یادی از آنتونی مان / سینماگری بزرگ با سینمایی متنوع

ˈآنتونی مان؛ سینماگری بزرگ با سینمایی متنوع

 سینمای کلاسیک و نظام استودیویی هالیوود پس از تکیه روی ستاره های بازیگر، همواره روی عنصری به نام کارگردان تاکید خاصی داشته و از دل مناسبات تولید، کارگردان های بزرگی را وارد عرصه سینما کرده که یکی از آنها ˈآنتونی مانˈ است.

 آنتونی مان که در 30 ژوئن سال 1906 میلادی در سن دیه گو به دنیا آمد، از همان کودکی رگه هایی از استعداد بازیگری را بروز داد که به همین خاطر همراه پدر معلمش در سال 1917 میلادی وارد نیویورک شد. آنتونی مان سرانجام در اوایل دهه 1930 میلادی وارد هالیوود شد و به ایفای نقش های کوچک پرداخت. پس از مدتی ˈدیوید سلزنیکˈ او را به عنوان ستاره یاب برگزید و در فیلم های مطرحی همچون ˈبرباد رفتهˈ و ˈربه کاˈ در این سمت به کار گرفت.

آنتونی مان تا سال 1942 میلادی به این کار ادامه داد و سرانجام در همین سال نخستین فیلم سینمایی خود با عنوان ˈمهتاب در هاواناˈ را کلید زد. وی که علاقه خاصی به سینمای وسترن داشت، اغلب آثار خود را در این گونه سینمایی تولید کرد که از جمله آنها می توان به فیلم ˈوینچستر 73ˈ و ˈمردی از لارامیˈ اشاره کرد.

آنتونی مان در این وسترن های جذاب، استفاده درخشانی از چشم اندازهای وسیع بیابان های آمریکا کرد و فضای بکری را برای آثار خود به وجود آورد. او  در ˈمردی از لارامیˈ، سرهنگ ارتش را قهرمان داستان خود قرار داد که برای یافتن قاتل برادرش از لارامی به شهری دیگر رفته و در آنجا با ماجراهایی مواجه می شود. فیلم وسترن فوق العاده ای که آنتونی مان با بهره گیری از مولفه های گونه(وسترن) خلق کرد و به شیوه ای کاملا کلاسیک روایت شد. از نقاط قوت این فیلم باید به بازی درخشان ˈجیمز استوارتˈ در نقش اصلی اثر اشاره کرد که به یک همکاری بلندمدت و درخشان وی با آنتونی مان منجر شد.

موفقیت فیلم های آنتونی مان، روسای کمپانی های دیگر را متوجه وی کرد و پروژه های بلندپروازانه بسیاری را سر راه او قرار دادند که ˈاسپارتاکوسˈ یکی از آنها بود. این فیلم پرهزینه با بازیگران مشهور با کارگردانی از جنس آنتونی مان چندان جور نبود و به همین خاطر نیز کار نیمه کاره ماند و با کارگردانی ˈاستنلی کوبریکˈ به یکی از شاهکارهای تاریخ سینمای جهان تبدیل شد.

اما پس از این شکست سنگین، آنتونی مان از تجربیات خود در هنگام تولید ناکام ˈاسپارتاکوسˈ نهایت بهره را گرفت و از آن در ساخت فیلم حماسی و بسیار پرهزینه ˈال سیدˈ استفاده کرد. در واقع او در مقام کارگردانی فن سالار که تسلطی نسبی بر گونه های مختلف سینما داشت، فیلمی را روانه اکران کرد که فرسنگ ها با سینمای مورد علاقه اش فاصله داشته و تنها رگه هایی از آن را در ˈال سیدˈ شاهد هستیم. ال سیدˈ درام پرکشش و هیجانی است که شخصیت های متعدد آن را به پیش برده و زمان طولانی کار را کوتاه تر جلوه می دهند.

داستان فیلم در هزار و هشتاد سال پس از میلاد مسیح در اسپانیای درگیر جنگ و اغتشاش می گذرد که در آن ˈال سیدˈ(با بازی چارلستون هوستون) پس از پیروزی بر شورشیان، سران شورشی را از مجازات اعدام معاف کرده و مورد بخشش قرار می دهد. در این بین ˈدون مارتینˈ که نسبت به شهرت و مقام ˈال سیدˈ حسادت می کند، عفو آنها را دستاویز قرار داده تا برای همیشه وی را شکست دهد.

اما ˈال سیدˈ نکات منفی زیادی نیز به لحاظ محتوایی داشت که همین ها وجه ماندگاری فیلم را کمرنگ کرد و در قیاس با فیلم هایی همچون ˈاسپارتاکوسˈ و ˈبن هورˈ متوسط جلوه می دهد.

با این حال نمی توان به بازی درخشان و گیرای ˈچارلتون هستونˈ در نقش ˈال سیدˈ در کنار موسیقی شنیدنی و فوق العاده آن ساخته ˈمیکلوش روژاˈ اشاره نکرد که سطح کیفی فیلم را تا اندازه قابل ملاحظه ای بالا برده است.

موفقیت تجاری فیلم ˈال سیدˈ موجبات ساخت فیلم ˈسقوط امپراطوری رمˈ را در سال 1964 میلادی فراهم کرد که نتیجه کار ضعیف تر از ˈال سیدˈ از کار درآمد. در اینجا داستان در رم باستان اتفاق می افتد و به کشمکش های میان افراد خانواده سلطنتی پس از درگذشت پادشاه می پردازد.

فیلمی به شدت پرخرج با طراحی چشم نواز که در عین حال عاری از خلاقیت های چشمگیر آنتونی مان در سال های نخست فیلمسازی اش است! ال سیدˈ که در قالب آثار تاریخی – حماسی جای می گیرد با استقبال خوبی از سوی تماشاگران روبه رو شد اما گذر زمان از ازرش های آن کاست و جایگاه تاریخی اش را به شدت متزلزل کرد.

با این حال نمی توان به موسیقی فوق العاده فیلم ˈسقوط امپراطوری رمˈ‌ ساخته ˈدیمیتری تیومکینˈ اشاره ای نکرد که تنها نامزدی اسکار بهترین موسیقی را برایش به ارمغان آورد. آنتونی مان در آخرین ساخته سینمایی به نمایش در آمده اش ˈقهرمانان تله مارکˈ به سراغ سینمای جنگ رفت و داستان خود را در این بستر روایت می کند.

دکتر ˈرولف پدرسنˈ فیزیکدان نروژی از روی میکرو فیلم هایی که نیروهای مقاومت از کارخانه آب سنگین آلمان ها تهیه کرده اند، در می یابد که آنها در مسیر دستیابی به سلاح اتمی از متفقین جلو افتاده اند و این سرآغاز ماجراهایی می شود. آنتونی مان در این فیلم روی وجوه قهرمانانه داستان و حادثه پردازی متمرکز شده و عملا توجه چندانی به شخصیت پردازی نکرده است.

به همین خاطر نیز فقط بخش های حادثه ای فیلم قابل تحمل و جذاب از کار درآمده و دیگر بخش های فیلم طولانی و خسته کننده جلوه می کنند. آنتونی مان پس از این فیلم در سال 1967 میلادی در سن 61 سالگی درست هنگام فیلمبرداری آخرین ساخته اش درگذشت که آن را ˈلارنس هارویˈ بازیگر نقش نخست فیلم به پایان رساند.

 محمد جلیلوند