وودی آلن هشتاد ساله شد/ نگاهی تند گذر و خواندنی به وودی آلن زندگی و سینمایش

‘

نام اصلی: آلن استوارت کونیگزبرگ

تولد: ۱ دسامبر ۱۹۳۵ ‏(80 سال) – بروکلین , نیویورک

ملیت: آمریکایی

پیشه: کمدین، بازیگر، کارگردان، نویسنده و موسیقیدان

سال‌های فعالیت: 1950 تا کنون
 

«وودی آلن» متولد اول دسامبر 1935 در نیویورک، از بزرگ‌ترین فیلم‌سازان معاصر سینمای جهان به‌شمار می‌رود که فیلم‌نامه‌ی آثارش را خودش می‌نویسد و از فلسفه، ادبیات و روانشناسی به‌عنوان پایه‌های اصلی ساخت فیلم‌هایش بهره گرفته است.

سرعت بالا در تولید فیلم یکی از ویژگی‌های بارز «وودی آلن» است که کارنامه‌ سنگینی شامل آثار کمدی و فیلم‌های بلند را برای وی رقم زده است.

وی بعد از پایان دوران دبیرستان به دانشگاه نیویورک رفت، اما هرگز نتوانست در رشته‌ فیلم و ارتباطات موفق باشد و سرانجام از آنجا اخراج شد. در 19سالگی شروع به نگارش سناریو برای مجموعه‌های تلویزیونی کرد و تبحرش دراین زمینه درآمد، وی را از هفته‌ای 75 دلار به هفته‌ای 1500 دلار رساند.

بعد از سال‌ها نگارش فیلم‌نامه، آثار کمدی و مطالب انیمیشن برای مجلات، «وودی آلن» در سال 1965 اولین‌بار وارد دنیای سینما شد و فیلم‌نامه‌ «تازه چه خبر، پیشی؟» را نوشت، اما به‌عنوان کارگردان در سال 1966 بود که فیلم «چه خبر، سوسن ببری» را ساخت و یک ‌سال بعد در فیلم «کازینو رویال» از سری فیلم‌های جاسوسی جیمز باند ایفای نقش داشت.

فیلم‌های «پول‌ رو بردار و در رو» (1969)، «موزها» (1971)، «عشق و مرگ» (1975) و «خوابیده» (1973) از دیگر تجربیات فیلم‌سازی «وودی آلن» در سال‌های اولیه‌ کارگردانی بودند که بیشتر آنها مضامین کمدی داشتند.
 

البته در این سال‌ها وی بازیگری را رها نکرد و در آثاری چون «دوباره بزنش سام» در سال 1972 و «جبهه» در سال 1976 نقش‌آفرینی داشت.

نقطه اوج شهرت و موفقیت «وودی آلن» در سال 1977 با فیلم «آنی هال» رقم خورد؛ فیلمی که جایزه‌ اسکار بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را برای وی به‌همراه آورد و «دایانا کیتون» را نیز به اسکار بهترین بازیگر زن رساند.

این فیلم که پایه‌گذار استاندارد جدیدی برای آثار کمدی رمانتیک مدرن محسوب می‌شود، از سوی انجمن فیلم آمریکا در رتبه‌ چهارم بهترین آثار کمدی و در رتبه‌ 35 بهترین فیلم‌های تاریخ سینما قرار گرفته است.

وودی آلن دو سال بعد فیلم «منهتن» را ساخت که نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه شد. این فیلم سیاه و سفید به‌نوعی ابراز احترام او به زادگاهش نیویورک است و هم‌چون دیگر آثار «آلن»، فرهیختگان طبقه ثروتمند جامعه شخصیت‌های اصلی آن را تشکیل می‌دهند.

البته نباید فراموش کرد که این کارگردان آمریکایی در فاصله میان ساخت فیلم‌های «منهتن» و «آنی هال»، فیلم «صحنه‌های داخلی» را در سال 1978 ساخت که برای آن بار دیگر نامزد اسکار بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه شد.

از نقاط درخشان کارنامه سینمایی وودی آلن، عملکرد بی‌نظیر او در جوایز اسکار است. او در مجموع 15بار نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه و هشت‌بار نامزد بهترین کارگردانی شد که در این میان فقط دوبار در بخش بهترین فیلم‌نامه و یک‌بار در بخش بهترین کارگردانی موفق به کسب اسکار شد.

