هنری میلر و شاهکارهایش / ۲ روایت درباره هنری میلر

‘

۱

نگاهی به زندگی و آثار هنری میلر:بر مدار رأس السرطان

الهه نجفی

هنری میلر در طول زندگانی آثار زیادی پدید آورد. آثار او اما همواره به زندگی‌نامه‌ خودنوشته‌‌ یک نویسنده‌ یاغی شباهت دارد. نویسنده‌ای که از مادر اغتشاش متولد شده و عاشق "تشویش افکارعمومی" است. مجموعه‌ای درهم و متنوع از تن‌کامی‌ها، عشق به زندگی، روانکاوی شخصیت‌ها و نقد اجتماعی.

در این میان ساختار این آثار از نظر هنر نویسندگی در اغلب آثار میلر به خاطر جهش‌های فکری یک ساختار نامنظم و آشفته است. ناشران به آثار میلر کم‌ترین توجهی نشان ندادند. به نظر آنها آثار میلر ضدزن، هرزه‌نگار و در مجموع غیرقابل انتشار بود. در آمریکا برخی از آثار او 30 سال پس از چاپ اول‌شان در خارج منتشر شد. در برخی کشورهای اروپایی مثل آلمان تا مدت‌ها مطالعه‌ آثار هنری میلر برای نوجوانان قدغن بود. هنری میلر، در رمان معروفش، بر مدار رأس السرطان (۱۹۳۹م) می‌نویسد: "در آغاز فقط اغتشاش بود."

آثار زیر از میلر به فارسی ترجمه و منتشر شده است:

مدار راس السرطان ترجمه‌ی سهیل سمی، انتشارات ققنوس

نکسوس (تصلیب گلگون) ترجمه‌ی سهیل سمی، انتشارات ققنوس

مکس، ترجمه‌ی امید نیک فرجام، نشر نیلا

پیکره‌های ماروسی، ترجمه‌ی مهبد ایرانی طلب، نشر پرسش

عصر آدمکش‌ها، درباره‌ی آرتور رمبو، عبدالله توکل، نشر زمان

آرامش در تبعید، داوود قلاجوری، نشر آتیه

مدار رأس الجدی، داوود قلاجوری، نشر در سایت مد و مه

شیطان در بهشت (و چند اثر دیگر) : ترجمهٔ بهاءالدین خرمشاهی انتشارات ناهید

با این حال مهم‌ترین و شاخص‌ترین اثر هنری میلر، "مدار رأس السرطان" است و کسی که این کتاب را نخوانده باشد، هنری میلر و شاخه‌ای از ادبیات پست مدرن را که ایهاب حسن از آن به عنوان "ادبیات سکوت" نام می‌برد، نمی‌شناسد.

هنری میلر در ۲۶ دسامبر ۱۸۹۱ در بروکلین متولد شد. او فرزند یک خیاط مهاجر آلمانی بود. میلر از کودکی به مطالعه علاقه داشت و انواع کتاب‌ها را از شاهکارهای ادبی جهان تا ادبیات عامه‌پسند و بازاری، هر چه که به دستش می‌آمد می‌خواند. با وجود عشق و علاقه‌ی او به ادبیات، نخستین تلاش‌هایش در نویسندگی به جایی نرسید. دو بار در دانشگاه ثبت نام کرد و هر بار تحصیل را نیمه‌کاره رها کرد. او با جیب خالی سراسر آمریکا را گشت و در این سفر، برای گذران زندگی به هر کاری تن داد. در یک واریته با عشق زندگی‌اش، زنی به نام جون اسمیت آشنا شد. میلر در آن زمان متأهل بود، زنش را طلاق دارد و با جون ازدواج کرد.

در سال ۱۹۲۸ میلر و جون به پاریس مهاجرت کردند. آنها به گروهی از نویسندگان آمریکایی پیوستند که سودای جهانی شدن ادبیات آمریکا را در سر می‌پروراندند و گمان می‌کردند با مهاجرت به پاریس که در آن سال‌ها پایتخت هنر و ادبیات جهان بود، می‌توانند آثاری متفاوت بیافرینند و ادبیات آمریکا را از بومی‌گری نجات دهند. این گروه از نویسندگان بعدها به "American Exiles" مشهور شدند.

