داستان سال وحشت

تجدید چاو خدایان تشنه اند اثر آناتول فرانس

به‌تازگی چاپ جدیدی از رمان «خدایان تشنه‌اند» آناتول فرانس با ترجمه محمدتقی غیاثی در نشر فرهنگ جاوید به چاپ رسیده است. این رمان سال‌ها پیش با ترجمه غیاثی و نیز ترجمه‌‌ای دیگر هم به چاپ رسیده بود. آناتول تیبو، که مشهور به آناتول فرانس است در سال ١٨٤٤ در پاریس متولد شد؛ در دوره‌ای که فرانسه درگیر تحولاتی عمیق بود و همچنین هنر و ادبیات نیز در حال تحول بودند. آناتول فرانس در دوره جوانی‌اش ابتدا به انتشار دو دفتر شعر دست زد و بعد نقدهایی هم بر آثار دیگران نوشت. در اواخر قرن نوزدهم و هم‌زمان با شکل‌گیری جریان‌هایی جدید در عالم ادبیات و هنر و اندیشه، تفکر آناتول فرانس نیز متحول شد. در این دوران، آن‌طور که در مقدمه کتاب هم اشاره شده، «خورشید ناتورالیسم غروب می‌کرد، از شیفتگی مردم به ثمرات دانش کاسته می‌شد، سمبولیسم اوج می‌گرفت، مردم اقبال تازه‌ای به دیانت مسیح نشان می‌دادند، علوم خفیه و احضار ارواح و فال و جادو هوادارانی داشت، گرایش تندوتازه به سوسیالیسم محافظه‌کاران را به چاره‌جویی برمی‌انگیخت». هم‌زمان با وقوع این تحولات، ذهنیت فرانس نیز دستخوش تغییراتی شد به‌گونه‌ای که او دیگر نمی‌توانست «در سنگر ادبیات کلاسیک جا خوش کند». او از همسرش جدا شد، از شغلش در کتابخانه سنا استعفا داد، نقد ادبی را کنار گذاشت و به داستان روی آورد.
آناتول فرانس شیفته ولتر به‌شمار می‌رفت و به نوشته غیاثی، اوج هنر او را باید در داستان‌های اخلاقی او جست‌وجو کرد. برخی از بهترین داستان‌های او عبارتند از: جنایت سیلوستر بونار، بریان‌پزی ملکه سبا، عقاید ژروم کوآنیار، جزیره پنگوئن‌ها، طائیس نیز قصه‌ای کوتاه با نام کرنکبیل. آناتول فرانس همواره به انقلاب فکر می‌کرد و زندگی‌اش از همان دوره کودکی، تحت‌تأثیر وقایع بعد از انقلاب و دوران پرآشوب سیاسی و اجتماعی فرانسه بود. او در بیست‌سالگی به تألیف «دایره‌المعارف انقلاب» دست زد و به قول غیاثی، «اغراق نیست اگر او را از خبرگان مسائل انقلاب کبیر بدانیم». فرانس در پنجاه‌وشش‌سالگی، تصمیم گرفت مسائل روزمره سال خفقان و سرکوب یعنی سال ١٩٧٣ را در شکل قصه‌ای تاریخی بنویسد و این داستان به اعتقاد همه منتقدان شاهکار او به شمار می‌رود. غیاثی درباره داستان «خدایان تشنه‌اند» نوشته: «درونمایه اصلی قصه گزند تعصبات مرامی است. قهرمان اول قصه دوست و دشمن را فدای آرمان خود می‌کند و تا روزی که خود نیز جان بر سر مبارزه می‌نهد ذره‌ای از تعصبش کاسته نمی‌شود. خدایان تشنه‌اند نه سندی درباره حوادث روزمره انقلاب کبیر فرانسه، بلکه اثر گرانمایه‌ای است سرشار از پند که آن را ماندگار کرده است.»