با آغاز دهه‌ 80، فیلم‌های «وودی آلن»، حتی آثار کمدی او، رنگ و بوی فلسفی گرفتند و آثاری چون «سپتامبر» و «خاطرات اکلیلی» به ‌شدت تحت تاثیر آثار کارگردانان اروپایی چون «اینگمار برگمن» و «فدریکو فلینی» قرار گرفتند. در اواسط این دهه، «آلن» المان‌های کمدی و تراژیک را با یکدیگر درآمیخت و در فیلم‌هایی چون «هانا و خواهرانش»(1985) و «جرم‌ها و بزهکاری‌ها» (1989) دو داستان متفاوت در انتهای فیلم به یکدیگر مرتبط می‌شوند. وی با فیلم «هانا و خواهرانش» موفق به کسب اسکار بهترین فیلم‌نامه شد هرچند در کسب اسکار بهترین کارگردانی ناکام ماند.
وودی آلن با ساخت سه فیلم «دنی رز برادوی» (1984)، «رز بنفش قاهره» (1985) و «روزگار رادیو» (1987) به اهمیت صنعت تجاری سینما و رادیو پرداخت.

فیلم «رز ارغوانی قاهره» از نگاه مجله «تایم» یکی از 100 فیلم برتر تاریخ سینما است که خود «وودی آلن» نیز آن را به‌همراه «خاطرات اکلیلی» و «امتیاز نهایی» یکی از سه فیلم محبوب‌اش می‌داند.

پس از فیلم «سایه‌ها و مه» که احترام به اکسپرسیونیست‌های آلمانی بود، «آلن» در سال 1992 فیلم تحسین‌برانگیز «شوهران و زنان» را ساخت که بار دیگر نامزد اسکار فیلم‌نامه و کارگردانی شد.

از دیگر فیلم‌های او در سال‌های پایانی دهه‌ 90 می‌توان از «گلوله‌ها برفراز برادوی» (نامزد اسکار بهترین کارگردانی)، «آفرودیت توانمند» (نامزد اسکار بهترین فیلمنامه)،«شالوده‌شکنی هری» (نامزد اسکار بهترین فیلمنامه) و «همه می‌گویند دوستت دارم» اشاره کرد.

پس از فیلم «نفرین عقرب یشمی» که پرهزینه‌ترین فیلم کارنامه‌ سینمایی «وودی آلن» بود که با هزینه 33 میلیون دلاری در سال 2001 ساخته شد، یکی از تحسین‌برانگیز‌ترین فیلم‌های این کارگردان آمریکایی در دهه‌ گذشته، یعنی «امتیاز نهایی» مورد استقبال فراوان منتقدین قرار گرفت. این فیلم که مجموع فروش جهانی 85 میلیون دلار را کسب کرد، وی را تا آستانه‌ کسب اسکار بهترین فیلم‌نامه و دو جایزه گلدن گلوب پیش برد.

پس از ساخت فیلم‌هایی چون «خبر داغ»، «خانه» و «رویای کاساندرا»، در سال 2008 «ووی آلن» فیلم «ویکی کریستینا بارسلونا» را با حضور بازیگران سرشناسی چون «خاویر باردم»، «پنه‌لوپه کروز» و «اسکارلت جانسون» ساخت که «پنه‌لوپه کروز» با این فیلم توانست جایزه‌ اسکار را به‌دست آورد.

فیلم‌ بعدی آلن در سال 2011 با عنوان «نیمه‌شب در پاریس» در افتتاحیه جشنواره کن نمایش یافت و «آلن» سال پس از آن به سراغ ساخت «تقدیم به رم با عشق» با بازی «الک بالدوین»،«روبرتو بنینی» و «پنلوپه کروز» رفت.

سال 2013 نوبت به کمدی درام قدرتمند «یاسمن غمگین» رسید که علاوه بر کسب جایزه بهترین بازیگر نقش اصلی اسکار برای «کیت بلانش»، یک نامزدی اسکار فیلمنامه‌نویسی دیگر برای «وودی آلن» به ارمغان آورد.

