تلاش برای متفاوت بودن

‘

نگاهی به رمان وضعیت بنفش اثر امیر رضا مافی

امیر رضا مافی نویسنده ای جوان است، اما نه کم تجربه؛ به قلم او در سالهای اخیر نوشته‌های گوناگونی منتشر شده به خصوص در حوزه ادبیات دفاع مقدس. آثار او در این زمینه پرشمارند، آثاری که اغلب بر اساس خاطرات رزمندگان شکل گرفته و از مایه های روایی برخوردارند تا به عنوان سندهای مکتوب هشت سال دفاع مقدس در اذهان ثبت شوند.

اما امیر رضا مافی در کار نوشتن به انجام تجربه های تازه نیز می اندیشد؛ تجربه هایی که از دل شالوده شکنی ساختارهای آشنای ادبیات داستانی بیرون می آید. این رویکردی ست که در سالهای اخیر دغدغه مهم مافی بوده، چنانکه  او حتی در نوشتن آثاری که برپایه زندگی و خاطرات سرداران دفاع مقدس شکل می گیرد نیز پیرو چنین رویکردهای نوگرایانه است.
با توجه به الگوی خاطره نگاری ها و استفاده از شکل های روایی مرسوم و تکراری شده در این حوزه پرداختن به چنین رویکردهایی می تواند بسیار درخور اهمیت باشد چرا که به شکستن الگوهای تکراری و کلیشه شده ختم شده و می تواند زمینه ساز تغییر و تحول و دگرگرونی سازنده نیز باشد. 

حکایت رمان «وضعیت بنفش» که به تازگی توسط نشر چشمه از همین نویسنده منتشر شده است، کم و بیش در همین راستا قرار می گیرد. به خصوص اینکه وضعیت بنفش به عنوان رمانی خارج از جریان مورد اشاره (ادبیات دفاع مقدس) دست امیررضا مافی را به مراتب بیش از گذشته باز گذاشته تا بدون دغدغه تلاش و تجریه خود را در جنبه های مختلف برای خلق اثری نوگرایانه بکار بگیرد.

برای علاقمندان رمانهای داستانگو که شیوه ها کلاسیک روایت را می پسندند، وضعیت بنفش پیشنهاد مناسبی به نظر نمی رسد چرا که اساسا چنین رمانها بر پایه گریز از داستانگویی صرف ساخته می شود. چنانکه امیر رضا مافی با پرهیز ار داستانگویی و روایت خطی در تلاش بوده رمانی پست مدرن به سبک و سیاق آثار ریچارد براتیگان خلق کند.

نویسنده رمان حاضر دانش آموخته فلسفه است و آشکارا پیداست تمایل بسیار دارد که رمانی که به عنوان اثری متفاوت پیش روی خواننده گذاشته از بن مایه های معنایی جدی نیز برخوردار باشد.

آشنایی با فلسفه اگر چه از یک جنبه در آمیختگی سبک ها به نفع رمان تمام شده است اما از دیگر سو کشیدن پای فلسفه در رمانی که در حد و اندازه زیادی به واسطه تجربه گرایی و رویکردهای نوجویانه برای خواننده دشوار است به سنگینی بیشتر و احیانا سردرگمی رمان می تواند ختم شود.

وضعیت بنفش رمان موقعیت است، موقعیتی که از قضا نامحتمل است و نویسنده از همان آغاز تکلیف خود را روشن می کند که قرار نیست مخاطب را به فضایی رئال ببرد و این آمادگی را در او به وجود می آورد که اگر یکباره در در دنیایی فراواقعگرا و یا فانتزی رها شد زیاد تعجب نکند. حرف زدن اشیاع به عنوان جزئی از روایت اگرچه بار موقعیت غیرمحتمل رمان را می افزاید؛ اما از در عین حال همانند دیگر شگردهای تجربه گرایانه در این رمان می تواند قابل تاءویل باشد. اما قابلیت تأویل در رمانهای پست مدرن پیش از هر چیز در گروی توانایی جذب و برقراری ارتباط با مخاطب است. مخاطبی که با اثر رابطه برقرارکند دنبال تأویل عناصر زیباییشناختی در آن خواهد رفت، در غیر این صورت می تواند کارکردی معکوس داشته باشد.

بدیهی ست ایجاد ارتباط با مخاطب تنها در گروی برخورداری از خط پررنگ داستانی و فراز و فرودهای دراماتیک نیست، نویسنده ای که راهی متفاوت را برمی گزیند برای موفقیت باید شگردهایی متفاوت را نیز در آستین داشته باشد.

وضعیت بنفش در این زمینه توفیقی نسبی دارد، اما مهمتر از همه در میان خیل رمانهای شهری این روزگار که سیمای زندگی داخل آپارتمانهای تهران را به شکلی کم و بیش یکسان نشان می دهند، این حسن را نیز دارد که تصویری متفاوت‌تر از تهران ارائه کند.

نقل از الف کتاب

وضعیت بنفش

نویسنده: امیر رضا مافی

ناشر: چشمه، چاپ  اول ۱۳۹۴

۹۵ صفحه،  ۷۰۰۰  تومان

‘