میلر هم مانند دیگر نویسندگان و هنرمندان آمریکایی مقیم پاریس در اتاقی مرطوب زندگی می‌کرد و زندگی‌اش را با دستفروشی می‌گذراند و مقالات و داستان‌هایی می‌نوشت که هیچکس علاقه‌ای به منتشر کردن آنها نداشت، چه رسد به پرداخت دستمزدی هر چند مختصر. بعدها هنری و جون از هم طلاق گرفتند.

در سال ۱۹۳۴ شاهکار هنری میلر، رمانی به نام "مدار رأس السرطان" منتشر شد. این کتاب تصوری را که در آن زمان مردم از "اخلاق" داشتند به چالش کشید و در واقع اخلاق زمانه‌اش را دگرگون کرد. "مدار رأس السرطان" هم مانند کتاب‌های دیگر میلر از زندگی روزانه‌ او تأثیر پذیرفته و رد زندگی نویسنده و اندیشه‌ها و برخی از پنهان‌ترین امیال و تمناهای او را در این کتاب می‌توان یافت.

میلر در این کتاب سبک تازه‌ای آورد. او نشان داد که نویسنده می‌تواند تاریخ‌نویس زندگی شخصی خودش باشد. هاینریش بل، نویسنده‌ سرشناس آلمانی و برنده‌ی نوبل ادبی درباره‌ میلر می‌گوید: در آثار میلر نوعی ادبیات چریـکی نهفته است. میلر کاملاً شبیه قهرمانان داستان‌هایش است. او دقیقاً همان چیزی است که می‌نویسد و دقیقاً روحیه‌اش با سبک نوشتار او منطبق است.

زهرا خانلری درباره‌ هنری میلر می‌نویسد: هنری میلر نویسنده‌ای است که در ادبیات آمریکا نمی‌توان او را در طبقه‌ معین و خاصی جای داد. آثارش به طور شگفت‌انگیز مخلوط و رنگارنگ است. در رمان‌نویسی از دسته‌ فاکنر یا همینگوی نیست. اما مانند آنان نمونه کامل نویسنده‌ی آمریکایی به شمار می‌آید. […] آثار میلر مانند ویتمن از قالب ادبیات ساده پا فراتر می‌نهد. این آثار که در واقع یادداشت‌های زندگی اوست، به هیچ‌وجه خاص اعمال و رفتارها و جریان‌های صوری زندگی یا جریان روحی و معنوی او نیست، بلکه همه‌ی آنها یک کتاب را تشکیل می‌دهد و آن سفرنامه‌ی زندگی‌اش است. مدار رأس السرطان که ذوق مسخره‌نویسی او را آشکار می‌سازد اعترافاتی است با صدای بلند که به صورت انفجار از درونش بیرون می‌جهد.

میلر بعد از آن که از جون طلاق گرفت، دو بار دیگر با زنانی ازدواج کرد که بیش از چهل سال از او جوان‌تر بودند. او هفتم ژوئن ۱۹۸۰ در کالیفرنیا درگذشت.

****

۲

در حاشیه انتشار «مدار راس السرطان»

نشر ققنوس به تازگی دو کتاب «مدار راس السرطان» و «نکسوس» نوشته هنری میلر را با ترجمه سهیل سُمی روانه بازار نشر کرده است. «مدار راس السرطان» به عنوان هفتاد و چهارمین رمان و هشتادوهشتمین کتاب مجموعه ادبیات جهان این ناشر به چاپ رسیده است. این رمان حکایتی مقطعی از زندگی هنری میلر پس از مهاجرت از آمریکا و سفرش به اروپا و اقامتش در پاریس است.