کمدی «جادو در مهتاب» با بازی «کالین فرث» و «اما استون» جدیدترین ساخته «آلن» است که وی در این فیلم از فضای سنگین و تاریک فیلم «یاسمین غمگین» ساخته‌ی تحسین‌شده‌ی آلن در سال گذشته میلادی فاصله خواهد گرفت و بار اصلی داستان نیز بر دوش «کالین فرث» و «اما استون» بازیگران اصلی این اثر سینمایی است و البته مانند فیلم «نیمه شب در پاریس» به نمایش زیبایی‌های کشور فرانسه نیز پرداخته است.

وودی آلن طی سه دهه فیلم‌سازی افتخارات و جوایز سینمایی متعددی کسب کرده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: چهار اسکار شامل یک اسکار بهترین کارگردانی و سه جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه غیراقتباسی، دو جایزه‌ بهترین کارگردانی و شش جایزه‌ بهترین فیلم‌نامه از جوایز بافتا انگلیس، خرس نقره‌ای جشنواره‌ برلین در سال 1975، جایزه‌ فیپرشی جشنواره‌ کن در سال 1985 برای «رز بنفش قاهره»، دو جایزه‌ بهترین فیلم خارجی از جوایز سزار فرانسه برای «منهتن» و «رز بنفش قاهره»، جایزه‌ بهترین فیلم‌نامه از گلدن گلوب برای «رز بنفش قاهره» در سال 1986، جایزه بهترین فیلم اروپایی از جوایز گویا اسپانیا در سال 2006 برای «امتیاز نهایی»، شیر طلای افتخاری جشنواره‌ ونیز در سال 1995، جایزه‌ یک عمر دستاورد سینمایی از جشنواره‌ سن‌سباستین.
 

برخی از آثار هنری وودی آلن:

    تازه چه خبر، پیشی؟ – 1965

    چه خبرها، سوسن ببری؟ – 1966

    کازینو رویال – 1967

    آب را نخورید – 1969

    مردان بحران، موزها – 1971

    دوباره بزنش – 1972

    عشق و مرگ- 1975

    جبهه- 1976

    گلوله‌ها بر فراز برادوی – 1994

    پسران آفتاب- 1995

    همه می‌گویند دوستت دارم – 1996

    شالوده‌شکنی هری – 1997

    صد سال بنیاد فیلم آمریکا…صد فیلم، چهره مشهور، نقش‌بازی‌کن‌ها، مورچه‌ها – 1998

    شیرین و پست – 1999

    مرد شرکتی، دزدهای خرده‌پا، نور همدم من‌است، جمع‌کردن شکسته‌ها – 2000

    نفرین عقرب یشمی، صداها از شهری که دوست دارم، استنلی کوبریک: زندگی به روایت تصویر،کنسرت برای نیویورک – 2001

    وودی آلن: زندگی با فیلم، جادوی فلینی، پایان هالیوودی – 2002

    ۱۰۰ سال امید و شوخ‌طبعی، چیزی غیر از این، چارلی: زندگی و هنر چارلی چاپلین – 2003

    فرانسوا تروفو، یک زندگی‌نامه- 2004

    بالاد گرینیچ ویلج، غیر خودی، امتیاز نهایی – 2005

    خبر داغ، خانه- 2006

    رویای کاساندرا – 2007

    ویکی کریستینا بارسلونا – 2008

    هر کاری که جواب می‌دهد – 2009

برخی از افتخارات هنری وودی آلن:

    اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم آنی هال، ۱۹۷۷

    اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم آنی هال، 1977

    نامزد اسکار بهترین بازیگر نقش اول برای فیلم آنی هال

    نامزد اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم صحنه‌های داخلی

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم ‌صحنه‌های داخلی

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم منهتن

    نامزد اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم دنی رز برادوی

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم دنی رز برادوی

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم رز ارغوانی قاهره

    اسکار بهترین فیلم‌نامه اقتباسی برای فیلم هانا و خواهرهاش، ۱۹۸۶

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم هانا و خواهرانش،

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم روزگار رادیو،

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم جرم‌ها و بزهکاری‌ها،

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم آلیس،

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم شوهران و زنان،

    نامزد اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم گلوله‌ها بر فراز برادوی، ۱۹۹۴

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم گلوله‌ها بر فراز برادوی، 1994

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم آفرودیت توانمند، ۱۹۹۵

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم شالوده‌شکنی هری، ۱۹۹۷

    نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای فیلم امتیاز نهایی، 2005

    بهترین کارگردان تاریخ سینما در عرصه فیلم های کمدی از سوی نشریه اسکرین

‘