باید نباید های ادبیات جنگ

بررسي جنگ از ديدگاه‌هاي مختلف بايد پذيرفته شود

مدير گروه ادبيات انقلاب اسلامي فرهنگستان زبان و ادب فارسي گفت: فرهنگستان نمي‌تواند درباره ادبيات دفاع مقدس بي‌اعتنا باشد و بايد به اين حوزه وارد شود. به گزارش ايسنا‌، محمدرضا تركي در نشست آشنايي با ظرفيت‌هاي مطالعاتي دفاع مقدس كه ششم مهرماه در تالار دكتر شهيدي فرهنگستان زبان و ادب فارسي برگزار شد، ادبيات دفاع مقدس را از مهم‌ترين حوزه‌هاي ادبيات دانست و بيان كرد: ادبيات دفاع مقدس و به معناي گسترده‌تر ادبيات انقلاب از تپنده‌ترين حوزه‌هاي ادبيات است. اين عرصه حتما نقاط ضعف و قوتي دارد اما نيازمند كارهاي علمي جدي است. وي با بيان اينكه عرصه دفاع مقدس در حال حاضر به يك جريان ملي تبديل شده است‌، اظهار كرد: مخاطبان ادبيات دفاع مقدس، گروه‌هاي مختلف مردم و بعضي از اين كتاب‌ها جزو پرمخاطب‌ترين آثار هستند، بنابراين اين آثار بايد از لحاظ كيفي و هنري پيشرفت كنند.

به گزارش مد و مه، به نقل از شرق، در ادامه اين نشست نصرت‌ا… صمدزاده رئيس كتابخانه تخصصي جنگ حوزه هنري با بيان اينكه 15 سال در عرصه اطلاع‌رساني فعاليت كرده است‌، گفت: كار كتابخانه تخصصي جنگ حوزه هنري از سال 79 شروع شده است. صمدزاده افزود: با شروع جنگ از سال 59 و پس از گذشت 20 سال، ما تمام منابع را جمع‌آوري كرديم اما متاسفانه آمار دقيقي در زمينه آثار دفاع مقدس وجود ندارد. وي فعاليت مجموعه دفتر ادبيات هنر و مقاومت را از سال 67 اعلام و بيان كرد: اين مجموعه در حوزه هنري تاسيس شد و حدود 630 عنوان كتاب در حوزه‌هاي مختلف جنگ تحميلي و دفاع مقدس منتشر كرد و در حال حاضر نزديك به 10 سال است كار خاطره‌نگاري انجام مي‌دهد. صمدزاده به تاثير كتاب‌هاي حوزه دفاع مقدس بر پژوهش و آموزش اشاره و اظهار كرد: براي مثال بيش از 25 پايان‌نامه ارشد و دكتري درباره كتاب «دا» نوشته شده است و اين كتاب رسانه‌اي است كه تاثيرگذار قرار گرفته است. رئيس كتابخانه تخصصي جنگ حوزه هنري با بيان اينكه خاطره‌نگاري به سمت ادبيات ميل كرده و بخشي از رمان‌نويسي شده است، خاطرنشان كرد: از افتخارات ما در حوزه دفاع مقدس خاطره‌نگاري است كه مورد اقبال قرار گرفته و افراد زيادي را كتابخوان كرده است. او كتابخانه‌ها را موجوداتي زنده دانست و گفت: در كشور ما كتابخانه‌ها در خواب متولد مي‌شوند، در خواب زندگي مي‌كنند و اگر فرصت ادامه حيات نداشته باشند در خواب مي‌ميرند، در حالي كه اگر بيدار شوند و به نيازهاي موجود بپردازند خواب از سرشان مي‌پرد. اين اتفاق خاص بايد در كشور ما بيفتد و به نيازهاي پژوهشي پاسخ مناسب داده شود. صمدزاده افزود: بسياري از حوزه‌هاي مطالعاتي اگر از كتابخانه‌ها نگذرند نهايتا يك كتاب پژوهشي صرف مي‌شوند. رئيس كتابخانه تخصصي جنگ حوزه هنري با اشاره به شعارهاي اين كتابخانه گفت: نخستين شعار اين است كه كتابخانه‌ها دماسنج فرهنگي هر كشور هستند و كاركرد آنها تب فرهنگ را نشان مي‌دهد. دومين شعار اين است كه مراجعه‌كننده بزرگ‌ترين سرمايه هر كتابخانه است و سومين شعار مي‌گويد كه كتابخانه‌ها مادِربورد سيستم فرهنگي هستند، يعني همه‌چيز در حوزه فرهنگ و پژوهش بايد از پايانه كتابخانه بگذرد. وي به كل آثار منتشرشده در 32 سال پس از جنگ تحميلي اشاره كرد و گفت: اين آثار به پنج دوره شامل دوره اول از سال 1359 تا 1367 با متوسط سالانه نشر كتاب حدود 90 عنوان‌، دوره دوم از سال 1368 تا 1374 با متوسط سالانه حدود 155 عنوان‌، دوره سوم از سال 1375 تا 1381 با متوسط سالانه حدود 330 عنوان، دوره چهارم از سال 1382 تا 1387 با متوسط سالانه حدود 554 عنوان و دوره پنجم از سال 1388 تا 1393 با متوسط سالانه حدود 800 عنوان تقسيم مي‌شوند.