«مدار راس السرطان» اولین بار در سال ۱۹۳۴ در پاریس چاپ شد. این کتاب اولین اثر چاپ شده میلر است که بعد از سفرش به اروپا نوشته شد. بعد از این کتاب هم رمان «مدار راس الجدی» به چاپ رسید. پربارترین دوران زندگی حرفه‌ای میلر پیش از سفرش به اروپا و در آمریکا بود؛ آمریکایی که میلر آن را خوار و پست توصیف کرده است. گفتنی ست «مدار رأس الجدی» نیز در سایت ادبی و هنری مد و مه به صورت پاورقی با ترجمه داوود قلاجوری در حال انتشار است.

سهیل سمی مترجم اثر در مقدمه‌ای بر کتاب نوشته است: براساس آرزویی دیرین، دوست دارم ترجمه این رمان را به آن جوانی پیشکش کنم که شاید در دورافتاده‌ترین شهرها و روستاهای این کشور بنا بر اتفاق این کتاب را بیابد و بخواند و در ذهنش به یکباره شعله‌ای برافروخته شود، شعله‌ای که امیدوارم به عشق به ادبیات و از پی آن زندگی‌ای متفاوت از آنچه روزمرگی حیات برایش در نظر گرفته بینجامد.

در قسمتی از این رمان می خوانیم: «این همان چیزی است که هر شب سعی می‌کنم به گوش کارل و ون نوردن فرو کنم. دنیای عاری امید، اما بدون یاس. انگار به دین و مذهبی جدید گرویده بودم، انگار هر شب در محضر بانوی آرامش بخشمان مراسم مذهبی سالیانه‌ای اجرا می‌کردم. نمی‌توانم تصور کنم که اگر سردبیر نشریه می‌شدم، چه منفعتی حاصلم می‌شد، یا حتی اگر رئیس‌جمهور ایالات متحده می‌شدم. من در کوچه‌ای بن‌بست هستم، و این کوچه دنج و راحت است. نسخه به دست به نوای موسیقی اطرافم گوش می‌دهم، زمزمه و وزوز اصوات، جرینگ جرینگ دستگاه لاینوتایپ، انگار هزار دستبند نقره را در دستگاه پرس پارچه انداخته باشند؛ هر از گاه موشی شتابزده از روی پاهایمان می‌جهد و می‌گذرد یا در مقابل چشمانشان سوسکی از دیوار پایین می‌آید…».

با شروع جنگ جهانی دوم، میلر از اروپا به کشورش آمریکا بازگشت و در گوشه‌ای به زندگی‌اش ادامه داد. این نویسنده سه‌گانه «تصلیب گلگون» را بعد از بازگشتش به آمریکا نوشت که سه کتاب «سکسوس»، «پلکسوس» و «نکسوس» را شامل می‌شد. 

«نکسوس» سومین و آخرین کتاب سه گانه تصلیب گلگون است. این کتاب به همراه مجلدات اول و دوم این سه گانه، تصلیب خونین انسان معاصر را به تصویر می کشد.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم: اگر می‌گفتم: «نه، چطور مگه؟» می‌گفت: «تو فکر بودم که … اون سالونو سر تقاطوع خیابون وایز وگرانه یادته؟»

ـ «البته! چطور مگه؟»

ـ «آخه یه بابایی بود که همیشه اون جا می‌پلکید… یه نویسنده بود، لنگه تو. داستانای دونباله‌دار می‌نوشت، اما قبلش باهاس سیاه مست می‌شد.» و این آغاز حرف‌های بی‌پایانش بود. فقط می‌خواست حرف بزند… .

 

مدار راس السرطان 

نویسنده: هنری میلر

مترجم: سهیل سمّی

نشر ققنوس

 شمارگان: هزار و ۶۵۰ نسخه

قیمت: ۲۱هزار تومان

۳۹۱ صفحه

 

نکسوس

نویسنده: هنری میلر

مترجم: سهیل سمّی

نشر ققنوس

 شمارگان: هزار و ۱۰۰ نسخه

قیمت: ۲۵هزار تومان

۴۹۷صفحه

‘