکار عمومی باشد که بهتر است کماکان دستگاه رسمی دولتی برگزار‌کننده نمایشگاه باشد تا ناشران از امنیت برخوردار شوند، یا این را القا کند که اگر اداره امور صنفی را به جامعه مدنی واگذار کنیم، توانایی انجام امور به نحو احسن را ندارند و هنوز برای واگذارکردن امور صنوف به خودشان زود است و درواقع خواسته شود که یک نوع پیام عدم بلوغ به جامعه منتقل شود، این مرا یاد تعبیر مرحوم شریعتی می‌اندازد که ایشان بلاتشبیه می‌گفت کشورهای استعمارگر برای اینکه وابستگی مستعمران را حفظ کنند، به شکل ناقصی به آنها اختیارات نیم‌بند می‌دهند تا بعد که آنها خودشان از پس امور برنیامدند، به مستعمره‌شدن تن دهند و درواقع یک نوع تحکیم وابستگی صورت گیرد. برای یافتن چرایی این تعطیلی‌ها، در وهله نخست باید دید خاستگاه این تعطیلی‌ها چه بوده است و در اثر سختگیری‌های بیجاست یا واقعا آن غرفه‌ها بی‌قانونی کرده‌اند؟ تا بتوان فهمید ایده تحکیم وابستگی در مورد نمایشگاه امسال صدق می‌کند یا خیر.
علی‌اصغر دادبه .استاد ادبیات و فلسفه دانشگاه علامه
روز گذشته که به‌واسطه حضور در غرفه دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در نمایشگاه حضور داشتم، شوروهیجان سال‌های پیش را ندیدم. در ضمن آنجا شنیدم که این مسئله مطرح بوده که امسال برگزاری نمایشگاه به اتحادیه ناشران سپرده شده و بدون اینکه تصریح شود، تفسیر می‌شد که این مدیریت فعلی توانایی مدیریت قبلی را ندارد. حتی گفته می‌شد بعضی از ناشران از جمله همین نشر دایره‌المعارف، غرفه بزرگ‌تری می‌خواسته که به او غرفه بزرگ‌تری داده نشده است. در نتیجه آنچه به چشم افراد آمده بود چنین بود، اما اینکه آیا واقعا این مدیریت توانایی آن مدیریت ٢٧ دوره گذشته را دارد یا نه، تأمل بسیاری می‌خواهد. قیاس یک دوره مدیریت با دوره‌های بسیار، اصلا امکان‌پذیر نیست. اینکه پشت مدیریت قبلی چه آدم‌هایی بوده‌اند را نمی‌دانم. این بی‌انصافی است که یک دوره را بخواهیم با چندین دوره بسنجیم. اینکه غرفه‌هایی که اجازه حضور در نمایشگاه را داشتند به یکباره تعطیل شده‌اند هم واقعا ناعادلانه است. اگر آن غرفه‌ها نمی‌بایست در نمایشگاه حضور داشته باشند، که از اول نباید اجازه به آنها داده می‌شد، اما وقتی اجازه داده شده درست نیست که غرفه آنها در حین برگزاری تعطیل شود. البته شاید هم ما اهالی فلسفه و منطق، زیادی منطقی هستیم و برای هرچیز به دنبال یک منطقیم و بااین‌حال، شاید هم منطقی پشت این اتفاقات هست که ما آن را نمی‌دانیم.