صمدزاده كتاب را داراي سه چرخه‌ زيستي تجاري و فروشگاهي‌، فرهنگي و اجتماعي‌، پژوهشي و اجتماعي دانست و گفت: كتابخانه‌ها به تبع اين چرخه‌هاي زيستي، انواع پايه و تخصصي دارند. در چرخه تجاري، كتاب يك كالا، در چرخه فرهنگي يك رسانه و در چرخه پژوهشي يك سند است. وي اعضاي ثابت كتابخانه تخصصي جنگ را 1250 نفر اعلام و بيان كرد: از ميان كتاب‌هاي موجود 16 هزار نسخه فارسي، 14 تا 15 هزار كتاب عربي و 560 عنوان لاتين وجود دارد و حدود 3000 پايان‌نامه ‌نگارش شده و 1400 عنوان نشريه در كتابخانه موجود است. در مدت فعاليت اين كتابخانه نيز حدود 60 هزار عنوان كتاب به امانت رفته است.

 در ادامه اين نشست، بلقيس سليماني نويسنده كتاب «تفنگ و ترازو» گفت: من سال‌هاست در حوزه ادبيات دفاع مقدس كار نكرده‌ام اما با توجه به عنوان نشست كه ظرفيت‌هاي مطالعاتي ادبيات دفاع مقدس بود‌، به محور گفت‌وگويم مي‌پردازم. وي به طولاني بودن جنگ هشت‌ساله ايران به عنوان يكي از ويژگي‌هاي خاص آن اشاره و بيان كرد: اين به تعبير بعضي‌ها طولاني‌ترين جنگ قرن بوده است و به سبب اين طولاني بودن ظرفيت‌ها و امكاناتي را براي كساني كه بعدها در باب جنگ مي‌نويسند ايجاد كرده است. سليماني با بيان اينكه جنگ طولاني، آغاز و ميانه و پايان دارد، گفت: جنگ طولاني دوره تهييج و دوره ركود دارد. فردي كه در آغاز جنگ بوده است و انگيزه‌هاي قوي براي دلاوري‌، رشادت و دفاع دارد با كسي كه در آستانه صلح به جنگ مي‌رود و انگيزه‌هاي اوليه را ندارد متفاوت است. وي افزود: در اوايل جنگ ادبيات تهييجي است و رسالتش اين است كه خوانندگان را به هيجان آورد تا به جبهه‌ها بروند و دفاع كنند، اما در ادامه كه جنگي وجود ندارد ادبيات، تبييني مي‌شود، زيرا افراد مي‌خواهند بدانند چه اتفاقي در جنگ افتاده است. سليماني با بيان اينكه گفتمان‌هاي بعد از جنگ بر زاويه ديد نويسنده تاثير مي‌گذارد، اظهار كرد: قهرماني كه در جنگ اسوه رشادت است، در دوره بعد از جنگ ممكن است آن روحيه را نداشته باشد. به هين دليل ادبيات سياه يا ضد جنگ پديد مي‌آيد كه البته من به آن اعتقادي ندارم. اين داستان‌نويس و منتقد به كتاب «دا» كه بعد از حدود 20 سال از جنگ نوشته شده است‌، اشاره كرد و افزود: گفته‌های كسي كه خاطراتش را در هنگام جنگ مي‌نويسد و كسي كه بعد از گذشت سال‌ها شروع به نوشتن خاطرات مي‌كند متفاوت است. براي مثال كتاب «دا»، كتابي ناتوراليستي است و موضوعات تلخ و سياهي را القا مي‌كند كه در دهه 60 جايشان نبود. او ويژگي دوم جنگ تحميلي را درگير شدن همه اقشار دانست و گفت: در همه جاي دنيا نيروهاي تربيت‌شده و ويژه‌اي براي جنگ وجود دارند اما جنگ ما قشرهاي سني‌، جنسي و طبقاتي مختلف را دربرگرفت، زيرا ارتش آمادگي دفاع با تمام توان خود را نداشت. سليماني با بيان اينكه جنگ هشت‌ساله ادبيات خاص خود را توليد مي‌كند، اظهار كرد: مردم مختلف، گويش‌هاي مختلف، تربيت‌هاي مختلف با جغرافياهاي زباني و فرهنگي متفاوت در اين جنگ وجود داشت، بنابراين ادبيات توليدشده از آن، اين پتانسيل را دارد كه از لحاظ زباني رنگارنگ باشد. سليماني ويژگي سوم دفاع مقدس را گستردگي جنگ ايران و عراق اعلام و بيان كرد: ما چندين كيلومتر جبهه با عراق داشتيم و اين جنگ ميدانگاه وسيعي را از لحاظ جغرافيايي در بر گرفته بود. گستره جغرافيايي گستره فرهنگي را شامل مي‌شود و ظرفيت شهرها مي‌تواند باعث شود ادبيات جنگ شهري داشته باشيم. او افزود: دو دسته نويسنده براي ادبيات دفاع مقدس وجود دارد، كساني كه در جنگ حضور داشتند و در دوران جنگ ادبيات خامي آفريدند كه بعدا توانستند ادبيات قابل قبولي ارائه دهند. يك عده نويسنده حرفه‌اي نيز وجود دارند كه پشت جبهه بودند و آن را نديدند ولي درون جنگ شهرها قرار گرفتند. سليماني همچنين خاطرنشان كرد: ما الان نسل جديدي از نويسنده‌ها داريم كه جنگ شهرها در بچگي‌شان اتفاق افتاده و حالا وقايع و تجربه‌هاي آن دوران را بازگو مي‌كنند. اين داستان‌نويس در پايان سخنانش افزود: باید پذیرفت که جنگ از ديدگاه‌هاي مختلف بررسي مي‌شود و هركس از زاويه ديد خودش مي‌تواند به مسائل جنگي نگاه كند.

در اين مراسم همچنين دبيري‌مقدم معاون پژوهشي فرهنگستان زبان و ادب فارسي درباره فعاليت گروه «ادبيات انقلاب اسلامي» گفت: از تاسيس اين گروه نزديك به چهار سال مي‌گذرد‌ و اين گروه اهتمام داشته تا نشريه‌اي با همين نام توليد كند. وي با بيان اينكه فرهنگستان جاي انديشه‌، سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي‌هاي كلان است، اظهار كرد: در فرهنگستان بايد حرف‌هاي متفاوتي بيان شود و من اعتقاد دارم تاثير جنگ بر ادبيات ما بسيار زياد بوده است. همچنين در ادامه محمدسعيد ميرزايي شاعر با بيان اينكه انقلاب اسلامي و دفاع مقدس يك بوطيقا در شعر ما ايجاد كرده است، گفت: شعر يك هويت زنده است. من شعر را از نوجواني شروع كردم و به آن افتخار مي‌كنم. وي دفاع مقدس را پديده‌اي بزرگ دانست و بيان كرد: حقيقت اين دفاع نهايت عاشقانگي است و مي‌تواند هم در شعر و هم در داستان به آن پرداخته شود.